نوزاد تازه متولد شده، مشکلات رایج

مجله شهرزاد: پس از ۹ ماه انتظار وجود او در عالم هستی امکان یافته و فضای خانه را شیرین و و دل‌انگیز ساخته است. سلامت او بیش از هر چیز دیگری ذهن پدر و مادر کم‌تجربه را به خود مشغول می‌کند. در این میان هر آشنایی می‌خواهد آنها را راهنمایی کند و این مساله اضطراب والدین را بیشتر خواهد کرد. اگر بدانیم در هر موقعیتی اقدام درست چیست و چه باید کرد مسلما دل نگرانی‌های ما در مورد نوزاد نو‌رسیده بسیار کمتر خواهد بود.

بندناف، کانال ارتباطی مادر و جنین است

در دوران جنینی بند ناف ارتباط خونی بین بدن مادر و بدن جنین را برقرار می‌کند و از طریق این ارتباط مواد غذایی به بدن جنین رسیده و دفع مواد زائد صورت می‌گیرد اما پس از تولد، بند ناف قطع می‌گردد. بقایای بند ناف بر جای مانده تا 21 روز پس از تولد خود به خود خواهد افتاد و اصلا نباید مورد دستکاری قرار گیرد.

از آنجا که این کانال ارتباطی در واقع از رگ‌های خونی برقرار شده بوده با قطع آن در روزهای اول ممکن است یک تا دو قطره خون از محل بند ناف خارج گردد که این امر طبیعی است اما خونریزی بیش از این مقدار و به صورت تکرار شونده باید حتما بررسی شود.

این کانال ارتباط جنینی در روزهای اول تولد راه مناسبی جهت انتقال عفونت به بدن نوزاد است که عفونت بند ناف خود را به صورت قرمزی در محل بند ناف نشان می‌دهد حتی ممکن است این قسمت دچار سفتی یا خروج چرک شود. در این موارد حتما باید با پزشک مشورت صورت گیرد. جهت کاهش خطر عفونت، بند ناف را خشک نگه دارید و از پوشاندن بند ناف باید جلوگیری کنید. در این شرایط نباید بند ناف را در پوشک قرار داد چرا که پوشاندن بند ناف موجب مرطوب ماندن آن و تماس ادرار و مدفوع با بند ناف و بالا رفتن خطر عفونت می‌گردد.

زردی، علامتی که باید جدی گرفته شود

از مواردی که در روزهای اول پس از تولد باید به دقت مورد توجه والدین قرار گیرد تغییر رنگ پوست یا ملتحمه چشم نوزاد به زردی است. بیش از 60 درصد نوزادان در روزهای اول پس از تولد دچار زردی می‌‌شوند بروز این زردی در نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند بیشتر است. علت بروز این زردی تجزیه بیشتر گلبول‌های قرمز و تولید ماده‌ای به نام بیلی روبین است. نکته حائز اهمیت آن است که در نوزادان این ماده به آسانی از سد مغزی خونی عبور کرده و موجب آسیب سلول‌های مغزی می‌گردد که در آینده خود را به صورت عقب‌ماندگی ذهنی و معلولیت‌های حرکتی و ناشنوایی نشان می‌دهد.

چنانچه میزان این زردی بالا نباشد درمان با نور انجام می‌شود اما در صورت زردی بالا جهت جلوگیری از آسیب مغزی حتی تعویض خون باید صورت گیرد بنابراین زردی نوزاد از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد اما برای جلوگیری از زردی باید مواردی را رعایت کرد. از مهم‌ترین مسائل این است که تغذیه نوزاد با شیر مادر بلافاصله پس از تولد شروع شود و حداقل 10 مرتبه در شبانه‌روز شیردهی صورت گیرد. از دادن آب قند به نوزاد خودداری کنید و به هیچ عنوان از موادی چون شیر خشک و ترنجبین برای پایین آوردن زردی نوزاد استفاده نکنید.

تغییرات دمای بدن نوزاد را مهم بدانید

بسیاری تب نوزاد را در روزهای نخستین امری طبیعی تلقی می‌کنند اما واقعیت چیز دیگری است. به عنوان یک اصل این نکته را از یاد نبرید که هر نوع افزایش یا کاهش درجه بدن در نوزاد بسیار بااهمیت است و نباید از کنار آن گذشت. از آن مهم‌تر هر نوع تب را در نوزاد خودسرانه درمان نکنید. اگر نوزادتان تب دارد باید در تمامی بدن وی به دنبال عفونت گشت از این روست که پزشکان در هر نوع تبی در نوزاد از خون، ادرار، ترشحات بند ناف و... نمونه می‌گیرند و جهت کشت در محیط آزمایشگاهی آن را به آزمایشگاه می‌فرستند.

