گیاهان دارویی در بارداری، مصرف صحیح

در گذشته به دلیل اطلاع‌رسانی ضعیف رسانه‌ها در حوزه علوم طبی و تغذیه‌ای، شایعات و باور‌های نادرستی در میان آحاد مردم شکل گرفت. اما جالب این که امروزه با وجود اطلاع‌رسانی قوی رسانه‌ها و مصاحبه و گفتگو‌های صورت گرفته با کارشناسان و متخصصان علوم مختلف هنوز هم این باور‌های نادرست و منسوخ در میان اقشاری از افراد جامعه وجود دارد و شاید بتوان گفت ریشه ترویج این باور‌ها به خصوص در علوم مرتبط با طب سنتی افراد متخصص‌نما با دانش و آگاهی بسیار اندک هستند که در برخی شبکه‌های مجازی به ترویج چنین شایعاتی دامن می‌زنند.

در این گزارش با دکتر محمدعسکر فراشاه، متخصص طب ایرانی برای تایید یا اصلاح برخی از باور‌هایی که در میان خانم‌های باردار و شیرده وجود دارد گفتگو کردیم.

از آنجا که بارداری دورانی حساس و مهم به شمار می‌رود و مصرف برخی خوراکی‌ها و گیاهان دارویی می‌تواند خطراتی را هر چند اندک برای مادر یا جنین به همراه داشته باشد توصیه بر این است که مادران باردار به‌ویژه بانوانی که سابقه یا خطر سقط جنین، خونریزی یا مشکلات مشابه دارند استفاده از گیاهان دارویی را به حداقل رسانده و تنها با مشورت پزشک باتجربه اقدام به مصرف کنند.

کاسنی و زردی نوزادان
زردی یکی از شایع‌ترین مشکلات نوزادان در بدو تولد است و در موارد شدید ممکن است حتی در نوزادان طبیعی سبب ایجاد آسیب‌های جدی مغزی شود که برای درمان آن از نور درمانی، دارو درمانی، تعویض خون یا راهکار‌های طب ایرانی استفاده می‌شود. یکی از روش‌های جلوگیری از زردی نوزادان پیشگیری آن از دوران بارداری است. از دیدگاه طب سنتی مصرف عرق کاسنی با پاک‌سازی کبد و دفع مواد زائد نقش بسیار مهمی در جلوگیری از بروز این بیماری در دوران بارداری دارد.

این خاصیت عرق کاسنی باعث شده خوردن آن مورد توجه مادران باردار قرار گیرد، اما باید توجه داشت مصرف زیاد کاسنی و مشتقات آن در طول بارداری با وجود خواص دارویی فراوان برای جنین و مادر به دلیل طبع سرد و نقش آن در افزایش انقباضات رحمی باعث آسیب به جنین شده و احتمال زایمان زودرس یا سقط جنین را تقویت می‌کند. بر این اساس زیاده‌روی در مصرف خودسرانه کاسنی مخاطره‌آمیز است. زنان باردار درصورت تمایل می‌توانند درهفته‌های آخر بارداری روزانه دو سه استکان عرق کاسنی میل کنند.

کندر و افزایش هوش و حافظه
کندر از جمله دارو‌هایی است که برای تقویت حافظه توصیه و برای تکامل مغزی و به اصطلاح افزایش هوش جنین در زنان باردار موثر شمرده شده است. همین امر سبب مصرف روزانه و بیش از حد کندر از سوی برخی مادران باردار شده در حالی که مصرف زیاد و مداوم آن با عارضه همراه است.

زمان توصیه شده برای مصرف کندر به قصد تاثیر بر تکامل مغزی جنین تنها در نیمه دوم ماه سوم بارداری است و مصرف آن باید به صورت جویدنی به مدت یک تا دو هفته و به میزان روزی یک نخود باشد. استفاده از آن در سایر ماه‌های بارداری می‌تواند آسیب‌زا باشد.

کنجد و ریسک سقط جنین
از دیگر باور‌های غلط طبی که در میان مادران باردار رواج زیادی دارد مصرف زیاد کنجد در دوران بارداری بدون عارضه و برای جنین سودمند است. در صورتی که از دیدگاه طب سنتی کنجد به عنوان یک قاعده‌آور محسوب شده و مصرف زیاد آن و فرآورده‌هایش نظیر ارده و حلوا ارده می‌تواند به سقط جنین به‌خصوص در سه ماهه اول بارداری منجر شود. بهتر است جهت کاهش ریسک سقط جنین در دو ماه اول و آخر بارداری از مصرف کنجد پرهیز شود.
مصرف عسل
عسل به دلیل خواص زیاد باید در برنامه تغذیه‌ای مادر باردار گنجانده شود و این باور که مصرف عسل در دوران بارداری مخاطره‌آمیز است صحت ندارد. در منابع طب جدید و منابع معتبر طب ایرانی مطلبی مبنی بر مضر بودن مصرف عسل در دوران بارداری گفته نشده، البته باید به یاد داشت که مصرف زیاد و مستمر هر ماده غذایی در دوران بارداری می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود.

از فواید شگفت‌انگیز مصرف عسل در دوران بارداری خواص آنتی‌بیوتیکی، کمک به افزایش توانایی بدن در مقابله با واکنش‌های آلرژیک، خواص طبیعی ضد درد و دارا بودن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و فلاونوئید‌ها است که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سرطان را کاهش می‌دهد. مصرف روزانه یک قاشق مرباخوری عسل در زنان باردار جهت رفع تهوع می‌تواند موثر باشد.

سبزی‌های پرخطر
باوری که در خانواده‌های قدیمی مطرح است این‌که حتی مقدار کم برخی سبزیجات نظیر هویج، جعفری، شوید و کرفس سبب بروز اختلالاتی در مادر و جنین می‌شود. باید به این نکته توجه داشت که مصرف زیاد بعضی از گیاهان در دوران بارداری اثر نامطلوبی داشته و می‌تواند موجب سقط یا اثر نامطلوب روی جنین شود، اما مقدار کم و متعادل این سبزی‌ها مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند.

مصرف شیر برای نوزاد بیمار
از باور‌های غلط طبی این است که نوزاد بیمار نباید از شیر مادر تغذیه کند. در صورتی که نوزادی با مشکل تب و اسهال باید تغذیه‌ای مقوی و مناسب داشته و غذایی سالم‌تر و مغذی‌تر از شیر مادر برای وی وجود ندارد. باید توجه داشت علاوه بر این‌که شیر مادر سهل‌الهضم و مغذی و مقوی بوده و به رشد مطلوب شیرخوار کمک می‌کند می‌تواند با تامین نیاز‌های غذایی شیرخوار تا شش ماهگی از میزان ابتلا به اسهال و بیماری‌های انگلی بکاهد.