علت گرفتگی صدای نوزاد

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: دختر چهار ماه و نیمه ای دارم که یک روز است صدایش گرفته است. نه سرما خورده و نه آبریزش بینی دارد. آیا به خاطر گریه کردن است یا مشکل دیگری دارد؟

پاسخ دکتر علی اصغر متقی، متخصص اطفال:

گریه کردن و رفلاکس گوارشی معده از جمله عواملی هستند که باعث گرفتگی صدای نوزاد می شوند. در واقع اسید معده تارهای صوتی را تحریک کرده و باعث گرفته شدن صدا می شود. به طور کلی به غیر از ویروس سرماخوردگی، لارنژیت و خروسک که این گرفتگی را ایجاد می کنند، حساسیت به مواد، جیغ زدن و گریه و رفلاکس هم سبب بروز این امر در نوزاد می شوند. این مساله در نوزادان شایع است و توصیه می کنم یکی - دو روز صبر کنید. اگر در طی این مدت بهبودی حاصل نشد، به متخصص اطفال مراجعه کنید.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
همان‌طور که قبلا نیز اشاره کردیم، برگرداندن مقدار کمی شیر پس از هر تغذیه کاملا طبیعی است. اما اگر موارد زیر را در فرزند خود مشاهده کردید، حتما با پزشک کودک در میان بگذارید:
• داشتن ریفلاکس‌های مداوم و پی‌درپی
• بداخلاقی در طول شیر نوشیدن یا پس از آن، گریه و خم کردن کمر
• قی کردن‌های پی‌درپی و به مقدار زیاد دست‌کم دوساعت پس از هر بار شیر نوشیدن
• امتناع از شیر نوشیدن اما مکیدن پستانک (اگر استفاده می‌کنید)
هنگامی که نوزاد را برای ریفلاکس نزد پزشک می‌برید، موارد زیر را در ذهن داشته باشید تا بتوانید پاسخ‌های درست به پزشک بدهید:
• چه مواقعی نوزاد شیر می‌نوشد
• نوزاد چه مواقعی اصولا گریه می‌کند
این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا بتواند تشخیص دهد آیا کودک مشکلات دیگری نیز دارد یا خیر.

آیا برای ریفلاکس درمانی وجود دارد؟
اگر ریفلاکس معده نوزاد شما شدید است احتمالا پزشک موارد زیر را توصیه خواهد کرد.

اضافه کردن غلیظ‌کننده به شیر
می‌توانید با اضافه کردن غلیظ‌کننده به شیر مادر یا شیرخشک به مدت دو هفته تا اندازه‌ای از ریفلاکس معده جلوگیری کنید. البته این کار را نباید سرخود انجام داد و حتما باید با تجویز پزشک آن را استفاده کنید.
داروخانه‌ها نیز بدون نسخه آن را عرضه نمی‌کنند.

قطع کردن شیر گاو
نشانه‌های حساسیت به شیر گاو بسیار مشابه نشانه‌های ریفلاکس است. تا ۴۰ درصد از موارد همین حساسیت به شیر گاو موجب ایجاد ریفلاکس می‌شود. مادرانی که از سینه خود به نوزاد شیر می‌دهند، احتمالا باید نوشیدن شیر گاو یا غذاهایی که حاوی شیر گاو است را از برنامه غذایی خود حذف کنند.
اگر کودک شیر خشک مصرف می‌کند، از پزشک بپرسید که آیا می‌توان به مدت دو هفته از شیر ضدحساسیت‌زا برای نوزاد استفاده کرد؟

مصرف داروی ضداسید مخصوص نوزادان
اگر موارد مذکور چاره‌ساز نبودند، ممکن است پزشک برای نوزاد، داروی ضد اسید معده تجویز کند. البته این دارو تضمینی برای درمان ریفلاکس به شمار نمی‌رود.
اگر از سینه به نوزاد شیر می‌دهید، می‌توانید شیر را بدوشید و در شیشه بریزید و با داروی ضد حساسیت آن را مخلوط کنید. برای آگاهی از میزان درست و دقیق این دارو، روی بسته‌بندی آن را با دقت بخوانید.
احتمال دارد کودک برای موارد زیر نزد پزشک متخصص کودکان فرستاده شود:
• آشکار نبودن دلیل ریفلاکس معده کودک
• مشاهده خون در استفراغ‌های کودک - که احتمالا شبیه دانه قهوه دیده می‌شوند.
• کم‌خونی کودک
• سرفه‌های دایمی و عفونت‌های دایمی سینه کودک
• رشد وزن کودک طبیعی نیست.
• کودک در قورت دادن شیر مشکل دارد.
هه موارد ذکر شده بسیار نادر هستند. اما اگر هر کدام از آن‌ها را در نوزاد خود مشاهده کردید، حتما با پزشک متخصص در میان بگذارید.

