دیر راه افتادن بچه، لحظه شماری والدین

شهرزاد : از موقعی که بچه‌ها چهاردست‌و‌پا حرکت می‌کنند و از زمانی که گوشه رومیزی را می‌کشند تا از جای‌شان بلند شوند، پدر‌و‌مادر‌ها لحظه شماری می‌کنند تا نخستین‌بار گام برداشتن کودک‌شان را ببینند. حالا گاهی یا پدر‌و‌مادر‌ها صبرشان کم است یا کودک‌ها حوصله جایی رفتن را ندارند یا اصلا این‌که مشکلی در میان است که باعث می‌شود والدین به‌تدریج نگران دیر راه افتادن فرزندشان باشند.

قدم اول برای یک مشکل معمولی
از موقعی که بچه‌ها چهاردست‌و‌پا حرکت می‌کنند و از زمانی که گوشه رومیزی را می‌کشند تا از جای‌شان بلند شوند، پدر‌و‌مادر‌ها لحظه شماری می‌کنند تا نخستین‌بار گام برداشتن کودک‌شان را ببینند. حالا گاهی یا پدر‌و‌مادر‌ها صبرشان کم است یا کودک‌ها حوصله جایی رفتن را ندارند یا اصلا این‌که مشکلی در میان است که باعث می‌شود والدین به‌تدریج نگران دیر راه افتادن فرزندشان باشند. دیر راه افتادن بچه‌ها جزو آن دسته مشکلاتی است که خیلی از والدین را نگران می‌کند. خیلی از بچه‌ها نخستین‌بار حدود 8 تا 12 ماهگی خودشان را بالا می‌کشند و تقریبا بدون کمک می‌ایستند.


زمان کوتاهی بعد از اولین ایستادن کودک دیگر باید منتظر نخستین قدم‌های او بود، اگرچه تا قبل از آن بچه‌ها معمولا می‌توانند با کمک بعضی وسایل خانه یکی‌، دو قدم بردارند اما گاهی پیش می‌آید که این قدم‌ها کمی تاخیر دارند. روند تکامل کودک اگرچه تقریبا مشخص شده است اما این سرعت تکامل برای کودکان مختلف حتی در یک خانواده، ممکن است متفاوت باشد. زمانی می‌توان نگران تاخیر در راه افتادن بچه‌ها بود که تا ۱۸ ماهگی هنوز نخستین قدم‌ها را بر نداشته باشند. به‌طور طبیعی بچه‌ها در ۱۲‌ماهگی با کمک پدر‌و‌مادر می‌توانند چند قدم بردارند. در ۱۵ ماهگی به‌طور مستقل راه می‌روند اگرچه ممکن است بعد از چند قدم زمین بخورند‌، در روند طبیعی تکامل، کودک در ۱۸ ماهگی باید قادر باشد که بدود، بایستد و چیزی را از روی زمین بردارد و با کمک نرده از پله‌ها بالا برود.

اگرچه بعضی از کودکان در رسیدن به این مراحل تاخیر دارند اما اغلب در نهایت با کمی تاخیر به این مرحله از تکامل می‌رسند و جای نگرانی نیست. اما چه چیزهایی می‌تواند باعث این تاخیر شود؟

گاهی بعضی مشکلات موجود در عضلات و استخوان‌بندی و همچنین قدرت عضلات باعث دیر راه افتادن می‌شود. بیماری‌های نادری مثل فلج اطفال یا سندرم‌هایی مثل دان یا دیستروفی عضلانی که در آن عضلات به‌طور مادرزادی تحلیل می‌روند، زمینه این تاخیر را به‌وجود می‌آورند.

تاخیر در تکامل سیستم عصبی حرکتی، اختلال در یادگیری به‌‌دلیل تاخیر در بقیه موارد تکامل (‌مثلا کودک در تمام مراحل زندگی تاخیر داشته است، دیر توانسته گردن خود را نگه دارد، دیر نشسته و دیر شروع به چهاردست‌و‌پا رفتن کرده است)؛ در این کودکان که تاخیر در بقیه موارد تکاملی داشته‌اند، دیر راه افتادن دور از انتظار نیست اما درصورتی که این مشکل زمینه ژنتیک نداشته باشد و بیماری خاصی باعث آن نباشد، معمولا با کار‌درمانی و کمی کمک می‌توان به بهبود این روند کمک کرد.

