نرخ رشد جمعیت، وقتی سقط راحت می شود

روند کاهش آمار ولادت در کشور ما (مخصوصا در سال ۹۸) در ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده و کارشناسان از روند روبه رشد کهنسالی در میان جمعیت ایران ابراز نگرانی شدید می‌کنند.

همان‌طور که مشاور عالی وزیر بهداشت درخصوص روند پیر شدن جمعیت کشورمان هشدار داده است که امسال نرخ رشد جمعیت به زیر یک‌درصد سقوط کرد و ایران تا سال ۱۴۳۰ به پیرترین کشور منطقه تبدیل خواهد شد. البته کاهش تمایل خانواده‌ها به فرزندآوری نیز یکی از دلایل اصلی این اتفاق است و به اعتقاد کارشناسان از سال ۹۴ همزمان با آغاز رشد بی‌سابقه تورم در کشور خانواده‌ها تمایل کمتری به فرزندآوری از خود نشان داده‌اند.

بر این اساس میزان تولد در سال ۹۸ حدود یک‌میلیون و۲۰۵ هزارتولد بود که کاهش بی‌‌‌سابقه‌ای نسبت به سال‌های گذشته داشته است و در این سال نرخ زاد و ولد با ۱۴.۵ تولد به ازای هر ‌هزار نفر جمعیت به کمترین حد خود طی ۵۰ سال گذشته رسیده است. از سوی دیگر تعداد تولدهای سال ۹۷ در مقایسه با سال ۹۴ نشان‌دهنده کاهش ۲۰۳هزار و ۷۱۰ نفری جمعیت است.

همزمان با این کاهش نرخ جمعیت و میزان تولد در کشور، محمدباقر لاریجانی، نایب رئیس شورای عالی اخلاق پزشکی کشور گفته است که «سالانه حدود ۴۵۰‌هزار سقط جنین قانونی و غیرقانونی در سطح کشور انجام می‌شود.»

همچنین بر اساس گزارشی در خراسان، سالانه ۴۵۰ تا ۶۰۰‌هزار سقط جنین قانونی و غیرقانونی در ایران رخ می‌دهد که هزینه هر عمل سقط غیرقانونی ۵/۴ تا ۵‌میلیون تومان است، با این حال مدیر گروه سیاستگذاری خانواده و جمعیت شبکه کانون‌های تفکر ایران (ایتان) هم گفته که گاهی تعداد سقط‌ها حدود نیمی از تعداد متولدان یک سال را تشکیل می‌دهد.

پدرام کاویان همچنین معتقد است، سیستم بهداشت و درمان کشور درخصوص مواردی همچون «سقط جنین» دچار اهمال کاری جدی است او می‌گوید: «هم‌اکنون هیچ‌مرکز و مجموعه‌ای برای حفظ و نگهداری جنین وجود ندارد و چه بسا همچنان سقط جنین را در این سیستم به‌عنوان یکی از روش‌های پیشگیری معرفی می‌کنند.

ما در سیستم بهداشت و درمان کشور به آدم‌های بزرگی نیازمندیم که بتوانند با انقلابی که در این بخش پدید می‌آورند، نظام جامع خدمت‌رسانی به مادران را ایجاد کنند که یک مادر بتواند حتی قبل از بارداری با مشاوره و مراقبت به این امر اقدام کند. ضمن اینکه اکنون مرکز و نهادی که بتواند با ایجاد ساختارهایی در تمام شهرها و بخش‌ها مسئولیت پیشگیری از سقط جنین را دنبال کند، وجود ندارد و طبیعی است که در چنین شرایطی با آماری هولناک در سقط جنین مواجه باشیم که گاهی تعداد سقط‌ها حدود نیمی از تعداد متولدان یک سال می‌شود.»

با این حال طرح افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت که در سال ۱۳۹۱ تصویب شد، مصوب کرده بود کسانی که به‌طور غیرمجاز مباشرت به اسقاط جنین نمایند یا وسایل سقط جنین را فراهم سازند، دو تا پنج سال به زندان می‌افتند و باید دیه پرداخت کنند.

