مفهوم مرگ برای کودکان، چگونه توضیح دهیم؟

اکثر کودکان نسبت به موضوع مرگ حساس‌اند، شاید فقط به این خاطر که ما هنگام صحبت کردن درباره آن صدای خود را پایین می‌آوریم.

کتاب «پرسشهای کودکانه»: مرده یعنی چی؟ چرا آدما و حیوونا می‌میرن؟ آیا من هم باید بمیرم؟ آدما وقتی می میرن کجا میرن؟ چطور می‌شه فهمید یه نفر مرده؟ من کی می‌میرم؟

اما این مسئله ممکن است موجب سردرگمی و اضطراب آنها شود. بنابراین پرهیز کردن از صحبت درباره این موضوع نه به نفع کودک شما است و نه به نفع خود شما به عنوان پدر یا مادر.

تا آنجا که می‌توانید در این مورد با کودکان روراست باشید، زیرا با این کار به تمام خانواده کمک می‌کنید که برغم ناشی از مرگ عزیزان چیره شوند.

کودکان خردسال نمی‌توانند تصور کنند که زندگی روزی به پایان می‌رسد. حتی اشاره‌ای کوچک به چنین سرانجامی نه تنها موجب تحریک شدن آنها به پرسیدن انبوهی از پرسش‌ها می‌شود (عمدتا در مورد خودشان و کسانی که برای محبت و مراقبت به آنها نیاز دارند)، بلکه ترس از مرگ ناگهانی خود یا از دست دادن یکی از اعضای خانواده، آنها را به وحشت می‌اندازد.

کودکان معمولا علاوه بر نزدیکان، هر کس را که به‌طور منظم ببینند عضوی از خانواده محسوب می‌کنند. اگر فردی از خانواده گسترده کودک بیمار یا مجروح شود او نگران و مضطرب می‌شود.

از مثال‌هایی که کودکتان تجربه کرده است برای توضیح دادن مرگ استفاده کنید. به عنوان مثال، درباره جوجه پرنده‌ای که به علت بیرون افتادن از لانه مرده بود یا درباره مرگ حیوان خانگی‌تان یا حتی درباره مرگ برگ درختان در پاییز، صحبت کنید.

شما باید درباره موضوع مرگ از ابتدا صریح و شفاف سخن بگویید. هرگز از تعابیر استعاری مثل «مادربزرگ فقط به خواب رفته است»، استفاده نکنید.

این کار ممکن است کودکتان را از خوابیدن بترساند و کابوس‌ها و مشکلات زمان خواب را به وجود آورد. همچنین نباید بگویید «پدربزرگ جایی رفته است».

زیرا اگر پدربزرگ باز نگردد کودکتان اعتمادش را به شما از دست می‌دهد. مطابق با اعتقاداتتان از توضیحات مذهبی استفاده کنید، اما آماده پاسخ‌ دادن به تراوشات منطق کودکانه او هم باشید.

مانند: «اگر خدا ما رو دوست داره، چرا گذاشت بچه ما بمیره؟» صادق باشید اما سعی کنید احساسات خودتان را کنترل کنید، زیرا ممکن است کودک را بترسانید.

اما این بدان معنا نیست که اگر در سوگ عزیزی نشسته‌اید، غم و اندوه خود را با کودک مطرح نکنید. بگذارید کودکتان بداند چرا اشک می‌ریزید.

به او توضیح دهید که در آن لحظه دلتان برای فرد از دنیا رفته تنگ شده بود، اما تاکیدتان بیشتر بر خاطرات خوبی باشد که از آن فرد دارید.

به این طریق به او نشان می‌دهید که همه چیز میراست و این امر طبیعی است. دقت کنید کودکتان پاسخ شما را بفهمد و اگر نیاز بود آن را تکرار کنید.