بستری در بیمارستان دراین شرایط برای نوزاد امری بسیار حیاتی است چراکه اگر نوزاد عفونت خونی داشته باشد در کوتاه‌ترین زمان وی را از پا درمی‌آورد. در بسیاری از موارد ذات‌الریه علت تب نوزاد است که در این مواقع نوزاد علاوه بر تب دچار علائم دیگری است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تنفس‌های صدادار و تند، تو کشیده شدن عضلات بین دنده‌ای، منقبض شدن عضلات گردنی و خس خس سینه اشاره کرد.

نوزادان در مقایسه با بالغان به راحتی حرارت بدن خود را از دست می‌دهند. علت این امر بزرگ‌تر بودن سر نوزادان در مقایسه با کل بدن و همچنین کم بودن چربی زیر پوست آنها و بیشتر بودن سطح بدن است. 75 درصد حرارت بدن نوزادان از طریق سر اتلاف می‌شود. از این رو دمای اتاق نوزاد مساله مهمی است که حتما باید مورد توجه قرار گیرد و بین 18 تا 20 درجه سانتی‌گراد تنظیم شود. یکی از علت‌های مهم مرگ نوزادان کاهش دمای بدن است که هیپوترمی گفته می‌شود. اگرچه بیش از 50 درصد نوزادان در بدو تولد کاهش دما را تجربه می‌کنند، اما تکرار این موضوع در روزهای پس از تولد خطرناک است.

هیپوترمی موجب افزایش سوخت و ساز در بدن نوزاد می‌شود و نیاز به اکسیژن را بیشتر می‌کند و این مساله موجب تنگی نفس نوزاد می‌شود. از طرفی عوارض این کاهش دمای بدن خود را به صورت بی‌حالی، سردی پوست، اجتناب از شیر خوردن، کاهش تحرک و افزایش ریسک عفونت نشان می‌دهد. از طرفی بالا بودن دمای بدن نوزاد بالاتر از 39 که تب تلقی می‌شود از علائم عفونت بدن است و چنانچه با بیقراری یا خوب شیر نخوردن و بیحالی نوزاد همراه باشد از نشانه‌های بسیار خطرناک است.

تغییر مزاج نوزاد را نادیده نگیرید

از نکات بسیار مهم در مورد تغذیه نوزاد این است که بهترین زمان تغذیه نوزاد همان نیم ساعت نخست تولد است. امروزه پزشکان سفارش می‌کنند که نوزاد از بدو تولد در اطاق مادر نگهداری شود. دفعات شیردهی نیز با توجه به تقاضای نوزاد صورت می‌گیرد و شیردهی در شب نیز باید انجام شود که این مساله سبب افزایش شیر مادر نیز می‌شود. افزایش شیر مادر وابسته به افزایش مکیدن نوزاد است و اگر شیر خشک، پستانک، شیشه و غیره به نوزاد بدهیم مکیدن سینه مادر توسط نوزاد ضعیف‌تر شده و لذا ترشح شیر نیز کم می‌شود.

نوزادان در ابتدای تولد معمولا دچار استفراغ می‌شوند این استفراغ چنانچه با کاهش وزن همراه نباشد با گذشت زمان برطرف می‌شود، اما استفراغی که با درد شکمی، سردرد و تب یا اسهال همراه باشد و مکرر اتفاق بیفتد می‌تواند نشانه مهمی باشد، اما از نکات مهم آن است که در هنگام استفراغ از دادن دارو به نوزاد باید خودداری کرد.

مساله مهم دیگری که معمولا در مادران ایجاد نگرانی می‌کند اسهال نوزاد است و غالبا والدین با ترس از اسهال نوزاد روبه‌رو هستند، نوزاد در روزهای اول پس از تولد مدفوع تیره و چسبناک دارد، در روزهای بعدی با خوردن شیر مادر مدفوع به رنگ زرد گاهی مایل به سبز می‌شود، اما در کودکانی که شیر خشک می‌خورند مدفوع سفت‌تر و قهوه‌ای‌تر خواهد بود اسهال به صورت تغییر در دفعات دفع و قوام خود را نشان می‌دهد، عدم استفاده از بطری شیر و پستانک در جلوگیری از وقوع اسهال موثر است رعایت اصول بهداشتی و شستن دست‌ها نیز می‌تواند بروز اسهال را کاهش دهد.

چنانچه اسهال یا استفراغ نوزاد با خوب شیر نخوردن و کاهش حجم ادرار همراه باشد یا خون در مدفوع نوزاد دیده شود باید مورد بررسی قرار گیرد، اما در صورت بروز اسهال به هیچ عنوان شیر مادر نباید قطع گردد و دفعات شیر دادن باید افزایش یابد و باید از ORS استفاده کرد.