درمان نازایی زوجین، اهمیت مراجعه همزمان

ناباروری به زمانی اطلاق می شود که زوجین بعد از دوازده ماه رابطه جنسی منظم و محافظت نشده، موفق به بارداری نشده اند. این بازه زمانی برای خانم های بالای ۳۵ سال، شش ماه در نظر گرفته می شود. نکته ای که باید به آن اشاره کنیم این است که نابارروی به زمانی که خانمی سقط های مکرر داشته باشد نیز اطلاق می گردد.
متاسفانه ناباروری در طول سال های اخیر افزایش یافته است که عمدتاً به این دلیل است که سن زوجین برای داشتن فرزند بالا رفته است. ناباروری می تواند از طرف هر دو مرد و زن باشد و گاها پیش می آید که هیچ دلیلی برای بروز ناباروری وجود ندارد.

چه عواملی در بروز ناباروری دخیل هستند؟

• سن:

  به مرور زمان و با بالا رفتن سن از قدرت باروری خانم ها و هم چنین تعداد و کیفیت اسپرم ها کاسته می شود. در آقایان نیز از چهل سالگی به بعد، قدرت باروری کمتر از قبل خواهد شد.

• استعمال سیگار و دخانیات:

  سیگار کشیدن در هر دو خانم ها و آقایان شانس بارداری را کاهش می دهد و به علاوه این که می تواند تاثیرات منفی بر روی درمان ناباروری داشته باشد.

• وزن بدنی:

  اگر فردی سبک زندگی سالم و وزن بدنی ایده آلی داشته باشد، شانس باروری بیشتر خواهد بود. در آقایانی که وزن بدنی بالایی دارند، شمارش اسپرم و سطح تستوسترون پایین تر خواهد بود.

• ورزش و فعالیت بدنی:

  عدم تحرک بدنی از جمله عواملی است که باعث بالا رفتن وزن بدنی می شود و در نهایت، احتمال ناباروری بیشتر خواهد شد.

• سیکل قاعدگی نامنظم:

  عمدتاً در خانم هایی که بسیار چاق و یا بسیار لاغر هستند، شاهد نامنظم شدن سیکل قاعدگی خواهیم بود. آن چه که اهمیت دارد این است که افراد باید از طریق ایجاد تغییرات سالم در زندگی خود، وزن بدنی نرمالی داشته باشند.

• سابقه ابتلا به بیماری های مقاربتی:

  استفاده از کاندوم می تواند در پیشگیری از بروز بیماری های مقاربتی موثر باشد.

برای این که بارداری اتفاق بیفتد، چه مراحلی باید طی شود؟

مراحل بارداری به ترتیب عبارتند از:

1. در ابتدا باید تخمک سالم در تخمدان ها تولید و آزاد شود. مرحله ای که تخمک گذاری نام دارد.
2. اسپرم مرد باید قادر به بارور کردن تخمک زن باشد.
3. تخمک باید در طول لوله های فالوپ به سمت رحم به حرکت در بیاید.
4. تخمک بارور باید داخل رحم قرار بگیرد. مرحله ای که کاشت نام دارد.

برای داشتن یک بارداری موفق چه می توان کرد؟

• حفظ وزن بدنی متعادل و دوری از رژیم های سخت و محدود
• داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل
• دوری از مصرف برخی داروهایی که می توانند بر روی باروری تاثیر بگذارند
• مصرف الکل در حد متعادل
• اهمیت دادن به ورزش و فعالیت بدنی
• دوری از تماس با آلاینده ها و سموم محیطی
• محدود کردن مصرف کافئین

علت پایین آمدن تعداد اسپرم ها و یا عملکرد غیر طبیعی اسپرم ها چیست؟

عوامل موثری در پایین آمدن شمارش و کیفیت اسپرم ها دخیل هستند، از جمله:

• بیضه نزول کرده
• نقایص ژنتیکی/ آسیب DNA
• ابتلا به دیابت
• عفونت های ویروسی و باکتریایی
• تروما و یا جراحی بر روی بیضه ها
• واریکوسل (بزرگ شدن رگ های خونی) بیضه
• تماس با مواد شیمیایی مانند رادیوتراپی و یا شیمی درمانی
• مصرف الکل و استعمال دخانیات
• مصرف استروئید
• تماس بیش از حد با گرما و حرارت

در برخی موارد، عواملی مانند انزال زودرس، آسیب های وارده به دستگاه تناسلی، بازگشت مایع منی به مثانه و یا ابتلا به برخی بیماری های ژتیکی می توانند در بروز مشکلات باروری در آقایان دخیل باشند.

علت ناباروری در خانم ها چیست؟

• مشکلات هورمونی:
  معمولاً زمانی که نظم هورمون ها به هم می خورد، شاهد بروز مشکلات تخمک گذاری خواهیم بود.
• مشکلات ساختاری:
  توده های خوش خیم مانند پولیپ و فیبروم در رحم، انسداد لوله های فالوپ، آناتومی غیر طبیعی رحم و دهانه رحم، اندومتریوز، بافت اسکار.
• آسیب لوله های فالوپ که می تواند شامل اسکار ناشی از جراحی قبلی و یا عفونت های لگنی باشد.

