قند نرمال در بارداری باید چند باشد؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: خانمی ۲۶ ساله هستم و در هفته پنج بارداری و اولین بارداری و با وزن ۴۷ کیلوگرم و قد .۱۶۰ در آزمایش چکاپ قند ناشتا عدد ۱۰۰ را نشان داد. البته رنج ازمایشگاه ۱۰۰- ۷۰ بود. چند ماه پیش هم آزمایش چکاپ انجام دادم و همیشه قندم ۸۴ یا ۸۸ بود. دکتر غدد هم دید و مشکلی نبود. ضمنا سابقه دیابت در خانواده نداریم و از وقتی فهمیدم از استرس و گریه دچار لکه بینی شدم. یعنی من دیابت بارداری دارم؟

پاسخ دکتر الهام صدیقی مقدم پور، متخصص زنان و زایمان:

در روند بارداری قند ناشتا بایر زیر عدد ۹۵ باشد. ولی قند شما چندان هم نگران کننده هم نیست و می توانید با به کار گیری یک رژیم مناسب، قند خون تان را پایین بیاورید. توصیه می کنم مصرف قند و شیرینی را حذف کنید، سعی کنید از مواد فیبردار مثل میوه و سبزیجات استفاده کنید، نان سبوس دار بخورید، مصرف چربی تان را پایین بیاورید، لبنیات کم چرب مصرف کنید، سیب زمینی و ماکارونی نخورید، مصرف برنج را محدود کنید و در نهایت پیاده روی هم داشته باشید که برای تان خوب است. اما چون لکه بینی داشته اید نمی توانیم فعالیت بدنی تان را افزایش دهیم. اغلب خانم هایی که قندشان بالا است با رعایت رژیم غذایی قندشان کنترل می شود اما در درصدی دیگر باید دارو درمانی کنیم.

مهمترین مطالب در این باره:

برای تمامی خانم‌های باردار در ویزیت اولیه قند خون ناشتا همراه سایر آزمایشات معمول انجام می‌شود. تولد نوزاد درشت، تولد نوزاد نارس، افت قند خون در نوزاد و افزایش احتمال فشار خون بارداری، برخی از عوارض دیابت بارداری است.

استفاده از تمام گروه‌های غذایی، مصرف غذا در دفعات بیشتر و با حجم کمتر، به حداقل رساندن مصرف غذاهای چرب، سرخ کرده و شور و به حداقل رساند مصرف شیرینی‌جات وچربی‌ها از راه های درمان دیابت بارداری است.

عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری
- داشتن اضافه وزن قبل از بارداری یا در طی بارداری (اگر ۲۰ در صد یا بیشتر از وزن ایده ال و طبیعی اضافه وزن داشته‌باشند ).
- از نظر ژنتیکی به یکی از نژادهای هیسپانیک، سیاه پوست، بومیان آمریکایی یا آسیایی تعلق داشته باشند.
- وجود قند در ادرار مادر
- قند خون در حالت ناشتا زیاد باشد یا در آزمایش تحمل گلوکز به عدم تحمل گلوکز مبتلا باشند (مقدار قند خون بیش از حالت طبیعی باشد اما نه آن قدر بالا که دیابتی محسوب شوند).
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت (ابتلا والدین به دیابت یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت).
- سابقه به دنیا آوردن حداقل یک نوزاد با وزن بالای ۴کیلوگرم .
- سابقه به دنیا آوردن نوزاد مرده.
- ابتلا به دیابت حاملگی در بارداری قبلی.
- زیاد بودن مایع آمنیوتیک (وضعیتی که به آن پلی هیدروآمنیوس می‌گویند).
خیلی از زنانی که به دیابت حاملگی مبتلا می‌شوند هیچکدام از فاکتورهای خطر ذکر شده ی بالا را ندارند، اما با این حال به دیابت حاملگی مبتلا می‌شوند.

