اضافه وزن کودکان، زنگ خطر بیماری‌ها

فارس: بیش از ۶۰ درصد کودکان ایرانی با اضافه وزن و چاقی روبه‌رو هستند اما انگار صدای زنگ خطر آن را که عامل انواع بیمارهای غیر واگیر نسل آینده است را کسی نمی‌شود.

چاقی به خودی خود، نوعی بیماری است که عوارض زیادی را برای فرد به جا می‌‌گذارد.

هرگونه تغییر در وزن بدن به صورت کاهش یا افزایش باید مورد توجه پزشکان قرار ‌گیرد. در قرن جدید مشکلات مرتبط با چاقی بیش از مرگ‌های ناشی از بی‌غذایی است که می‌تواند تأمل برانگیز باشد.

گسترش شهرنشینی، افزایش درآمد، سرانه دریافت انرژی در کنار کاهش تحرک جسمانی از علل افزایش وزن در جوامع در حال توسعه است البته گسترش امکانات نیز موجب کاهش فعالیت افراد می‌شود به طور مثال به دلیل وجود دستگاه‌های جدید، تعداد شغل‌هایی که به فعالیت بدنی نیازمند است، کمتر می‌شود.

چاقی در پزشکی نوین یک وضعیت یا توده اضافی بافت چربی است البته چاقی و لاغری نوعی احساس ذهنی یا درونی فرد نسبت به توده بدنی خویش است.

تحقیقات نشان داده است که وزن بدن هر شخص و چاقی یا لاغری با دو سیستم عصبی و هورمونی مرتبط است. مهم‌ترین عضو عصبی تنظیم‌کننده، غده هیپوتالاموس در مغز است همچنین مهمترین هورمون تنظیم کننده وزن، لپتین است که از سلول‌های چربی تولید می‌شود و به خون می‌ریزد که از طریق هیپوتالاموس عمل می‌کند.

بدین ترتیب که سطوح بالای لپتین در خون، پرخوری را کاهش و مصرف انرژی را در بدن افزایش می‌دهد که موجب لاغری بدن می‌شود و بالعکس اگر سطح لپتین در خون پایین باشد، خوردن را افزایش می‌دهد و مصرف انرژی نیز کاهش پیدا می‌کند که موجب چاقی فرد می‌شود.

رابطه عصبی بین هیپوتالاموس در مغز و دستگاه گوارش در بدن عصب "واگ" نام دارد و گلوکز یا قند خون و تعدادی از هورمون‌های دیگر نیز نقش ماده واسطه‌ای را در کم یا زیاد شدن اشتها و در نتیجه تنظیم وزن ایفا می‌کند.

سلول‌های چربی نیز علاوه بر اینکه یک منبع ذخیره چربی محسوب می‌شود فعالیت‌های هورمونی را نیز بر عهده دارد همچنین تنظیم چربی بدن، حساسیت به انسولین، کنترل فشارخون و کنترل انعقاد خون را نیز برعهده دارد. به همین دلیل است که معمولاً فشارخون، دیابت و افزایش چربی خون با چاقی همراه است.

عوارض چاقی شکمی عبارت از مقاومت به انسولین، دیابت، فشارخون، افزایش چربی خون و افزایش هورمون‌های مردانه در زنان است.

سازمان جهانی بهداشت شیوع بیش از ۱۵ درصد چاقی در یک جامعه را به عنوان حد بحران چاقی که نیاز به مداخله درمانی دارد، تعیین کرده است که افزایش فعالیت‌های بدنی، تولید و تقویت صنایع غذایی رژیمی و بهبود تغذیه می‌تواند راهکارهایی برای کاهش وزن در جامعه باشد.

باید دانست که افراد باید رژیم غذایی خود را با فعالیت‌های بدنی متعادل کرده و کمتر از غذاهای چرب دارای چربی‌های اشباع‌شده استفاده کنند همچنین غذاهای مصرفی آنها باید تنوع داشته باشد.

مریم بابایی ۵۰ ساله درباره چاقی می‌گوید: در دوران جوانی‌ام چاق بودم که همین امر موجب بروز بیماری‌ مختلف در این سن شده است.

وی ادامه می‌دهد: در دوران جوانی‌ام تحرک زیاد نداشتم و از سن ۳۸ سالگی به دیابت مبتلا شدم که بسیار برایم آزاردهنده بود و الان که ۵۰ ساله هستم افسوس دوران جوانیم را می‌خورم.