چگونه می‌توان با ریفلاکس کنار آمد؟
ریفلاکس نوزادان برای والدین نیز خسته‌کننده است. دایم باید دستمال دستشان باشند و اطراف دهان کودک را پاک و لباس‌هایش را تعویض کنند.
تکرار این مساله نیز باعث می‌شود تا تصور کنند همیشه در خانه و لباس‌ها و حتی بدن خودشان بوی شیر ترشیده می‌دهد که حس خوبی ندارد.
برای راحت کنار آمدن با ریفلاکس می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
• در خانه همیشه زیرپوش تن نوزاد کنید تا شستن آن‌ها آسان باشد. این لباس‌ها قیمت ارزان‌تری هم دارند و می‌توانید به تعداد زیاد تهیه و کار خودتان را راحت کنید.
• فقط یک مبل یا کاناپه را برای شیر دادن به نوزاد انتخاب و مشخص کنید. روی آن پارچه بیندازید که پس از کثیف شدن، بتوانید راحت آن را بشویید.
یک گزینه جایگزین نیز داشته باشید تا در طول خشک شدن یکی، پارچه دیگری در دسترس باشد.
• روی صندلی ماشین یا کالسکه نوزاد نیز یک لایه کاور قابل شست‌وشو بکشید که به‌راحتی قابل تعویض و قابل شست‌وشو باشد.
• برای جلوگیری از کثیف و لک شدن تودوزی ماشین، در قسمتی که صندلی کودک قرار دارد، یک لایه پارچه محافظ روی صندلی بکشید.
• در ساک کودک همیشه چند دست لباس معمولی، تاپ یا بلوز برای خودتان و دستمال نرم همراه داشته باشید. کیسه پلاستیکی نیز به همراه داشته باشید تا لباس‌های کثیف را داخل آن قرار دهید.
• تا حد امکان، لباس‌های سفید و روشن بپوشید تا لکه‌های شیری که نوزاد بالا آورده است خیلی دیده نشوند و منظره بدی روی لباس شما ایجاد نکنند.

آیا طبیعی است که نوزادم خیلی ترشح بیرونی بزاق دارد؟
بستگی دارد. برای نوزادان کاملا طبیعی است که بعد از غذا خوردن، تراوش یا حتی هر از گاهی بدون دلیل واضح یا خطری استفراغ داشته باشند.
در واقع برخی نوزادان نسبتا زیاد ترشح آب دهان دارند و اثرات بدی نشان نمیدهند این اتفاق تراوش نامیده شده و و در اغلب نوزادان با رسیدن به یک سالگی از بین میرود.

آیا باید به دکتر ببرمش؟
اگر نوزادتان کم و بیش ترشح دارد اما ناخوش به نظر نمیرسد و به خوبی وزن اضافه میکند احتمالا نیاز ندارید به دکترش ببریدش، فقط در چکاپ بعدی این موضوع را نزد دکتر ذکر کنید.
از طرف دیگر اگر فکر میکنید ترشح کردن، دارد نوزادتان را دچار مشکل میکند و افزایش وزن نوزاد را تحت تاثیر قرار میدهد یک ویزیت را هرچه زودتر که توانستید برنامه ریزی کنید. پزشک نوزادتان میتواند به شما بگوید آیا نوزاد GERD دارد یا نه و به شما کمک کند که مشکلش را برطرف کنید.
بعلاوه اگر نوزادتان بعد از غذا شدیدا استفراغ میکند پزشکتان را مطلع کنید. نام این اتفاق، استفراغ پرتابی است و ممکن است نشانه ای از انقباض معده باشد، این پدیده ممکن است منجر به مشکلات جدی مثل سوتغذیه و کم آبی شود.

علایم ریفلاکس در نوزادان
اما وقتی نوزادان خیلی ترشح دارند و بر رشدشان تاثیر دارد یا باعث گلو درد یا مشکلات تنفسی میشود به آن بیماری ترشح معده-مری یا GERD میگویند.
نشانه های دیگر آن ممکن است شامل سرفه یا کثیف شدن پیشبند هنگام غذا خوردن باشد یا اینکه علایم دردهای شکمی ظهر شود: مثلا قوسی کردن کمر، بالا کشیدن پاها، جیغ زدن هنگام بیدار شدن.