عوارض دیابت بارداری
- سقط مکرر
- مرده زایی
- تولد نوزاد درشت
- تولد نوزاد نارس
- افت قند خون در نوزاد
- افزایش احتمال فشار خون بارداری

تشخیص دیابت بارداری
برای تمامی خانم‌های باردار در ویزیت اولیه قند خون ناشتا همراه سایر آزمایشات معمول انجام می‌شود .
چنانچه :
- قند خون ناشتا بالای ۹۵ باشد، تست امتحان گلوکز (Glucose Challenge Test یاGCT ) در ویزیت اولیه انجام می‌شود.
- چنانچه قند خون ناشتای خانم باردار مشکلی نداشته‌باشد تست GCT در هفته ۲۸- ۲۴ بارداری انجام می‌شود.
* در افرادیکه در گروه خطر قرار دارند در صورت طبیعی بودن میزان قند خون در ویزیت اولیه آزمایش GCT باید در هفته ۲۴- ۲۸ مجددا انجام شود.
*زمان انجام کلیه تستهای فوق بستگی به نظر پزشک معالج شما دارد.
با تشخیص بموقع دیابت بارداری و درمان آن عوارض فوق به حداقل می‌رسد ، با انجام اقداماتی که پزشکتان به شما توصیه می‌کند مانند:
- بررسی میزان قند‌خون شما بصورت دوره‌ای
- استفاده داروهای تجویز شده توسط پزشک معالجتان
- انجام تمرینات ورزشی زیر نظر پزشک معالجتان ( شنا و پیاده‌روی برای کاهش قند خون بسیار مؤثر می‌باشد )
*بیاد داشته باشید قبل از شروع هر گونه تمرین ورزشی ابتدا با پزشک معالجتان مشاوره کنید.
- اجرای رژیم غذایی توصیه شده توسط پزشک معالجتان
- انجام سونوگرافی دوره ای برای بررسی میزان رشد جنین
- بررسی ضربان قلب و میزان حرکات جنین (NST) برای اطمینان از سلامت جنین

روش انجام تست امتحان گلوکز(GCT)
به این صورت است که خانم حامله باید ۵۰ گرم گلوکز بخورد وقند خون او یک ساعت بعد آزمایش شود . اگر قند خون او بیشتر از ۱۳۰ باشد به دیابت حاملگی مشکوک می‌شویم.
در صورتیکه تست امتحان گلوکز مثبت باشد ، برای تشخیص قطعی دیابت حاملگی باید تست تحمل گلوکز ۳ساعته را انجام داد. در صورتیکه تست امتحان گلوکز منفی باشد ولی فرد دارای عوامل خطر دیابت حاملگی باشد نیز این تست انجام می‌شود .
جهت انجام تست تحمل گلوکز ۳ ساعته،خانم حامله ابتدا باید به مدت ۸ ساعت ناشتا باشد وسپس ۱۰۰ گرم گلوکز مصرف کند و قند خون وی ساعت اول ، دوم و سوم پس از مصرف قند خون اندازه گیری شود .
نتایج بالاتر از حد طبیعی قند خون پس از خوردن ۱۰۰ گرم قند:
قند خون ناشتا بزرگتر از ۹۵
قند یک ساعت بعد بزرگتر از ۱۸۰
قند دو ساعت بعد بزرگتر از ۱۵۵
قند سه ساعت بعد بزرگتر از ۱۴۰
اگر دو آیتم از چهار آیتم فوق در قند خون خانم باردار وجود دارد ، تشخیص دیابت بارداری محرض خواهدشد.
*میزان نرمال اعلام شده توسط آزمایشگاههای مختلف با هم متفاوت است .
*زمان و لزوم انجام سایر آزمایشات مورد نیاز برای شما توسط پزشک شما تعیین می‌شود، مانند میزان کتون موجود در خون ویا ادرارتان.
لزوم استفاده از دستگاه کنترل قند خون و زمان‌های کنترل توسط پزشک شما تعیین می‌شود. اگر شما طبق دستور پزشک معالجتان نیاز به کنترل قندخونتان با دستگاه گلوکومتر دارید حتما پس از هر بار چک قند خونتان آن را در دفترچه مخصوصتان ثبت کنید و در زمان ویزیت پزشک همراه خود داشته باشید.
*با توجه به اینکه دیابت بارداری، معمولا با اتمام دوران بارداری از بین می‌رود شما می توانید ۱۲-۶ هفته پس از زایمان برای اندازه‌گیری میزان قند خون خود اقدام کنید.
*خانم‌هایی که سابقه ابتلا به دیابت بارداری را دارند باید به خاطر داشته‌باشند احتمال بروز دیابت در حاملگی بعدی‌شان و همینطور احتمال ابتلای آنها به دیابت نوع ۲ زیاد می‌باشد.