این زن ۵۰ ساله اضافه می‌کند: چاقی موجب بروز بیماری فشارخون و ناراحتی‌های قلبی و بیماری‌های اسکلتی از قبیل آرتروز در من شده است.

ملیحه احمدی ۶۴ ساله درباره چاقی می‌گوید: من در دوران جوانی چاق بودم و دچار بیماری قلبی شدم؛ پزشکان برای من تحرک و پرهیزهای غذایی مختلف را پیشنهاد دادند و من توصیه پزشکان را قبول کردم.

وی اضافه می‌کند: من هر روز ۳۰ دقیقه ورزش می‌کردم و رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزی را پیشه گرفتم که روز به روز حالم بهتر شد و فهمیدم چاقی بیماری بسیار خطرناکی است که همه ارگان‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

سمیه وحیدی ۴۵ ساله نیز درباره چاقی می‌گوید: چاقی بسیار بد و آزار دهنده است و موجب بیماری‌های زیادی از جمله افزایش فشار خون، دیابت و سکته‌های قلبی می‌شود.

وی می‌افزاید: من از دوران جوانیم ورزش می‌کردم و از غذاهای چرب و شیرین زیاد استفاده نمی‌کردم و فکر می‌کنم که کسی که همیشه ورزش می‌کند از بروز بیماری‌ها مصون است.

این زن ۴۵ ساله اضافه می‌کند: تحرک و رژیم غذایی سالم عامل سلامتی افراد است و بدن را از کرختی و رخوت نجات می‌دهد. چاقی بیماری مزمنی است که می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

میرسعیدی ۴۷ ساله درباره چاقی می‌گوید: در گذشته اضافه وزن داشتم که با رژیم غذایی اضافه وزنم از بین رفت؛ در دوران چاقی دچار دیابت، فشار خون و ناراحتی اسکلتی بودم.

وی بیان می‌کند: با رژیم غذایی توانستم فشارخون و دیابتم را کنترل کنم و ناراحتی‌های اسکلتی‌ام به کلی بهبود پیدا کرد و من متوجه شدم که چاقی مادر همه بیماری‌هاست.

میرسعیدی می‌افزاید: به فرزندانم توصیه کردم که از مصرف غذاهای چرب و شیرین و غذاهای آماده پرهیز کنند و همواره تحرک داشته باشند.

سید ضیاءالدین مظهری در گفت‌و‌گو با خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبری فارس «توانا» اظهار می‌دارد: برای مبارزه با هر نوع چاقی، روش خاصی وجود دارد و علت هر چاقی پرخوری نیست.

به گفته وی، زمینه ژنتیکی و ارثی در بروز چاقی افراد مؤثر است و اگر پدر و مادری هر دو لاغر باشند احتمال چاق بودن فرزند آنها ۹ درصد است و اگر یکی از پدر یا مادر، چاق و دیگری لاغر باشد ۴۰ تا ۵۰ درصد احتمال چاقی کودکشان وجود دارد و اگر هر دو چاق باشند ۶۰ تا ۸۰ درصد احتمال دارد که فرزندانشان چاق شود.

این متخصص تغذیه می‌افزاید: گسترش شهرنشینی، هجوم مهاجران از روستاها به شهرها، کاهش فعالیت‌های بدنی و مصرف غذاهای آماده موجب بروز چاقی در کشور شده است.

وی می‌گوید: چاقی و اضافه وزن در بین کودکان ایرانی شیوع پیدا کرده و بیش از ۶۰ درصد از کودکان با اضافه وزن و چاقی روبه‌رو هستند؛ باور غلطی در بین پدر و مادرها وجود دارد که کودک باید تمام غذای خود را مصرف کند و فکر می‌کنند که کودک هر چقدر بیشتر بخورد، سالم‌تر است.

مظهری ادامه می‌دهد: در صورتی که این باور، بسیار غلط است. بروز دیابت نوع ۲، فشارخون، بیماری‌های قلبی و عروقی از پیامدهای چاقی در بین کودکان هستند که در آینده احتمال دارد آنها دچار این بیماری‌ها ‌شوند. حمله‌های قلبی و سکته‌های مغزی ناشی از چاقی است و احتمال ابتلا به سرطان در صورت چاقی افزایش پیدا می‌کند.

