سن مسئولیت پذیری کودکان، نقطه شروع

همه والدین دوست دارند بچه هایشان در بزرگسالی آدم های با مسئولیت و متعهدی باشند؛ آموزش و احساس مسئولیت‌پذیری به آنها می‌تواند از همان سنین کم کودکی انجام شود.

تهران مانیا: همه والدین دوست دارند بچه هایشان در بزرگسالی آدم های با مسئولیت و متعهدی باشند و تحقیقات تازه در این زمینه نشان داده است آموزش و احساس مسئولیت پذیری به آنها می تواند از همان سنین کم کودکی با محول کردن وظایفی همچون کمک به چیدن سفره و میز شام، یا جمع کردن اسباب بازی هایشان یا خشک کردن لباس ها روی طناب انجام گیرد.

مارتی راس من، استادیار مطالعات خانوادگی در دانشگاه مینه سوتا در مجموعه تحقیقات خود به این نتیجه رسیده است که والدین می توانند با تشویق کودکانشان به انجام امور ساده در محیط منزل از همان سن سه تا چهار سالگی جوانان مسئولیت پذیری بار بیاورند.

همچنین نتیجه مجموعه مطالعات او در این زمینه حاکی از این بود که بهترین راه برای پی بردن به موفقیت افراد در دهه ۲۰ زندگی شان دقیق شدن در میزان مشارکت آنان در کارهای خانه در سن سه یا چهار سالگی است بطوریکه این دو در ارتباط مستقیم با یکدیگرند.

والدین با سهیم کردن فرزندانشان در امور و مسئولیت های منزل در حقیقت به آنها مسئولیت پذیری، شرکت در زندگی خانوادگی و نوعی احساس همدردی و مراقبت از خودشان را می آموزند. رمز موفقیت شروع از همان سنین پائین است؛ اگر نه دیگر فایده ای ندارد. هر قدر از سنین پائین این کار را شروع کنید نوجوانان با مسئولیت تری بار خواهید آورد.

تحقیقات نشان داده است واگذاری مسئولیت به کودکان در سنین ۱۰ ۹ یا بدتر از آن ۱۶ ۱۵ سالگی تنها باعث ایجاد سوءتفاهم می شود و بچه ها فکر می کنند والدینشان آنها را مجبور به کاری که دوست ندارند می کنند. در این سن بچه ها آنقدر خودشیفته می شوند که درک درستی از کار گروهی به دست نمی آورند.

نقطه شروع

از بچه های خیلی کوچک در انجام کارهای بسیار ساده و در حد توانشان کمک بگیرید. آنها باید این مسئولیت ها را ساده نگه دارند و نحوه انجام آن و یا مشارکت در انجام کاری را به فرزندانشان بیاموزند و از انگیزه های تشویقی مثل پاداش های کوچک استفاده کنند. وقتی بچه ها بزرگ تر می شوند به شیوه های یادگیری آنها توجه نشان دهید.

به بعضی بچه ها باید چندین بار آموزش داد، به بعضی ها فقط یکبار. در مورد برخی کودکان شیوه آموزش کلامی تأثیر دارد و در مورد عده ای دیگر باید حتماً چگونگی انجام آن را نشان دهید.

البته درگیر کردن و مشارکت دادن کودکان در وظایف روزمره «ثابت قدمی» والدین آنها را نیز می طلبد و علت این که خیلی از والدین به بچه ها کاری محول نمی کنند، این است که تصور می کنند چنانچه خودشان آن کار را انجام دهند سریع تر و بهتر انجام می شود.

کارشناسان توصیه می کنند از تفریح کردن کودک هنگام انجام مسئولیتی که به او محول کرده اید، نترسید. بچه ها در قالب فعالیت های تفریحی با مفهوم مشارکت دسته جمعی و یا مسئولیت پذیری آشنا می شوند و نسبت به آن راغب می گردند.

لوسی و تن پروری

باوری که اکثر مردم از لوسی و تن پروری بچه ها دارند داشتن اسباب بازی های زیاد است اما در حقیقت عامل اصلی لوسی و تن پروری نداشتن مسئولیت یا عدم الزام به انجام وظایف کوچک و بزرگ در خانه است. سهیم نبودن در امور خانه، فرزندان را از یاد گرفتن مهارت های ساده زندگی بازمی دارد که می تواند بعدها در بزرگسالی باعث خجالت و یا عذاب آنها شود.

والدینی که از مسئولیت دادن به بچه هایشان می ترسند ممکن است قصد بدی نداشته باشند اما تأثیری منفی در آینده فرزندانشان می گذارند.

به عنوان مثال مادری که عصر از سر کار می آید فوراً می خواهد شام را آماده کند تا وقت مفیدی را با کودکش صرف بازی با او یا خواندن کتاب برای او کند. ممکن است تمایلی نداشته باشد که کودکش به او در درست کردن سالاد یا چیدن میز کمک کند چون کارش کند خواهد شد و بلافاصله بعد از شام مجبور است کودکش را بخواباند و فرصتی برای بازی نخواهد ماند اما این طرز تفکر اشتباه است.

کودک هنگام بازی با مادرش یک جور با او ارتباط برقرار می کند و هنگام کمک کردن به چیدن میز به گونه ای دیگر با او ارتباط پیدا می کند. او در اینجا احساس سودمندی و ارزش مندی می کند و مادر با تشویق و تحسین او این احساس را در او تقویت می کند.

چگونه کودکانمان را در کارهای خانه سهیم کنیم

وظایف محوله نباید سنگین باشند. واقع گرا باشید و سن کودک را مدنظر داشته باشید. نحوه انجام آن را به کودک آموزش دهید و خیلی از کارها را با مشارکت هم انجام دهید.

وظایف را به نحوی ارائه دهید که متناسب با شیوه یادگیری فرزند باشد.

نظر فرزندتان را در مورد کارهایی که می خواهید به او محول کنید، جویا شوید.

هفته ای چند جلسه پنج دقیقه ای بگذارید تا وظایف هفته بعد را به او توضیح دهید. سعی کنید این وظایف در هفته های مختلف متفاوت باشند و یا حتی می توانید آنها را براساس فصول سال تغییر دهید. مثلاً شستن و جارو کردن حیاط و آب دادن به گل ها در تابستان یا کمک در جاروبرقی کشیدن در پائیز و زمستان.

بچه ها را تشویق کنید اما هیچ وقت در قبال انجام وظایف محوله به کودکانتان پول یا پول توجیبی نپردازید. خریدن یک هدیه کوچک یا دادن تقدیرنامه ای قاب شده راه خوبی برای تشویق آنهاست، اما هیچ وقت نباید ارزش این کارها را با پول سنجید.

همچنین می توانید جدولی با ذکر اسامی اعضای خانواده تهیه کنید و برای هر کار و مسئولیت منزل که اعضا انجام می دهند به آنها یک ستاره دهید. با چنین شگردی کودک شما درمی یابد کمک در کارهای خانه یک مسئولیت جمعی است و بابا هم می تواند برای بیرون بردن زباله ها یک ستاره بگیرد!