درمان دیابت بارداری
معالجه دیابت بارداری یعنی گام برداشتن برای نگهداری قند خون خود در حد نرمال ضمنا" کنترل کردن قند خون توسط
- برنامه غذایی
- ورزش
- انسولین (اگر احتیاج باشد)
تغذیه:
توصیه‌هایی برای تغذیه در دوران بارداری برای افراد مبتلا به دیابت بارداری :
- در برنامه غذایی خود از تمام گروه‌های غذایی استفاده کنید.
- غذای مورد استفاده خود را در دفعات بیشتر و با حجم کمتر استفاده کنید (در ۶-۵ وعده غذایی)
- مصرف غذاهای چرب، سرخ کرده و شور را به حداقل برسانید.
- مصرف شیرینی‌جات وچربی‌ها را به حداقل برسانید.
- روزانه حتما از مواد غذایی فیبردار مانند حبوبات وغلات سبوس دار استفاده کنید.
به خاطر داشته‌باشید که نیاز شما به گروه شیر و لبنیات بیشتر از زمانیست که باردار نیستید.
ورزش:
با تیم پزشکی خود تماس بگیرید و مشورت کنید چه نوع ورزشی برای شما مناسب است وچنانچه در حال حاضر ورزش می‌کنید بپرسید چه ورزشهای دیگری نیز می‌توانید انجام دهید.
انسولین:
در خانم‌های باردار مبتلا به دیابت مصرف هر گونه قرص خوراکی کاهنده انسولین ممنوع می‌باشد. ودر صورت نیاز پزشک شما برایتان درمان با تزریق انسولین را آغاز خواهد کرد.

عوارض جنینی
بارداری برای مادران مبتلا به دیابت و نوزادان شان خطراتی به همراه دارد. نوزادان مادران مبتلا به دیابت بیشتر دارای نقص‌های مادرزادی هستند و نیز مرده‌زایی در میان این مادران زیاد دیده می‌شود .
همچنین ممکن است نوزاد بصورت غیر طبیعی بزرگ باشد و همین موضوع زایمان را با مشکلاتی مواجه می‌کند.
شما می توانید با مراقبت‌های دقیق و سختگیرانه در مورد قند خون قبل و هنگام بارداری از بروز این مشکلات جلوگیری کنید. برای مثال نوزادان مادران مبتلا به دیابت ۱۰درصد شانس به دنیا آمدن با یک نقص مادرزادی را دارند در مقایسه با نوزادان مادران غیر دیابتی که تنها ۲درصد شانس به دنیا آمدن با نقص مادرزادی را دارند. این نقص ها غالباَ در رابطه با نخاع ، کلیه ها و قلب است.
با کنترل دقیق قند خون قبل و هنگام بارداری می‌توان بروز این گونه نقص‌های مادرزادی را بمقدار زیاد کاهش داد. در واقع کنترل قند خون در ۱۲ هفته ی اول بارداری بسیار مهم است زیرا در طی این زمان ارگان‌های اصلی جنین شکل می‌گیرند. بعلاوه زمانی که جنین بیش از حد نیاز در رحم تغذیه شده‌باشد و در نتیجه مقدار انسولین در جنین زیاد باشد، بعد از خاتمه بارداری به دنبال قطع منبع قندخون که از طریق بند ناف به جنین منتقل می شد، دچار افت قندخون می شود که می‌تواند سبب تشنج نوزاد گردد.
برای این که حاملگی موفقی را داشته‌باشید مقدار هموگلوبین C۱A شما بایستی در محدودۀ ۱درصد بالاتر یا پائین‌تر از مقدار نرمال قبل از شروع حاملگی‌تان باشد. چنانچه در کنترل قند خون‌تان موفق باشید نوزاد شما بهترین شانس را برای شروع یک زندگی سالم خواهدداشت. از سوی دیگر شما خواهید توانست نوزادی با وزن نرمال ( نه بطور غیر طبیعی با اضافه وزن ) به دنیا آورید. این موضوع سبب سلامتی شما در دوران بارداری و بعد از آن می‌شود.

بعد از زایمان
۶ تا ۱۲ هفته بعد از تولد نوزاد باید برای تست قند خون اقدام شود , زیرا معمولا دیابت حاملگی بعد از تولد نوزاد از بین می‌رود .
*خانم‌هایی که سابقه ابتلا به دیابت بارداری را دارند باید به خاطر داشته‌باشند احتمال بروز دیابت در حاملگی بعدی‌شان و همینطور احتمال ابتلای آنها به دیابت نوع ۲ زیاد می‌باشد.