از دیگر دلایل موثر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رژیم غذایی نامناسب
• استرس
• تماس بیش از حد با آلاینده ها و سموم
• ابتلا به کم خونی داسی شکل
• بیماری سلیاک
• دیابت

علت بروز ناباروری چگونه تشخیص داده می شود؟

در بسیاری از موارد، پزشک به بررسی مایع منی می پردازد تا شمارش و میزان سلامت اسپرم ها مشخص شود. آزمایش خون از دیگر تست هایی است که به منظور اندازه گیری سطح هورمون ها از جمله تستوسترون تجویز می شود.
در خانم ها باید معاینات رحم و تخمدان ها انجام شود. از دیگر تست هایی که باید در خانم ها انجام شود عبارتند از:

• آزمایش خون به منظور بررسی هورمون ها و یا جمع آموری اطلاعاتی از وضعیت ژنتیکی
• بررسی دمای بدن به منظور تشخیص زمان تخمک گذاری
• اولتراسوند و بررسی آناتومی رحم و تخمدان ها
• هیستروسالپینگوگرافی: در این روش، ماده رنگی به داخل دهانه رحم تزریق می شود تا در لوله های فالوپ به حرکت در بیاید. سپس اشعه ایکس انجام می شود تا باز یا بسته بودن لوله های فالوپ مشخص گردد.
• لاپاراسکوپی: در این تست، لاپاراسکوپ از طریق برش کوچکی بر روی شکم وارد می شود. دوربین متصل به این دستگاه، تصاویر گرفته شده از رحم، تخمدان ها و لوله های فالوپ را روی صفحه مانیتور نشان می دهد.

درمان ناباروری چگونه انجام می شود؟

ناباروری با مصرف دارو، جراحی و یا تکنیک های کمکی درمان می شود.

مصرف دارو

• کلومیفن سیترات: این دارو با تحریک غده هیپوفیز در مغز باعث تخمک گذاری می شود و عمدتا برای خانم های مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و یا خانم هایی که مشکلات تخمک گذاری دارند، تجویز می شود. این دارو باید هر ماه و به مدت چند روز مصرف شود.
• هورمون محرکه فولیکولی (FSH): این دارو باعث می شود تخمک بیشتری از تخمدان ها آزاد شود.
• هورمون آزاد کننده گنادوتروپین: این دارو با عمل بر روی غده هیپوفیز، فعالیت آن را تغییر می دهد و می تواند به بهبود تخمک گذاری کمک کند.
• متفورمین: این دارو برای خانم های مبتلا به دیابت مقاوم به انسولین و یا سندرم تخمدان پلی کیستیک تجویز می شود و به تنظیم تخمک گذاری کمک می کند.

لقاح داخل رحمی (IUI)

این روش درمانی در مطب پزشک انجام می شود. در درمان ناباروری به روش IUI در ابتدا، مایع منی به خوبی شست و شو داده می شود تا اسپرم های سالم جدا شوند. سپس، اسپرم ها با استفاده از کاتتر ظریف و پلاستیکی مستقیما داخل دهانه رحم کاشته می شوند.
این روش حتما باید در نزدیکی زمان تخمک گذاری انجام شود و معمولا نیاز به مصرف داروهای باروری می باشد.

لقاح خارج رحمی (IVF)

در این روش، تخمک با اسپرم در محیطی خارج از بدن لقاح داده می شوند. این روش درمانی برای شرایط مختلفی از باروری تجویز می شود و معمولا خط اول درمان نیز در نظر گرفته نمی شود.
در ابتدا، تزریق صورت می گیرد تا تخمک های بیشتری از تخمک ها آزاد شود. سپس تخمک های بالغ به روش کم تهاجمی و تحت بی حسی برداشته می شوند و در ظروف آزمایشگاهی با اسپرم های گرفته شده از مرد لقاح داده می شوند. سه تا پنج روز بعد که رویان تشکیل می شود، رویان داخل رحم کاشته خواهد شد.
سپس، دو تا سه هفته بعد، تست بارداری انجام می شود.

میکرو اینجکشن یا تزریق اسپرم داخل تخمک

میکرواینجکشن معمولاً زمانی توصیه می شود که مشکلات اسپرم، دلیل ناباروری باشد. درمان به این صورت است که یک اسپرم داخل تخمک بالغ تزریق می شود. سپس، رویان به داخل رحم منتقل خواهد شد.
موردی که زوجین باید از آن آگاهی داشته باشند این است که احتمال بروز عوارضی از قیبل:

• چندقلوزایی
• سندرم تحریک پذیری تخمدان
• عفونت و یا خونریزی
• زایمان زودرس و یا تولد نوزاد با وزن پایین

در درمان ناباروری وجود دارد.

نتیجه گیری

عوامل مختلفی از جمله سن، وزن، سابقه بیماری و مصرف دخانیات در عدم بارداری زوجین موثر است. خوشبختانه امروزه راه های مختلفی برای درمان ناباروری پدید آمده است که با مراجعه به بهترین متخصص زنان و زایمان و نازایی در تهران می توان برای بارداری اقدام کرد.