فاکتور‌های محیطی هم می‌توانند در این تاخیر سهیم باشند. بچه‌هایی که از نظر عاطفی مشکل داشته باشند و اصلا به آن‌ها در بلند‌شدن و راه رفتن کمک نشده باشد. مادران افسرده‌ای‌ که کودک را فقط مانند عروسک در آغوش می‌گیرند یا فقط به غذا دادن او فکر می‌کنند می‌توانند زمینه این دیر راه افتادن باشند.

کودکانی که به‌علت‌های خاص مدام بستری باشند و اجازه فعالیت به آن‌ها داده نشده باشد یا بیماری راشیتیسم به‌دلیل کمبود ویتامینD که در اثر سوء تغذیه یا در تماس نبودن با نور خورشید به‌وجود می‌آید، همه می‌توانند باعث تاخیر در راه افتادن کودک باشند. اما ۲ نکته‌ای‌ که نباید از نظر پزشک و خانواده کودک دور بماند، توجه به مشکلات مفصل لگن و همچنین چاقی کودک است. اگرچه همه نوزادان در بدو تولد از نظر اختلالات مفصل لگن معاینه می‌شوند اما ممکن است این اختلالات مادرزادی بعدا شکل بگیرد و همین باعث تاخیر در راه افتادن کودک یا بد راه رفتن او شود همچنین باید توجه داشت، قدرت عضلات کودک نسبت به سنش در حدی نیست که بتواند اضافه وزن او را تحمل کند و زمین خوردن‌های مکرر باعث بی‌توجه شدن او به راه رفتن می‌شود. در بررسی کودک باید به بیماری‌های مادرزادی بیماری‌های خانوادگی ژنتیک و حتی وزن و رشد زمان زایمان هم توجه کرد. نارس بودن هنگام تولد یا زردی مادرزادی ممکن است در دیر راه افتادن کودک نقش داشته باشد.

آیا پاهای کمانی کودک می‌تواند باعث دیر راه افتادن او باشد؟
خیر، به‌رغم نگرانی بعضی از والدین پاهای کمانی تا 2 سالگی اصلا غیرطبیعی نیست. این مشکل تا 2 سالگی یا کمی بعد از آن به‌تدریج خوب می‌شود اما کودک با همان پاها هم می‌تواند راه برود و اصلا چپ و راست شدن کودکان زمان راه رفتن و مدل راه رفتن بامزه آن‌ها به‌دلیل همین پاهای کمانی است.

اما اگر بعد از 2 سالگی هنوز این پاهای کمانی وجود داشته باشند، ممکن است باعث اختلالاتی در شکل‌گیری فرم مفصل زانو شود و در آینده برای کودک مشکل ایجاد کند، به همین دلیل باید به پزشک مراجعه کرد تا هم میزان این کمانی بودن را بررسی کند و هم برای درمان آن تصمیم بگیرد.

راشیتیسم یکی از دلایلی است که می‌تواند این پاهای کمانی را به‌وجود بیاورد یا مانع صاف شدن آن‌ها شود‌ اما خوشبختانه این بیماری به‌راحتی قابل درمان است.

راه رفتن روی پنجه پا، پنجه‌های به سمت داخل، کف پای صاف کودکان هیچ‌کدام مشکلات دائمی نیستند و نباید موجب نگرانی والدین شوند. اغلب این مسائل نه موجب تاخیر در راه افتادن می‌شوند و نه نیاز به درمان خاصی دارند و خود به‌تدریج اصلاح می‌شوند اما درصورتی که این شرایط موجب نگرانی شما شده است، می‌توانید با مراجعه به پزشک آن‌ها را بررسی کنید.

در نهایت باید گفت، اگر کودک به غیراز راه افتادن بقیه موارد تکامل را به‌خوبی نشان داده یا زمینه مشکلات ژنتیک ندارد، از نظر اختلالات مفاصل لگن، اندام‌ها و مشکلات عضلات بررسی شده است و همچنین اختلالاتی مانند عقب‌ماندگی ذهنی ندارد؛ چندان نگران دیر راه افتادن او نباشید. دیر یا زود این مشکل خودبه‌خود برطرف می‌شود.