تقویت رفتار کودک، هوشیار باشید!

شما برای اینکه جیغ زدن‌های کودک را ساکت کنید به او بستنی می‌دهید یا کودک برای اینکه کتک نخورد به موقع کاری را انجام می‌دهد.

روزنامه سلامت: شما برای اینکه جیغ زدن‌های کودک را ساکت کنید به او بستنی می‌دهید (پس این بدرفتاری را با تقویت منفی ادامه‌دار خواهید کرد) یا کودک برای اینکه کتک نخورد به موقع کاری را انجام می‌دهد. ما باید رفتارهایی را که می خواهیم شکل بگیرند به شیوه مثبت و با تشویق بجا تقویت کنیم.

شما برای اینکه جیغ زدن های کودک را ساکت کنید به او بستنی می دهید (پس این بدرفتاری را با تقویت منفی ادامه دار خواهید کرد) یا کودک برای اینکه کتک نخورد به موقع کاری را انجام می دهد.

ما باید رفتارهایی را که می خواهیم شکل بگیرند به شیوه مثبت و با تشویق بجا تقویت کنیم. تشویق انواع و اقسام دارد. بعضی از والدین گمان می کنند همین که با کلام محبت آمیز، کودکشان را مورد خطاب قرار می دهند لزومی به تشویق و جایزه نیست.

البته این تصور والدین تا حدی درست است اما یادمان نرود پاداش کلامی یعنی همان آفرین گفتن و استفاده از الفاظ محبت آمیز، نیاز کودکان است و آنها کلام زیبا را از ما می آموزند. پس اولین تشویق رایج، پاداش کلامی است.

پاداش بعدی عاطفی جسمانی است. در آغوش کشیدن، بوسیدن و دست روی شانه گذاشتن. ما معتقدیم حتی این پاداش هم باید بی قید و شرط در زندگی عادی کودک به او داده شود.

نباید با توصیف های نادرست این حس را به او بدهیم که چون مشق هایش را به موقع نوشته، چون اتاقش را مرتب کرده و چون بچه باهوشی است، دوستش داریم و او را در آغوش می گیریم.

ما باید مرتب عشق و علاقه مان را به فرزندمان نشان دهیم و به او کمک کنیم این حس را درک کند که رفتار او جدای از خودش و شخصیت دوست داشتنی اش است. «نگوییم بعضی جاها دختر خوبی هستی اما...» خوب بودن او را زیر سوال نبریم. رفتارش را توصیف کنیم و بدی یا خوبی آن را زیر سوال ببریم. «وارد شدی در اتاق را کوبیدی این رفتارت بد بود.»

هرگز از الفاظ رکیک استفاده نکنیم. والدین ما این روزها خستگی ناشی از فشار زندگی را روی بچه های ناتوان و نیازمند حمایت خود خالی می کنند. «چرا مثل حیوان به در لگد می زنی؟!» و متاسفانه هزاران مثال نگفتنی دیگر. تشویق نوع سوم مادی است.

از یک خوراکی خوشمزه و هدیه ای کوچک شروع می شود تا ژتون های رنگی که می تواند در ازای کار خوب بگیرد و مجموع آنها معادل پول یا خرید وسیله ای باشد که کودک نیاز دارد یا مدنظرش است.

تشویق نوع چهارم که حتی از مادی هم بهتر است، تشویق فعالیتی است. ما با کودک قرار می گذاریم در ازای کسب نتیجه مدنظر و توافق شده به کار مشترک مورد علاقه او بپردازیم. تشویق فعالیتی از ۱۰ دقیقه بازی با کودک تا گردش در پارک، سینما، فوتبال و... متغیر است.

در این تشویق شما قرار می گذارید کودک در ازای به موقع بیدارشدن و مرتب کردن رختخوابش پاداش ۱۰ دقیقه ای توپ بازی با شما را بگیرد و قانون می گذارید بلافاصله پس از صبحانه به وعده تان عمل کنید.

حین فعالیت تشویقی نباید غرغر کنید و منت بگذارید که من این همه کار دارم و آمدم با تو توپ بازی کنم یا رنگ بازی کنم؛ چرا رنگ ها را ریختی؟! باید اینجوری که من می گم رنگ ها را روی کاغذ بمالی و... حین بازی تشویقی هیچ آموزشی نباید بدهید، قضاوت هم نکنید، فقط بازی و شادکردن کودک در ازای کار خوبی که کرده است. در همه این تشویق ها از هر نوع که باشند اصول خاصی وجود دارد که در صورت نادیده گرفتن آنها تاثیری که مدنظر داریم عایدمان نمی شود.

اولین اصل بلافاصله پاداش دادن است. شما باید بعد از رفتار موردنظر پاداش بدهید تا آن را تقویت کنید. به محض اینکه کودکتان بدون جیغ زدن خواسته اش را بیان کرد با پاداش کلامی، عاطفی و... پاسخ دهید: «آفرین پسرم که آروم و بدون نق زدن گفتی آب می خوام یا... حالا این آب توی لیوان رنگی قشنگ واسه پسرم». پاداش فوری در همه بچه ها به خصوص برای بچه های بیش فعال و کم تمرکز، اثرگذار است.

این بچه از اینکه آخر ترم برای معدلش یک دوچرخه بگیرد آنقدر خوشحال نمی شود که بابت هر درس خواندن خوب ۵۰۰ تومان در جعبه ای که درست کرده و روی میزش گذاشته بیندازید.

اصل دوم تناسب نوع رفتار با پاداش است. رفتار کوچک پاداش کوچک و رفتار بزرگ پاداشی بزرگ تر می خواهد.

اصل سوم در نظر گرفتن علاقه کودک در انتخاب پاداش است. بچه ای که علاقه ای به خوردن ندارد از وعده پاداش یک چیزکیک استقبال نمی کند.

اصل چهارم انتخاب پاداشی است که عملی و امکان پذیر باشد. نباید با عملی نکردن وعده پاداش اعتماد بچه ها را سلب کنید. شاید شرایط اقتصادی تان طوری است که پول ندارید یک اسباب بازی ۳۰ هزار تومانی بخرید. لزومی ندارد چون فلانی در ازای تغییر رفتار فرزندش آن را تهیه می کند، شما هم وعده ای را بدهید که به خانواده فشار بیاورد.

بهتر است بگویید با دریافت ۵ یا ۱۰ ژتون، عکس رنگی یا کارت جایزه (براساس سن کودک) می تواند آن اسباب بازی را جایزه بگیرد. در این مدت وقت دارید برای خرید، پول پس انداز کنید و کودک شما در ازای هر بار رفتار مناسب توجه، محبت، آغوش گرمتان و ژتون مربوطه را می گیرد و خود را به جایزه بزرگ نزدیک می کند. اتفاقا این تلاش او لذت جایزه را بیشتر می کند.

اصل پنجم هم اینکه لیست پاداش ها را بعد از مدتی تغییر دهید و حتما نظر و علاقه کودک را بپرسید. یادتان باشد سنگ بزرگ برندارید. همین تغییر رفتارهای جزئی را ببینید و تشویق کنید تا روز به روز رفتار کودکتان بهتر شود.

شاید ۲ ماه، ۶ ماه یا یک هفته طول بکشد، با توجه به رفتار درست شما و رعایت اصول پاداش زمان تغییر رفتار کودک تفاوت می کند. نگران نباشید و پیشرفت های کوچک را ببینید.