حق انتخاب در کودکان، چه سنی؟

کودک سالم: خرس عروسکی نه خرگوش! تی‌شرت صورتی نه قرمز! این کیک نه آن یکی! انتخاب‌‌های ریز و درشت کودکان که گاه برای بزرگترها آزاردهنده می‌‌‌شوند. در اینجاست که سوال‌‌های زیادی برای شما مطرح است؛ از جمله اینکه باید از چه سنی به کودکان اجازه دهیم خودشان انتخاب کنند؟ تا چه حد باید به آن‌‌ها آزادی عمل بدهیم؟ و چگونه آن‌‌ها را به سمت درست انتخاب کردن هدایت کنیم؟ در این مقاله ما سعی داریم تا حدی به سوالات شما پاسخ بگوییم و در درست عمل کردن اندکی شما را یاری دهیم.


از چه سنی کودکان توانایی انتخاب کردن را پیدا می‌‌‌کنند؟
از سه یا چهار سالگی کودکان می‌‌‌توانند دست به انتخاب‌‌های کوچکی بزنند؛ مثلا خوشان رنگ تی‌شرت‌شان را انتخاب کنند، تصمیم بگیرند یک گل بکشند تا یک سگ و... .
انتخاب کردن نشانه بزرگ شدن کودک است. سلیقه‌‌ها و تمایلات او از انتخاب‌هایش مشخص می‌‌‌شود و به کمک آن‌‌ها است که شخصیت کودک شروع به شکل گرفتن می‌‌‌کند.

تا چه حد به کودک اجازه انتخاب بدهیم؟
کودک شما در سه یا چهار سالگی آنقدر مجهز نشده است که بتواند تصمیم‌‌های زیادی بگیرد. اگر به او بیش از اندازه حق انتخاب بدهیم، سردرگم می‌‌‌شود. وقتی برای او حق انتخاب بازی‌‌ها و اسباب بازی‌‌های زیادی را قرار بدهیم، بیم آن می‌‌‌رود که کودک در معرض ابتلا به بیش فعالی، اضطراب و نارضایتی دائمی قرار بگیرد.

آیا باید به او اجازه دهیم در هنگام غذا خوردن، هر چه را که دوست دارد، انتخاب کند؟
مطمئنا نه! در برخی زمینه‌‌ها نیاز است که به کودکان آموزش بدهیم: این والدین هستند که غذای کودکان را انتخاب و تعادل و تنوع مواد غذایی را در رژیم غذایی آن‌‌ها تضمین می‌‌‌کنند. آن‌‌ها طعم‌‌های مختلف را به کودکان معرفی می‌‌‌کنند. به عنوان مثال وقتی کودکی از خوردن یک نوع سبزی خودداری می‌‌‌کند، بهتر این است که به او سبزی دیگری ندهیم. بلکه باید بار دیگر نیز همان سبزی را به او بدهیم. اگر او دوباره از خوردن آن امتناع کرد، پافشاری نمی‌‌کنیم بلکه روز دیگری همان سبزی را این بار برای او به شکل دیگری همچون پوره، کباب شده و... تهیه می‌‌‌کنیم. به تدریج او یاد می‌‌‌گیرد که نوع غذا را ما به عنوان مادر یا پدر، انتخاب می‌‌‌کنیم. البته می‌‌‌توانیم به او حق انتخاب بین دو دسر یکسان با دو طعم کمی متفاوت را بدهیم.

آیا می‌‌‌توان به کودکان اجازه داد خودشان فعالیت‌‌های اوقات فراغت‌شان را انتخاب کنند؟
موسیقی، نقاشی، انواع مختلف ورزش و...، کودکان برای انتخاب فعالیت‌‌های اوقات فراغت خارج از مدرسه، گزینه‌‌های متعددی را پیش رو دارند. بسیار اهمیت دارد که به کودک اجازه دهید خودش این فعالیت‌‌ها را انتخاب و حس کنجکاوی‌اش را ارضا کند؛ چرا که کنجکاوی برای او مفید است. حق انتخاب داشتن به کودکان مسئولیت، آزادی، قدرت و حس مهم بودن می‌‌‌دهد که در شکل‌گیری شخصیت او اهمیت بسیاری دارد به‌تدریج، احساس منحصر بفرد بودن می‌‌‌کند و در نهایت، انتخاب کردن برای او لذت را به ارمغان می‌‌‌آورد و لذت بردن از کارهایی که انجام می‌‌‌دهیم، نیازی اساسی برای تمامی افراد است.

آیا می‌‌‌توان به کودکان در انتخاب‌‌هایشان کمک کرد یا آن‌‌ها را راهنمایی نمود؟
همین‌جاست که نقش ما به عنوان پدر و مادر، پررنگ‌تر می‌‌‌شود. ما باید نهایت تلاش خود را به کار بگیریم تا به فرزندانمان کمک کنیم علاقه‌‌ها، خواسته‌‌ها و مهارت‌های خود را شناسایی کنند. ما باید آن‌‌ها را در انتخاب‌هایشان همراهی کنیم؛ بدون اینکه آن‌‌ها را در یک انتخاب محدود یا خواسته‌‌ها یا آرزوهای از دست رفته خودمان را به آن‌‌ها تحمیل کنیم. باید فرزندانمان را تشویق کنیم که کمی استقامت به خرج دهند و فقط به دنبال راحت طلبی نباشند، چرا که اگر یک کودک را به حال خود رها کنیم معمولا فعالیتی را انتخاب می‌‌‌کند که کمترین زحمت را داشته باشد.

و اگر انتخاب او بر خلاف نظر ما بود؟
باید دلیل مخالفت خود را برای کودک توضیح دهیم و به او یک جایگزین ارائه کنیم. به یاد داشته باشید که در بیشتر موارد، کودکان بدلیل اینکه دوستان‌شان کاری را انجام داده‌اند، آن را انتخاب می‌‌‌کنند. جملاتی همچون: «تو بسیار شادتر می‌‌‌شوی اگر این کار را به جای آن یکی انجام دهی.» می‌‌‌تواند نظر او را به راحتی تغییر دهد.

بعضی انتخاب‌‌ها مثل انتخاب رنگ پیراهن، تاثیر خاصی بر زندگی نمی‌‌گذارند اما انتخاب یک ورزش یا هنر اهمیت زیادی دارد. برای او توضیح دهید که انتخاب‌‌های الان ما زندگی آینده‌مان را می‌‌‌سازند.