علایم کم خونی در نوزادان

دو سال اول زندگی انسان با رشد و تکامل سریع جسمی و ذهنی همراه است. تغییرات زیادی که در این دوران رخ می‌دهد، بر غذا خوردن و دریافتی مواد مغذی نوزاد اثرگذار است. هر گونه کمبود دریافت مواد مغذی از جمله آهن، روی، ویتامین A و غیره می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری بر تکامل نوزاد در این مرحله و نیز سایر مراحل زندگی او بدنبال داشته باشد. از این رو توجه به تغذیه نوزاد اهمیت اساسی می‌یابد. در این بخش برآن شدیم اهمیت یکی از مواد مغذی ضروری برای انسان بخصوص در دوران نوزادی را بررسی کنیم.
علل
پایین‌تر بودن تعداد گلبول‌های قرمز از حالت طبیعی ممکن است به دلایل زیر باشد:
- بدن در حال تخریب گلبول‌های قرمز است.
- گلبول‌های قرمز از دست می‌روند.
- بدن گلبول‌های قرمز را خیلی آهسته تولید می‌کند.
کم‌خونی یک عارضه‌ی نسبتاً شایع مربوط به خون است که ممکن است دلایل زیادی داشته باشد. از جمله این دلایل می‌توان به اختلالات وراثتی، مشکلات تغذیه‌ای (مانند فقر آهن و ویتامین‌ها)، عفونت‌ها، برخی از انواع سرطان‌ها و یا قرار گرفتن در معرض برخی داروها و سموم اشاره کرد.

علائم کم خونی در کودکان
اکثر علایم کم‌ خونی در کودکان، نتیجه‌ای از کاهش سطح اکسیژن در سلول‌ها یا "هیپوکسی" می‌باشند چرا که گلبول‌های قرمز دارای هموگلوبین بوده و اکسیژن حمل می‌کنند و کاهش تعداد آن‌ها سبب ایجاد "هیپوکسی" می‌شود. بسیاری از علائم این عارضه، در کم‌خونی خفیف خود را نشان نمی‌دهند چرا که بدن معمولاً می‌تواند کمبود جزئی هموگلوبین را جبران کند.
در زیر به شایع‌ترین علائم کم‌ خونی کودکان اشاره می‌کنیم. با این‌حال ممکن است هر کودکی علائم متفاوتی را بروز دهد. علائم این عارضه در زیر آمده‌اند ولی به این موارد محدود نیستند:
- رنگ‌پریدگی غیرطبیعی پوست
- بالا رفتن ضربان قلب
- کمبود نفس و تنگی نفس
- کمبود انرژی و خسته شدن سریع (خستگی مفرط)
- سرگیجه به‌خصوص به هنگام ایستادن
- سردرد
- حساسیت زیاد
- دوره‌های قاعدگی نامنظم
- تعویق و یا عدم وقوع یک دوره‌ی قاعدگی (آمنوره)
- تورم و درد زبان (گلوسیت)
- زردی به معنی زرد شدن پوست، چشم‌ها و دهان
- بزرگ شدن کبد و طحال (هپاتومگالی و اسپلنومگالی)
- به تأخیر افتادن و کند شدن رشد و نمو
- اختلال در فرایند ترمیم زخم‌ها
علائم کم‌ خونی می‌تواند نشانه‌ای از دیگر اختلالات خونی و یا برخی از بیماری‌ها باشند. از آنجایی ‌که کم‌ خونی معمولاً خود نشانه‌ای از وجود دیگر بیماری‌ها است، مهم است که پزشک کودک شما در مورد تمامی علائمی که در بدن کودک بروز کرده‌ است اطلاع داشته باشد.

انواع
کم‌خونی ناشی از فقر آهن
کم‌ خونی ناشی از فقر آهن یک عارضه‌ی شایع مربوط به خون است و زمانی که تعداد گلبول‌های قرمز خون به دلیل کمبود آهن کم شوند اتفاق می‌افتد. گلبول‌های قرمز خون برای تولید پروتئینی به نام هموگلوبین به عنصر آهن احتیاج دارند. هموگلوبین در امر انتقال اکسیژن از ریه‌ها به تمامی نقاط بدن نقش دارد.
کم‌خونی سیدروبلاستیک ارثی (CSA)
کم‌ خونی سیدروبلاستیک زمانی اتفاق می‌افتد که مغز استخوان توانایی تولید تعداد کافی گلبول‌های قرمز سالم را ندارد. در عوض، مغز استخوان کودک سیدروبلاست تولید می‌کند که یک پیش ساز (سلول‌هایی که معمولاً بالغ شده و به گلبول قرمز تبدیل می‌شوند) غیرطبیعی گلبول‌های قرمز است که آهن در میتوکندری آن‌ها تجمع پیدا می‌کند. این نقص در تولید گلبول‌های قرمز می‌تواند منجر به بر هم خوردن تعادل آهن در بدن کودک شما شده و معمولاً سبب ازدیاد آهن در بدن می‌گردد.
کم‌خونی مگالوبلاستیک
کم‌ خونی مگالوبلاستیک نوعی از کم‌ خونی است که در طی آن گلبول‌های قرمز بسیار بزرگ در تعداد کمتر وجود دارند. کم‌خونی مگالوبلاستیک معمولاً به علت کمبود اکتسابی ویتامین B۱۲ و یا فولیک اسید ایجاد می‌شود. این کمبود ممکن است در اثر کمبود ویتامین B در رژیم غذایی فرد و یا اختلال جذب در سیستم گوارش وی باشد. کم‌خونی پرنیشیوز این نیومده انگار
کم‌خونی همولیتیک
کم‌ خونی همولیتیک یکی از انواع کم‌خونی است. در کم ‌خونی همولیتیک، پایین بودن تعداد گلبول‌های قرمز به دلیل تخریب آن‌هاست نه به دلیل تولید کم آن‌ها. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که سرعت تخریب گلبول‌های قرمز از سرعت تولید آن‌ها توسط مغز استخوان بیشتر باشد.
کم‌خونی داسی شکل در کودکان
کم ‌خونی داسی شکل یک عارضه‌ی ارثی مربوط به خون است. گلبول‌های داسی شکل سفت و چسبنده بوده و معمولاً به شکل حرف C لاتین وجود دارند. گلبول‌های داسی شکل به یکدیگر و به جداره‌ی رگ‌های خونی چسبیده و حرکت گلبول‌ها در رگ‌های خونی کوچک را دشوار می‌کنند. این تجمعات گلبولی می‌توانند رگ‌های خونی کودک شما را مسدود کرده و حرکت خون سالم و حاوی اکسیژن را متوقف کند.
تالاسمی
تالاسمی به گروهی از اختلالات ارثی مربوط به خون گفته می‌شود که در آن، ژن‌های هموگلوبین که پروتئین حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز است شکسته می‌شود. در نتیجه، گلبول‌های قرمز تولید شده دارای مقدار کافی هموگلوبین نبوده و بیماری تالاسمی ایجاد می‌شود که ممکن است خفیف یا کشنده باشد. تالاسمی بسته به جهش‌های ژنی ایجاد کننده‌ی آن ممکن است انواع مختلفی داشته باشد.

