پیشگیری از ویروس کرونا، راه نجات چیست؟

وقتی در مورد ماسک‌ زدن صحبت می‌کنیم، اولین سوالی که باید به آن پاسخ دهیم این است که اصولا هدف از این کار چیست؟ جلوگیری از ورود ترشحات به دستگاه تنفسی یا ایجاد امنیت روانی برای افراد؟ تحقیقات نشان می‌دهد در مناطقی که استفاده از ماسک اجباری شده شیوع ویروس کرونا کنترل بیشتری داشته است. دکتر رسولی‌نژاد، متخصص بیماری‌های عفونی می‌گوید: «با وجود تاکید بسیار به لزوم استفاده از ماسک بسیار دیده شده که مردم بدون ماسک یا با استفاده ناصحیح از آن در اماکن عمومی حضور پیدا می‌کنند.

این افراد حتما منتظر این باشند که به ویروس کرونا مبتلا شوند.»گسترده‌ترین مطالعاتی که در سراسر جهان انجام و در ژورنال پزشکی «لنست» منتشر شده حاکی از تأثیر قابل توجه فاصله‌گیری فیزیکی، استفاده از ماسک و عینک محافظ بر روند انتقال ویروس کرونای جدید است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد استفاده از ماسک‌ها می‌تواند «به‌طور قابل توجهی» بر ریسک انتقال ویروس تأثیر بگذارد همچنین رعایت فاصله فیزیکی بیشتر از یک متر به کاهش انتقال این ویروس کمک کرده است.

اما در کشور ما ایران آمارها نشان می‌دهد که نه تنها شیوع کرونا نسبت به ماه‌های گذشته کمتر نشده بلکه انتقال آن گسترده‌تر هم شده است.از همان ابتدا هم در مورد فاصله‌گیری‌های فیزیکی اختلاف جدی بین کشورها و نهادهای بین‌المللی وجود نداشت؛ چه سازمان جهانی بهداشت و چه اغلب دولت‌های جهان بر لزوم فاصله‌گیری‌ها تاکید می‌کردند.

در برخی کشورها حتی هفته‌ها قرنطینه‌های خانگی و مقررات رفت‌و‌آمدی اجرا شد. با این حال در مورد استفاده از ماسک از همان روزهای نخست تفاوت‌هایی بین سیاست‌های اجرایی در کشورها یا اظهارات نهادهای بین‌المللی وجود داشت. حالا پس از گذشت چندین‌ماه از شیوع گسترده این ویروس در سراسر جهان، بررسی‌ها نشان می‌دهد در مناطقی که دولت‌ها بر استفاده از ماسک تاکید کرده و آن را اجباری کرده‌اند، شیوع ویروس کووید۱۹ کاهش یافته است.

به گفته محققان، شواهدی که به‌طور مستقیم تأیید‌کننده رعایت این موارد و پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید‌۱۹ باشد وجود ندارد، اما استفاده از ماسک در زمان حضور در اجتماعات و همچنین مجهز بودن به ماسک‌های‌N۹۵ یا دیگر ماسک‌های مشابه بیش از دیگر انواع ماسک‌ها افراد را در برابر این بیماری مصون می‌سازد.

حتی در این تحقیقات آمده استفاده از ماسک حتی در زمان حضور در خانه ممکن است راه بهتری در جلوگیری از شیوع کروناویروس باشد. این گروه از کارشناسان سلامت عمومی معتقدند استفاده از ماسک حتی در خانه به‌خصوص در صورت حضور بیمار مبتلا به کووید‌۱۹ بهتر می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به این بیماری مؤثر باشد.دکتر ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز در روزهای گذشته به‌دنبال همین موضوع خواستار اجباری شدن ماسک در ادارات دولتی شد. پیش از‌این نیز طرح اجباری شدن ماسک در خطوط مترو و بی‌آرتی اجباری شده بود.

