پیشگیری از بارداری در شیردهی، بهترین روش ها

شیردهی و روشهای پیشگیری از بارداری ارتباط بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند، چراکه روی باروری مادر تاثیر می گذارد، بطوری که سیکل قاعدگی مادرانی که شیردهی پستانی انجام می دهند در مقایسه با مادرانی که به نوزاد خود شیر خشک می دهند، دیرتر آغاز می شود. علاوه بر این برخی از روشهای پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی نیز می توانند موجب کاهش ذخیره شیر مادر شوند.
متذکر می شویم بارداری نیز روی شیردهی مادر تاثیر می گذارد، زیرا هورمون های بارداری به طور چشمگیری میزان تولید شیر مادر را کاهش می دهند. اطلاعات زیر و مشاوره با پزشک به شما و همسرتان کمک می کند، مناسب ترین روش جلوگیری را در دوران شیردهی براساس شرایط خود انتخاب کنید.

فاصله سنی مناسب فرزندان چقدر باید باشد؟
بهترین فاصله سنی بین فرزندان حداقل دو تا سه سال است که مزایای زیادی دارد. فرزند اول از نعمت تک فرزندی نهایت بهره را می برد. با وجود این اختلاف سنی در کل دوران کودکی توجه پدر و مادر نسبت به او کم نمی شود و قبل از تقسیم انرژی و زمان توجه پدر و مادر بین خود و خواهر یا برادرش دوران کودکی خود را پشت سر گذاشته و از همه امکانات استفاده کرده است.
اگر فرزندان بزرگتر برای برقراری ارتباط با خواهر یا برادر کوچکتر خود مهارت های زبانی کافی داشته باشند، با وجود ضد و نقیض های های ذهنی، بهتر و آسان تر خود را با نقش جدیدشان وفق می دهند. فاصله سنی بین دو تا سه سال بین فرزندان فرصت کافی در اختیار پدر و مادر قرار می دهد تا قبل از ایجاد تغییری بزرگ و اساسی در خانواده، دوباره ارتباط بین خود را بازنگری و بازسازی کرده و مشکلات آن را رفع کنند.
فاصله زمانی بین بارداری ها به بدن مادر فرصت کافی برای ذخیره دوباره مواد مغذی را می دهد. بیشتر پدر و مادرهایی که تازه صاحب فرزند شده اند، معتقدند برنامه ریزی برای بارداری به آنها این آرامش خاطر را می دهد که بتوانند قبل از فکر کردن به بارداری دوباره، و درگیر شدن با مشکلات آن به طور کامل از نقش جدید خود لذت ببرند.

پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی بر اساس سیکل قاعدگی نامنظم (آمنوره)
بر اساس تشخیص متخصصان، شیردهی پس از زایمان روی باروری و تخمک گذاری پس از زایمان تاثیر می گذارد. سیکل قاعدگی مادرانی که نوزاد را به طور کامل با شیر خود تغذیه می کنند، یک سال یا بیشتر به تاخیر می افتد. گرچه تا کنون به شکل علمی تاثیر شیردهی در پیشگیری از باداری ثابت نشده است. ولی مطالعات اخیر نشان می دهند مادرانی که نوزاد را بطور کامل با شیر خود تغذیه می کنند و مادرانی که تا پنجاه و شش روز پس از زایمان خونریزی واژینالی و عادت ماهانه ندارند، احتمال بارداری آنها در شش ماه اول پس از زایمان کمتر از دو درصد است. تاخیر سیکل قاعدگی و تخمک گذاری به دلیل شیردهی «آمنوره شیردهی» نام دارد. استفاده از این روش برای پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی به نام آمنوره شیردهی یا LAM شناخته می شود.
هر مادری باید قبل از استفاده از این روش برای پیشگیری از بارداری از سه اصل مهم آگاهی داشته باشد. این اصول عبارتند از:
- این روش تنها کمتر از شش ماه پس از زایمان کاربرد دارد.
- هنوز عادت ماهانه آغاز نشده باشد.
- نوزاد فقط با شیر مادر تغذیه شود.
باید توجه کنید اگر یکی از شرایط فوق تغییر کرد باید روش پیشگیری دیگری به کار ببرید.

روش های غیر هورمونی پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی
علاوه بر توقف سیکل قاعدگی به دلیل شیردهی، روش های پیشگیری غیر هورمونی دیگری مانند کاندوم، دیافراگم ضد بارداری، کلاهک دهانه رحم، اسفنج های واژینال، ژل یا کرم اسپرم کش، وسایل داخل رحمی (آی یو دی) و روش های جلوگیری طبیعی (روش ریتمی یا پرهیز دوره ای) نیز وجود دارند.
وازکتومی یا بستن لوله ها روش دایمی پیشگیری از بارداری است. همه روش های ذکرشده برای جلوگیری از بارداری در دوران شیردهی هیچ تاثیری روی شیردهی و سلامت نوزاد ندارند. شما و همسرتان می توانید نکات مثبت و منفی هر یک از روش ها را با جزئیات بیشتر از پزشک خود بپرسید.

روش های هورمونی پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی
این دسته از روش های ضد بارداری شامل چندین روش از جمله، قرص های هورمونی خوراکی، قرص های هورمونی کاشتنی و تزریق هورمون می باشد. پزشکان معتقدند این دسته از روش های پیشگیری از بارداری، خطر تاثیرات منفی استروژن را بر روی ذخیره شیر مادر کاهش می دهد. در صورت امکان استفاده از این روش را شش تا هشت هفته پس از زایمان شروع کنید تا مقدار شیرتان به درستی به ثبات رسیده باشد. گرچه مقداری از هورمون از طریق شیر به نوزاد منتقل می شود اما هیچ تاثیر منفی روی نوزاد نمی گذارد. روش های کاشتنی به مدت پنج سال و تزریقی به مدت سه ماه می توانند از پیشگیری از بارداری موثر باشند.