تشخیص
معمولاً پزشکان کم‌ خونی در کودکان را در طی یک آزمایش خون معمولی که به ‌منظور معاینه‌ی فیزیکی عمومی گرفته شده است تشخیص می‌دهند. آزمایش خون کامل (CBC) می‌تواند نشان دهد که گلبول‌های قرمز کمتر از مقدار طبیعی در خون وجود دارند.
از جمله دیگر آزمایشات تشخیصی برای این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آزمایش اسمیر خونی: در این آزمایش، یک لکه خون را بر روی لام قرار داده و با استفاده از میکروسکوپ، گلبول‌های خونی را تحت بررسی قرار می‌دهند. این آزمایش در برخی از موارد می‌تواند علت کم‌خونی را مشخص کند.
- تست آهن: این آزمایشات ممکن است به شکل آزمایش کامل آهن در سرم و یا تست فریتین انجام شوند و در تشخیص کم‌خونی ناشی از فقر آهن کمک می‌کنند.
- الکتروفورز هموگلوبین: این آزمایش انواع غیرطبیعی هموگلوبین را مشخص کرده و به تشخیص کم‌ خونی داسی شکل، تالاسمی و دیگر انواع وراثتی کم‌خونی کمک می‌کند.
- آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان: این آزمایشات می‌توانند تولید طبیعی و کافی گلبول‌های خونی در مغز استخوان را مشخص کنند. این روش، تنها راه تشخیص قطعی کم‌ خونی آپلاستیک بوده و در مواردی که یک بیماری مانند لوسمی در حال تأثیرگذاری بر روی مغز استخوان است نیز برای تشخیص کم‌خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- شمارش رتیکولوسیت‌ها: اندازه‌گیری تعداد سلول‌های خونی، این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا ببیند آیا تولید سلول‌های خونی در سطح طبیعی است یا خیر.
ممکن است پزشک از شما سؤالاتی را در مورد سابقه‌ی فامیلی کم‌ خونی و همچنین علائم و داروهای مورد مصرف نوزاد بپرسد. همچنین ممکن است پزشک آزمایشات دیگری را برای تشخیص برخی از بیماری‌های خاص که ممکن است باعث بروز کم‌خونی شده باشند تجویز کند.

درمان
نحوه‌ی درمان کم ‌خونی در کودکان به علت آن بستگی دارد. برای کم ‌خونی ناشی از فقر آهن ممکن است پزشک داروهایی را به شکل قطره (برای نوزادان) و شربت یا قرص (برای کودکان مسن‌تر) تجویز کند. داروهای تجویز شده معمولاً باید به مدت ۳ ماه مورد مصرف قرار بگیرند تا ذخایر آهن در بدن نوزاد بازسازی شود. همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند تا غذاهای سرشار از آهن را در رژیم غذایی کودک خود قرار دهید و یا میزان مصرف شیر او را کم کنید.
بسته به علت کم‌ خونی، درمان موارد شدیدتر یا مزمن این بیماری ممکن است با روش‌های زیر انجام شود:
- انتقال گلبول‌های قرمز طبیعی از یک فرد سالم به بیمار
- برداشتن طحال و یا استفاده از داروهایی برای جلوگیری از تخریب گلبول‌های قرمز خونی و یا خروج آن‌ها از خون
- داروهایی برای مبارزه با عفونت و یا داروهایی برای تحریک مغز استخوان برای تولید گلبول‌های خونی بیشتر
در برخی از موارد کم‌ خونی داسی شکل، تالاسمی و کم‌خونی آپلاستیک ممکن است عمل پیوند مغز استخوان لازم شود. در این عمل، سلول‌های مغز استخوان که از یک اهدا کننده گرفته می‌شوند، به سیاهرگ کودک یا نوزاد تزریق می‌شوند. این سلول‌ها سپس از طریق جریان خون به مغز استخوان‌ها رفته و در آن جا سلول‌های خونی را تولید می‌کنند.