طرحی که البته چندان با موفقیت اجرا نشد. حریرچی گفته است: «متاسفانه اخیراً با عادی انگاشتن ویروس کرونا توسط مردم و برخی مسوولان و تغییر باورها درمورد کرونا ویروس مشکلاتی ایجاد شده است. به‌طور مثال اعتقاد به فاصله‌گذاری اجتماعی در نظرسنجی‌ها از ۹۰‌درصد به ۴۰‌درصد رسیده است. واهمه و ترس سازنده از ویروس کرونا که موضوعی سازنده بود از ۷۰‌درصد به ۳۴‌درصد کاهش یافته است و اعتقاد به لزوم در خانه ماندن از ۸۶‌درصد به ۳۲‌درصد تقلیل یافته است.»

همین آمارها دکتر حسن روحانی، رییس‌جمهوری را مجاب کرد تا در گفت‌و‌گویی تلفنی با سرپرست وزارت صمت، به لزوم تولید و توزیع دقیق ماسک تاکید کند. روحانی ضمن یادآوری تاکید مسوولان بهداشتی و درمانی کشور، بر ضرورت و اهمیت استفاده از ماسک در راستای کنترل شیوع بیماری، افزود: «تولید کافی و توزیع دقیق ماسک را با هدف قرار گرفتن مکفی آن در دسترس عامه مردم در صدر توجه خود قرار دهید.»

خانم دکتر مهرناز رسولی‌نژاد، متخصص بیماری‌های عفونی گفت: «مسلماً بیماری که با رعایت احتیاطات تنفسی و تماسی قابل کنترل و پیشگیری است با عدم رعایت اصول اولیه آن می‌تواند شیوع بیشتری پیدا کند. البته بخشی از میزان افزایشی که در آمارها شاهد آن هستیم ناشی از عملکرد وزارت بهداشت در شناسایی دقیق‌تر مبتلایان است.»

وی درباره استفاده از ماسک در ایران افزود: «بارها گفته شده که حتماً اگر در جمعی حضور پیدا می‌کنید از ماسک استفاده کنید و را از بالای بینی تا زیر چانه جای‌گذاری کنید. با این حال بارها دیده شده در خیابان‌ها، ادارات، کلینیک‌ها و ... مردم ماسک را از جلوی صورت خود پایین آورده و به زیر چانه خود کشیده‌اند. افرادی که این کارها را انجام می‌دهند حتماً منتظر این باشند که به این ویروس مبتلا شوند.»

این متخصص بیماری‌های عفونی درباره استفاده از دستکش تصریح کرد: «تاکنون در هیچ مرجع علمی و معتبری ندیده‌ام که به استفاده از دستکش تاکید داشته باشد. تمام مدت تاکید بر استفاده از ماسک و رعایت فاصله فیزیکی بوده است. همچنین گفته شده که دستان را به صورت و چشم‌تان نزنید چون ویروس می‌تواند از این طریق منتقل شود.

دست به‌طور مرتب نیز یادآوری شده است با این حال در اماکن عمومی بسیار دیده‌ایم که مردم با دستکشی که دست‌شان کرده‌اند موبایل‌شان را چک می‌کنند، از کارت مترو و عابربانک‌شان استفاده می‌کنند.

با آن ماسک‌شان را جا‌به‌جا می‌کنند و به اشیای مختلف دست می‌زنند و بر این باورند که این دستکش یک محافظت کامل ایجاد می‌کند در حالی که چنین نیست. حتی دیده شده که دستکش را می‌شویند یا آن را ضدعفونی می‌کنند در حالی که این اتفاق هیچ جایگاه علمی ندارد.»

افراد سالم چه موقع باید ماسک بزنند؟
استفاده از ماسک توسط افراد سالم فقط در مواقعی که اجباراً در مراکز تجمع به‌ویژه در مترو و اتوبوس حضور پیدا می‌کنند و نمی‌توانند فاصله دو متری را از سایرین (مسافران) حفظ کنند ضرورت دارد. ماسک زدن افراد سالم در فضای آزاد هنگام پیاده‌روی ضرورتی ندارد و به علت نقشی که در ایجاد بازار سیاه در فروش ماسک ایفا می‌کند می‌تواند برای جامعه مشکل‌آفرین باشد. استفاده از ماسک توسط افراد سالم در صورتی که ناقل ویروس باشند می‌تواند از انتقال ویروس از آن‌ها به سایرین جلوگیری کند، اما ماسک در جلوگیری از انتقال ویروس از دیگران در صورتی که فاصله دو متری رعایت نشده باشد نقش چندانی ندارد.