این متخصص تغذیه بیان می‌دارد: نشستن طولانی مدت کودکان در مقابل تلویزیون نیز از کارهای غلطی است که چاقی را به دنبال دارد. چاقی ریشه در خانواده دارد و مشخص شده است که ژنتیکی است و ۲۵۰ تا ۳۰۰ ژن چاقی شناخته شده است.

به گفته وی، به طور معمول دیده می‌شود که والدین کودک تصور صحیحی از وضعیت تغذیه کودک خود ندارند و در برخی موارد علاوه بر ترغیب به خوردن بیش از حد غذا، او را به استفاده از داروهای اشتهاآور، انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی مجبور می‌کنند و با استفاده از الگوهای ناصحیح غذایی و افزودن ادویه‌، نمک و چربی به غذای کودک، ذائقه کودک را به گونه‌ای تغییر می‌دهند که تمایل به خوردن غذاهای پرچرب و شیرین در او نهادینه ‌شود.

این متخصص تغذیه می‌افزاید: برعکس بی‌توجهی و بی‌مهری به کودک و عدم توجه عاطفی از سوی والدین و اطرافیان، کودک را به سمت پرخوری سوق می‌دهد. این گونه عوامل و رویکردها به موازات هم باعث می‌شوند تا آمار مبتلایان به چاقی و بیماری‌های گوناگون ناشی از اضافه وزن در میان کودکان افزایش یابد.

مظهری اضافه می‌کند: بررسی‌های جامعه‌شناختی نشان می‌دهد که در ایران و بیشتر کشورهای در حال توسعه، کودکانی، زیبا و سالم تلقی می‌شوند که چاق‌ترند یا عموماً به علت زیاد درس خواندن، فعالیت فیزیکی کمتری دارند.

وی می‌افزاید: این نگرش در کنار دیگر عوامل اجتماعی مانند کم بودن سرانه محیط‌های ورزشی، اختصاص سهمی ناچیز از سبد درآمد خانوار به ورزش، نرخ بالای رشد جمعیت و زندگی آپارتمان‌نشینی، باعث شده است که طی ۲۰ سال اخیر تعداد کودکان مبتلا به چاقی در ایران بیش از ۳ برابر شود.

ابوالقاسم جزایری، رئیس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت در نشست خبری هفته بسیج تغذیه گفت که چاقی بیماری کشنده‌ای نیست اما بسیاری از بیماری‌هایی غیرواگیر چه مستقیم و چه غیرمستقیم با چاقی ارتباط دارد.

به گفته وی حدود ۴۰ درصد مردان و ۵۲ درصد زنان ۱۵ تا ۶۴ ساله دچار اضافه وزن و چاقی هستند. چاقی موجب بروز بیماری‌های دیابت، آرتروز، افزایش فشار خون، نارسایی قلب، نقرس، دیسک کمر، نارسایی‌های تنفسی، افزایش چربی خون بالا و کاهش متوسط سن می‌شود که بروز این بیماری‌ها در افراد چاق بسیار بیشتر است.

جزایری می‌گوید: حدود ۵۹ درصد زنان و ۳۶ درصد مردان بزرگسال ۴۵ تا ۶۳ ساله مبتلا به فشار خون بالا هستند که فشار خون بالا در دراز مدت می‌تواند به قسمت‌های مختلف بدن آسیب وارد کند.

وی اضافه می‌کند: فشار خون بالا موجب خونریزی رگ‌های خونی و نهایتاً سکته مغزی می‌شود و در کلیه‌ها می‌تواند با آسیب عروق کلیوی موجب نقص کار کلیه‌ها شود.

رئیس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت می‌افزاید: حدود ۴۰ درصد زنان و ۳۳ درصد مردان ۴۵ تا ۶۵ ساله کشور دارای قند خون بالا هستند. قند خون بالا زمینه بروز دیابت را فراهم می‌کند و دیابت یکی از بزرگترین مشکلات بهداشتی جهان محسوب می‌شود.

جزایری ادامه می‌دهد: بیش از ۲۵۰ میلیون نفر در جهان با دیابت زندگی می‌کنند و بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های چشمی و بیماری‌های کلیوی همچنین آسیب دیدگی اعصاب و کاهش وزن از عوارض دیابت است.