قرص های ضد بارداری در دوران شیردهی
قرص های خوراکی ضد بارداری حاوی ترکیبات استروژن و پروژسترون موثرترین روش جلوگیری از باداری بشمار می آیند. نگرانی عمده در مصرف این قرص ها، کاهش ذخیره شیر مادر بر اثر مصرف استروژن است. گرچه هورمون ها از طریق شیر به نوزاد منتقل می شوند، ولی هنوز عوارض منفی کوتاه مدت یا بلند مدت این داروها روی نوزاد ثابت نشده اند.
فراموش نکنید که برای آغاز مصرف قرص های ضد بارداری باید حداقل تا شش ماه پس زایمان صبر کنید، تا اثرات منفی آن بر شیر به حداقل برسد. بهتر از پیش از انتخاب راه های پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی از تمامی جوانب آن آگاه شوید، زیرا بسیاری از آنها تاثیرات مخربی بر میزان شیر مادر دارند.
علی رغم کم شدن شیر مادر ولی به دلیل تاثیر زیاد آن برای پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی برخی از مادران این روش را انتخاب می کنند. اگر تصمیم گرفتید در دوران شیردهی از قرص های خوراکی ضد بارداری استفاده کنید، همواره باید تلاش کنید تا ذخیره و تولید شیر کاهش نیابد. بطور مثال همزمان با شروع قرص ضد بارداری نباید دفعات شیردهی را کاهش دهید و یا از شیر خشک کمک بگیرید و یا نباید همزمان به محل کار خود بازگردید، زیرا هرچه فواصل شیردهی بیشتر شود، تولید و ذخیره شیر کاهش می یابد.

بازگشت سیکل قاعدگی در دوران شیردهی
اکثر مادرانی که نوزاد خود را با شیر خشک تغذیه می کنند، پس از سه ماه بعد از زایمان خونریزی ماهانه آنها شروع می شود اما مادرانی که شیردهی پستانی انجام می دهند معمولاً تا قطع شیردهی، سیکل قاعدگی نخواهند داشت و به اصطلاح پزشکی، آمنوره هستند.
مدت زمان فقدان خونریزی ماهانه یا به عبارتی آمنوره به مقدار و دفعات شیردهی مادر بستگی دارد. هرچه شیردهی پستانی با فواصل بیشتر و نا منظم باشند، سیکل قاعدگی زودتر باز می گردد. در مادرانی که به محض گرسنگی نوزاد و چندین بار در شبانه روز بطور مرتب به نوزاد از شیر خود می دهند و تا شش ماهگی بطور کامل نوزاد را با شیر مادر تغذیه می کنند، سیکل قاعدگی دیرتر شروع می شود.
اما اگر مادر نتواند فقط با شیر خود نوزاد را تغذیه کند و گاهی از شیرخشک استفاده کند و یا در طول شب شیردهی پستانی نداشته باشد، حدوداً یک ماه بعد با بازگشت خونریزی ماهانه مواجه می شود. این امر ارتباط مستقیمی با کاهش ذخیره شیر و کاهش میزان هورمون پرولاکتین مادر دارد. زیرا این هورمون با میزان تولید شیر ارتباط دارد. کاهش مقدار ذخیره شیر می تواند عاملی برای کاهش علاقه نوزاد به شیر مادر شود. با کاهش هورمون پرولاکتین، مادر دیگر نمی تواند به نوزاد خود شیر دهد.
اما تعداد کمی از مادرانی که حتی بطور کامل و در طول شب نیز شیردهی پستانی دارند و حتی از شیرخشک نیز استفاده نمی کنند، پس از مدت کوتاهی با بازگشت سیکل قاعدگی خود مواجه می شوند. آنها همچنان در حالی که هر ماه خونریزی قاعدگی دارند، اما شیر زیادی تولید می کنند. اما در برخی دیگر نیز ممکن است میزان شیر مادر در روزهای خونریزی قاعدگی کمتر شود و در روزهای دیگر میزان شیر بیشتری تولید کنند.
اگر شما نیز جز این دسته از مادران هستید، ممکن است در روزهای خونریزی ماهانه با درد و سوزش نوک پستان مواجه شوید، زیرا به دلیل کاهش موقت مقدار شیر، نوزاد با شدت بیشتری نوک پستان را می مکد. به یاد داشته باشید که بازگشت سیکل قاعدگی هرگز به این معنا نیست که باید نوزاد را از شیر بگیرید.
در این شرایط باید بدانید که با بازگشت سیکل قاعدگی، توانایی باروری شما نیز دوباره بازگشته و ممکن است حتی در کمتر از 6 ماه پس از زایمان، دوباره باردار شوید.
اگر سیکل قاعدگی مادر حتی در صورت شیردهی پستانی کامل کمتر از ۶ ماه پس از زایمان بازگشت، باید همچنان به شیردهی خود ادامه دهد و با وجود کمتر شدن میزان شیر، کوچکترین تغییری در برنامه شیردهی خود ایجاد نکند. شیر مادر حتی به میزان کم، مهمترین و غنی ترین غذای نوزاد به شمار می رود، اگر نوزاد با این میزان شیر سیر نمی شود، می توان در کنار شیر مادر از شیرخشک نیز استفاده کرد.
موثرترین روش پیشگیری از بارداری در دوران شیردهی، شیردهی با شیر مادر است، این روش طبیعی جلوگیری از بارداری تا شش ماه پس از زایمان به مادر این فرصت را می دهد تا روش پیشگیری دائمی مناسبی را انتخاب کند.