مثلا اگر یک حیوان خانگی بمیرد، اکثر کودکان سنین پیش از دبستان فقط کنجکاوند که بفهمند چه بر سر آن حیوان آمده است و یک پاسخ کوتاه برای آنها کافی است.

آیا او به خاطر اینکه کار بدی کرده بود، مرد؟ مراسم تشییع جنازه چیست؟ در قبر چه اتفاقی برای مرده‌ها می‌افتد؟

کودک و مرگ

پاسخ برای سنین ۴-۲

وقتی انسان یا حیوانی دیگر نفس نکشد و بدنش کار نکند به او مرده می‌گویند. معمولاً آدم‌ها و حیوانات وقتی که خیلی پیر شوند می‌میرند.

پاسخ برای سنین ۶-۴

هر چیزی که بمیرد، مانند آن جوجه پرنده مرده که تابستان گذشته دیدیم، دیگر باز نمی‌گردد. اکثر آدم‌ها و حیوانات نمی‌دانند چه موقع می‌میرند. هنگام مرگ قلب آنها می‌ایستد یا نفسشان به آرامی قطع می‌شود.

پاسخ برای سنین ۸-۶

هیچ‌کس واقعا به طور دقیق نمی‌داند موقع مرگ چه اتفاقی رخ می‌دهد، اما بدن ما از کار می‌افتد؛ دیگر نفس نمی‌کشیم، قلب نمی‌تپد، عضلات کار نمی‌کنند و مغز برای همیشه از تفکر باز می‌ایستد.

اکثر آد‌م‌ها به‌طور طبیعی و به این علت که خیلی پیر شده‌اند و بدنشان فرسوده شده است، می‌میرند. آنها معمولا درد نمی‌کشند، بلکه به تدریج هوشیاری خود را از دست می‌دهند و به آرامی می‌میرند.

اما بعضی از افراد به علت بیماری‌های سخت یا حوادث می‌میرند. بعد از مرگ نگرانی و دردی وجود نخواهد داشت و این خوب است. خیلی بعید است که من تا زمانی که کاملاً پیر نشده‌ام، بمیرم. پس لازم نیست درباره این موضوع نگران باشی، زیرا تا آن زمان خود تو دیگر بزرگ شده‌ای.

بگذارید کودکتان بداند چرا اشک می‌ریزید. به او توضیح دهید که در آن لحظه دلتان برای فرد از دنیا رفته تنگ شده بود، اما تاکیدتان بیشتر بر خاطرات خوبی باشد که از آن فرد دارید.

پاسخ برای سنین ۱۱- ۸

تو هم یک روز خواهی مرد، مثل همه آدم‌ها، اما تا آن زمان آنقدر مانده است که لازم نیست به آن فکر کنی. مردن امری طبیعی است، هر چند از دست دادن کسانی که دوستشان داریم ما را بسیار غمگین می‌کند، اما باید این را بپذیریم که افراد پیر مثل مادربزرگ و پدربزرگ روزی خواهند مرد.

ما آنها و خاطرات خوشی را که از آنها داریم فراموش نخواهیم کرد. هیچ‌کس به عنوان تنبیه و مجازات نمی‌میرد مگر اینکه دادگاه چنین تصمیمی گرفته باشد. وقتی آدم‌ها می‌میرند، آنها را در قبری قرار می‌دهند و دفن می‌کنند.

هیچ‌کس در قبر بیدار نمی‌شود، زیرا قبل از آنکه کسی را در قبر بگذارند یک پزشک شخص را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که او مرده است.

مردم بعضی از کشورها مرده‌های خود را می‌سوزانند و خاکستر آنها را در مکان مخصوصی نگهداری می‌کنند یا اینکه آن را بر زمین پخش می‌کنند.

مراسم تشییع جنازه زمانی است که فرد مرده را دفن می‌کنند یا می‌سوزانند و طی آن مردم می‌توانند آخرین خداحافظی را با او بکنند و خاطرات خوبی را که در طول زندگی از او داشته‌اند مرور کنند.