چطور تنبلی تخمدان را درمان کنیم؟

PCOS که نام مختصر سندرم تخمدان پلی ‌کیستیک است و عامیانه آن را تنبلی تخمدان نیز می نامند، یکی از رایج ‌ترین دلایل ناباروری در بانوان است. به این دلیل که بیش از ۵ میلیون بانوی آمریکایی (یا در حدود ۵ تا ۱۰ درصد از بانوان در سن باروری) به آن مبتلا هستند، احتمال زیادی وجود دارد که شما یا یکی از آشنایان شما این مشکل را داشته باشید. با این‌که این شرایط باروری را با مشکل روبرو می‌کند (و خطر مشکلات بارداری را با باردار شدن افزایش می‌دهد)، اما بانوانی هستند که هر روز با مشکل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، کودکانی سالم به دنیا می‌آورند. 

دکتر طیبه همتی، فلوشیپ فوق تخصصی نازایی از دانشگاه تهران

سندرم تخمدان پلی ‌کیستیک، تنبلی تخمدان یا pco چیست؟

تخمک‌ها در تخمدان‌ها در کیسه‌‌های پر از مایع ریزی به نام فولیکول رشد می‌کند. وقتی تخمک هر ماه بالغ می‌شود، فولیکولی که ‌تخمک را در بر گرفته است،‌ شکافته می‌شود تا تخمک را آزاد کند (مرحله تخمک‌گذاری). سندروم تخمدان پلی‌کیستیک در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد می‌کند. بانوانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، دارای مقدار بیشتری از هورمون مردانه تستوسترون هستند و آن مقدار اضافی هورمون در روند تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کرده و باعث نامنظم شدن یا عدم عادت ماهیانه و تخمک‌گذاری می‌شود. این فولیکول‌های پر از مایع، شکافته نمی‌شوند و مانند کیست در تخمدان‌ها باقی می‌مانند. بنابراین با نام سندرم پلی (که به معنای بسیار است) کیستیک از آن یاد می‌شود.

چه عواملی باعث ایجاد تنبلی تخمدان می‌شوند؟

در حالی‌که متخصصان از دلایل قطعی این بیماری مطمئن نیستند، موارد زیر را با این عارضه مرتبط دانسته‌اند:

• ژنتیک: به نظر می‌رسد سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، در خانواده موروثی است. بنابراین که اگر مادر یا بستگان نزدیک شما به این عارضه دچار باشند، احتمال ابتلای شما نیز بالاست.
• افزایش انسولین: مطالعات نشان داده است، بانوانی که دچار تنبلی تخمدان هستند، دارای سطح انسولین بالایی هستند (هورمونی که در تجزیه قند در بدن نقش دارد) زیرا بدن این افراد نمی‌تواند به درستی از این هورمون استفاده کند. انسولین عملکرد تخمدان را نیز کنترل می‌کند و مقدار زیاد انسولین در بدن باعث نامنظم شدن و عدم تخمک‌گذاری می‌شود.
• اضافه وزن و چاقی: بانوانی‌که اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک هستند و بانوانی که مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک هستند نیز بیشتر احتمال دارد که به چاقی مبتلا شوند. دانشمندان در تلاش هستند که دریابند چاقی باعث سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شود یا برعکس. بنابراین اگر قصد باردار شدن دارید،‌ بهتر است غذاهای سالم بخورید و ورزش کنید.

نشانه ‌های سندرم تخمدان پلی ‌کیستیک (PCOS) چیست؟

قاعدگی نامنظم تنها نشانه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیست (و چرخه قاعدگی غیرقابل ‌پیش‌بینی هم لزوما به معنای ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک ‌نیست). ممکن است متوجه جوش و رشد موهای زائد روی صورت یا دیگر قسمت‌های بدن باشید، موهای سر نازک شود (و دچار طاسی مردانه شوید)،‌ افزایش وزن پیدا کنید و خونریزی‌های طولانی‌مدت واژن داشته باشید. بیش از نیمی از بانوانی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارند،‌ قبل از سن ۴۰ سالگی به دیابت نوع دو (مقاومت نسبت به انسولین) یا پیش دیابت (اختلال تحمل گلوکز) دچار می‌شود.

قاعدگی نامنظم و تاثیر آن بر باردار شدن

ممکن است بسیاری از بانوانی که نشانه‌‌های بالا را دارا هستند دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نباشند، بنابراین اگر قاعدگی نامنظم دارید یا ناگهان دچار یکی از علائم بالا می‌شوید، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک خواهد پرسید که آیا در گذشته این علائم را داشته‌اید یا خیر و سابقه خانوادگی شما را با دقت بررسی خواهد کرد. همچنین قسمت‌هایی که رشد موهای زائد داشته را با دقت معاینه می‌کند، آزمایش خون انجام می‌دهد و برای تشخیص کیست تخمدان، معاینه لگنی یا سونوگرافی تجویز خواهد کرد (ممکن است سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تشخیص داده شود اما کیستی وجود نداشته باشد).

درمان سندرم تخمدان پلی ‌کیستیک

با این‌که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به طور قطع و برای همیشه قابل درمان نیست، اما می‌توان با سبک زندگی سالم علائم را مدیریت کرد. پزشک با توجه به سابقه پزشکی شما بهترین درمان را تجویز خواهد کرد. رژیم غذایی متعادل و سرشار از کربوهیدرات‌های پیچیده و درصد کمی از کربوهیدرات‌های تصفیه شده و قند می‌تواند به بازگشت تخمک‌گذاری و منظم شدن چرخه قاعدگی بانوانی که دچار سندروم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، کمک کند. کاهش وزن نیز نقش مهمی در درمان تنبلی تخمدان دارد. مطالعات نشان داده است با کاهش حتی ۵ تا ۱۰ درصد از وزن خود،‌ می‌توان سطح انسولین،‌ هورمون‌ها و چرخه قاعدگی را تنظیم کرد. (البته اگر برای رسیدن به شاخص توده بدنی ایده آل به بیش از ۵ تا ۱۰ درصد کاهش وزن نیاز دارید، بهتر است وزن بیشتری کم کنید و از پزشک یک برنامه رژیم کاهش وزن مخصوص دریافت کنید.) اگر در حال حاضر قصد بچه‌دار شدن ندارید، (یا بچه دارید)، ممکن است پزشک برای جلوگیری از بارداری از پروژسترون استفاده کند تا سطح هورمون مردانه کاهش پیدا کند و قاعدگی تنظیم شود.

دکتر طیبه همتی، فلوشیپ فوق تخصصی نازایی از دانشگاه تهران