ناباروری بدون علت، قابل درمان است؟

سوال : آیا ناباروری بدون علت قابل درمان است؟

پاسخ : عوامل مختلفی ممکن است علت ناباروری باشند، اما ممکن است برای ۱ زوج از هر ۴ زوج، علت مشخصی برای ناباروری وجود نداشته باشد. در صورتی که زوجین کلیه آزمایش های مربوط به ناباروری را به طور کامل انجام داده باشند اما هنوز دلیل مشخصی برای ناباروری وجود نداشته باشد، ناباروری بدون علت یا ناباروری با علت ناشناخته تشخیص داده می شود.

برای آگاهی بیشتر از درمان ناباروری بدون علت به سراغ دکتر فاطمه خانی زاده، جراح و متخصص زنان زایمان و نازایی رفتیم. از شما دعوت میکنیم ویدئو زیر را تماشا کنید. برای مراجعه به دکتر فاطمه خانی زاده یا دریافت نوبت از مطب دکتر فاطمه خانی زاده کلیک کنید.

از جمله علل شایع ناباروری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

علل مربوط به زنان

• مشکلات تخمک گذاری
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• مشکلات تیروئید
• نارسایی زودرس تخمدان
• وجود زخم در دهانه رحم یا لوله های فالوپ
• مشکلات مخاط دهانه رحم
• فیبروم
• آندومتریوز
• بیماری التهابی لگن
• عقیم سازی
• عوارض جانبی داروها و برخی از درمان ها (مانند شیمی درمانی، داروهای نورولپتیک، اسپیرونولاکتون، مواد مخدر و ...)

علل مربوط به مردان

• مشکلات مربوط به مایع منی و اسپرم (اختلال در تعداد، شکل و تحرک اسپرم)
• مشکلات مربوط به بیضه (مانند عفونت بیضه ها، سرطان بیضه، جراحی بیضه، وجود مشکلات مادرزادی در بیضه، بیضه های نزول نکرده و آسیب به بیضه ها)
• عمل وازکتومی
• اختلال انزال
• هیپوگنادیسم؛
• عوارض جانبی داروها و برخی از درمان ها (مانند شیمی درمانی، استروئیدهای آنابولیک، سولفاسالازین، بعضی از داروهای گیاهی، مواد مخدر و ...)

ناباروری بدون علت

۳۰٪ از زوج های نابارور در سراسر جهان به ناباروری بدون علت یا ایدیوپاتیک مبتلا می شوند. ناباروری با علت ناشناخته به فقدان دلیل بارز برای ناباروری زوجین و عدم توانایی زنان در باردار شدن بعد از حداقل ۱۲ چرخه قاعدگی و رابطه جنسی محافظت نشده یا بعد از شش چرخه قاعدگی در زنان بالای ۳۵ سال که ارزیابی های استاندارد برای آنها عادی است، اطلاق می شود. مطابق دستورالعمل انجمن باروری انسان و رویان شناسی اروپا (ESHRE)، آزمایش های لازم برای ناباروری بدون علت عبارتند از:

تجزیه و تحلیل مایع منی، ارزیابی فرآیند تخمک گذاری و فاز لوتئال و ارزیابی میزان باز بودن لوله های رحمی توسط روش های هیستروسالپنگوگرافی یا لاپاراسکوپی.

در مورد ارزش تست هایی مانند بیوپسی آندومتر، آزمایش ذخیره تخمدان (AMH)، تست پس از نزدیکی و سطح هورمون پرولاکتین سرم، نظرات جنجالی وجود دارد. ناتوانی ما در یافتن علت ناباروری زوجین به معنای عدم وجود اختلال نیست. باید تحقیقات گسترده ای در مورد سایر علل احتمالی ناباروری مانند اختلال عملکرد تخمدان و بیضه، کیفیت اسپرم و تخمک، نقص حمل و نقل در لوله های فالوپ، پذیرش آندومتر، عدم لانه گزینی و اندومتریوز انجام شود.