سقط جنین دیگر تابو نیست
زمانی سقط جنین در ایران یک تابو بود که شکستن آن برای هر زنی آسان میسر نمی‌شد، بسیاری از مادران با وجود تمام مشکلاتی که داشتند نمی‌توانستند زیر بار سقط جنین بروند. اما امروزه در تهران کافی است با دستانی پر از پول به مطب یکی از صدها ماما و کسانی که این کار را آشکار یا پنهانی انجام می‌دهند، بروند تا در کمتر از یک ساعت جنین خود را سقط کنند. با مروری بر آمارها، به جهت برخی یادآوری‌ها بی‌ثمر نیست، قریب دو سال پیش «حدود ۴۲‌میلیون سقط جنین در دنیا اتفاق افتاده است.»

در ایران هم از قول دکتر محمدمهدی آخوندی، رئیس انجمن علمی جنین شناسی، روایت شده: «طبق آمار رسمی وزارت بهداشت، هر روز ‌هزار جنین در کشور کشته می‌شود و تنها حدود ۱۰ مورد قانونی است! من البته آمار موثقی در مورد حدود ۷۰۰هزار سقط در سال را هم دیده ام که در رسانه‌ها اعلام کردم و حتما تاکنون این میزان بیشتر هم شده است.

تازه این اعداد، آمار دقیق نیستند و همانگونه که گفتم، برداشت از قرائن و شواهد است. آمار دقیقا قطعا خیلی بیشتر از این اعداد است. این در حالی است که ما قانون داریم و می‌توان با اجرای درست آن، هم آمار کلی سقط را کاهش داد و هم از این تعداد سقط غیرقانونی با عوارض و تبعات شدید، جلوگیری کرد.

احتمال افزایش سقط جنین با شیوع کرونا
به اعتقاد کارشناسان پاندومی کرونا با همه مشکلات اقتصادی که با خود به همراه داشته است، در سال ۹۹ نیز یکی دیگر از دلایل کاهش آمار جمعیتی و میزان زاد و ولد در کشور می‌شود. عباس عبدی، فعال رسانه‌ای در یادداشتی به این موضوع تاکید کرده و گفته است: «پس از کرونا فرآیند کاهش زاد و ولد شدیدتر خواهد شد. حتی امسال نیز ممکن است به دلایل گوناگون و ترس از حضور در بیمارستان‌ها، سقط جنین افزایش پیدا کند و انگیزه فرزندآوری کمتر شود که به احتمال فراوان آثارش را در سال ۱۴۰۰ نشان خواهد داد.

از سوی دیگر مشکلات اقتصادی ناشی از کرونا بیشترین تاثیر را در کاهش ازدواج و فرزندآوری خواهد گذاشت و به احتمال فراوان طی دو سال آینده یعنی تا سال ۱۴۰۰ میزان زاد و ولد به زیر یک‌میلیون خواهد رسید و اگر مرگ و میر کرونا خیلی زیاد نباشد، حداقل ۵۰۰‌هزار نفر مرگ و میر سالانه را در کشور شاهد خواهیم بود و رشد جمعیت به زیر ۰.۵‌درصد خواهد رسید».

اما شهلا کاظمی‌پور، جمعیت شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نظر دیگری دارد، او با اشاره به وضعیت بارداری در ایران می‌گوید: در این برهه از زمان به‌واسطه ترس از مراجعه به مراکز درمانی پیشگیری از بارداری شایع شده است. بنابراین به احتمال زیاد در پاییز ۹۹ کاهش آمار فرزندآوری خود را بیشتر نشان دهد.

این جمعیت شناس در پایان تاکید کرد: نمی‌توانیم حکم بدهیم که چه اتفاقی رخ می‌دهد اما سناریوهای مختلف را باید در نظر بگیریم و به تدریج تصحیح کنیم. برخی می‌گویند بارداری‌ها کم می‌شوند اما من معتقدم برخی به خاطر ترس از کرونا به بیمارستان نمی‌روند و فرزند خود را نگه می‌دارند از این رو بارداری‌های ناخواسته این کاهش جمعیت را جبران می‌کند.