درمان ناباروری بدون علت

مدیریت زوج های نابارور با علت ایدیوپاتیک (علت نامشخص)، نیاز به درمان فردی دارد. چندین متغیر اصلی از جمله سن، مدت ناباروری، مدت زمان اقدام به درمان، هزینه ها و خطرات باید در انتخاب برنامه درمان ناباروری مناسب در نظر گرفته شوند.

• مدیریت انتظار

  میزان بارداری خود به خود در زوجین مبتلا به ناباروری بدون علت بیشتر از زوجینی است که دلایل مشخصی از ناباروری دارند. چندین مطالعه گزارش کرده اند که میزان بارداری خود به خود در زوج هایی با ناباروری بدون علت، طی سال اول ۱۳-۱۵ درصد بوده که این میزان در دو سال آینده به ۳۵ درصد افزایش یافته است. علاوه بر این، این میزان می تواند در زوج های جوان تر در طی سه سال رابطه جنسی محافظت نشده و بدون انجام هیچ گونه درمان کمکی، به ۸۰٪ برسد. میزان بارداری خودبخودی در موارد ناباروری بیش از ۳ سال و در زنان بالای ۳۰ سال به شدت کاهش می یابد. بنابراین، هنگامی که احتمال بارداری خود به خود برای یک زوج بسیار زیاد است، دیگر نیازی به درمان ناباروری نیست و بهترین برنامه برای آن ها مدیریت انتظار است. با این حال، مشکل اصلی برای درمان در این زوج ها عدم توافق پزشکان در زمینه مدیریت ناباروری بدون علت است.

• روش های کمک باروری

  اگر مدت طولانی مدیریت انتظار نتواند منجر به بارداری شود، القای تخمک گذاری توسط داروهای کلومیفن و لتروزول برای این زوج ها مؤثر نیست. همچنین چرخه لقاح بدون تحریک تخمدان (COH) فواید کمی برای آن ها خواهد داشت. بهترین درمان برای زوجین با ناباروی بدون علت، استفاده از روش های کمک باروری (مانند ای وی اف) است. این روش ها زمان بارداری را کوتاه می کنند و خطر بارداری های متعدد را کاهش می دهند.
  انواع روش های کمک باروری عبارتند از:

1. تلقیح داخل رحمی (IUI): این روش شامل قرار دادن اسپرم ها در رحم از طریق یک لوله پلاستیکی نازک است که از دهانه رحم عبور می کند. اسپرم ابتدا در یک ظرف جمع آوری و شسته می شوند و سپس بهترین و با کیفیت ترین نمونه های اسپرم (سریعترین اسپرم ها) انتخاب می شوند.
2. لقاح آزمایشگاهی (IVF یا ICSI): در روش لقاح آزمایشگاهی (IVF یا ICSI)، تخمک در خارج از بدن بارور می شود. جهت تحریک تخمدان ها برای تولید تخمک بیشتر از حد معمول، از داروهای باروری استفاده می شود. تخمک ها از تخمدان ها خارج شده و در آزمایشگاه با اسپرم بارور می شوند. سپس تخم بارور شده (جنین) برای رشد و نمو به داخل رحم بازگردانده می شود.
3. تخمک و اسپرم اهدایی: در صورت مناسب نبودن روش های کمک باروری ذکر شده، ممکن است استفاده از تخمک یا اسپرم اهدایی در درمان ناباروری مؤثر باشد. بارداری با تخمک اهدایی معمولاً با استفاده از روش های کمک باروری (IVF و ICSI) انجام می شود.

لازم به ذکر است که از طریق انجام تحقیقات بیشتر در مورد بیولوژی تولید مثل و افزایش دانش ما در مورد سلول های جنسی، لقاح، رشد جنین و لانه گزینی، قطعا گزینه های درمانی مؤثرتری در آینده برای زوج های نابارور به ویژه آن هایی که ناباروری با علت ناشناخته دارند، ارائه خواهد شد.