چه چیز باعث تراوش میشود؟
نوزاد ممکن است وقتی دچار تراوش شود که عضله تنگ کننده مری (لوله اتصالی مری به معده) ضعیف است یا درست کار نمیکند.
این باعث میشود که غذا و مایعات شکمی از معده به بیرون بالا بزند و به دهان بیاید. همین اتفاق در بزرگسالان باعث سوزش معده میشود.

چگونه GERD تشخیص داده و درمان میشود؟
دکتر نوزادتان را معاینه میکند و از شما میخواهد که علایم را شرح دهید. برای کاهش تراوش او احتمالا چند کار پیشنهاد میدهد که میتوانید در منزل امتحان کنید: مثلا:
• بچه را بعد از غذا ایستاده نگه دارید
• به او وعده های کوچکتر با تعداد بیشتر بدهید
• بیشتر او را به آروغ زدن مجبور کنید
• شیر را غلیظ کنید یا با سبوس برنج مخلوط کنید.
پزشک ممکن است پیشنهاد دهد اگر خودتان شیر میدهید شیر گاو را از برنامه غذایی تان حذف کنید یا به ترکیب غذایی ضدآلرژی برگردید. چون علایم تراوش میتواند با عدم تحمل پروتئین های ویژه شیر ایجاد شود.
اگر این راه حل ها کارگر نبود پزشک ممکن است دارو تجویز کند، برخی نوزادان سریعا به آنتی اسیدها و از خنثی کننده اسید پاسخ میدهند (اما هرگز این داروها را بدون مشورت دکتر به نوزادتان ندهید).
ممکن است نوزادتان چند ماه با دستور پزشک، دارو مصرف کند. اگر این داروها جواب نداد پزشک ممکن است آزمایشهای بیشتری انجام دهد یا شما را به متخصص معده ارجاع دهد تا مطمئن شود مشکل GERD است.

چکار کنم که علایم نوزادم بهتر شود؟
سعی کنید هنگام غذا دادن او را در موقعیت عمودی تر نگه دارید و کمی بعد از غذا خوردن کمی در موقعیت ایستاده بماند. (مثلا درست بعد غذا روی شکم نخوابانید و چرت هم نزند، پوشکش را عوض نکنید)
مقدار کمتری شیر پستان به او دهید یا غذای ترکیبی هم میتواند کمک کند. میتوانید مقدار کمتر ولی دفعات بیشتر غذا درست کنید و اطمینان حاصل کنید بعد از هر بار غذا به خوبی آروغ بزند.

طولانی شدن رفلاکس نوزاد
رییس انجمن پزشکان کودکان ایران با بیان این که مهمترین علت ریفلاکس، فیزیولوژیک است و پس از یک تا دو ماه خود به خود بهبود می‌یابد، گفت: طولانی شدن ریفلاکس نشانه ابتلای کودک به آلرژی است.
دکتر غلامرضا خاتمی با اشاره به این که «ریفلاکس مری» شایع‌ترین بیماری گوارشی در کودکان است،‌ عنوان کرد: تقریبا کودکی نیست که به علت ریفلاکس به متخصص کودکان مراجعه نکند.
وی ضمن انتقاد از عملکرد پزشکان در درمان ریفلاکس گفت: اقدامات درمانی بسیاری هم بر روی بیمار انجام می‌شود که باید گفت درصد بالایی از آنها غیرضروری است.
پزشکان اقدام به تجویز داروهای بسیاری می‌کنند بدون آن که تاثیری در روند بهبودی کودک داشته باشد. با تجویز داروهای نابجا شاید مشکلات تازه‌ای هم بر عارضه فعلی افزوده شود.
این فوق تخصص گوارش کودکان با بیان این که معمولا ریفلاکس فیزیولوژیک که در اکثر کودکان اتفاق می‌افتد خود به خود درمان می‌شود، اظهار کرد: البته بهبود آن یک تا دو ماه به طول می‌انجامد که با آموزش و دستوراتی که به مادر داده می‌شود، کودک به تدریج بهتر می‌شود.
خاتمی ادامه داد: انتهای مری که به معده می‌پیوندد،‌ دچار اختلال می‌شود و اجازه نمی‌دهد غذا از مری به راحتی در معده تخلیه شود، به همین خاطر به سمت مری باز می‌گردد که معمولا همراه آن ترشحات اسیدی معده نیز وارد مری شده و باعث بروز التهاب در مری می‌شود.
این فوق تخصص گوارش کودکان با اشاره به این که اگر به موقع به این مشکل رسیدگی نشود ممکن است تنگی مری ایجاد شود، اظهار کرد: گاهی اختلالات فیزیولویک ممکن است به علت ابتلا به آلرژی ادامه پیدا کند.
همان گونه که کودکان آلرژیک زمانی که سرما می‌خورند، سرفه‌شان ادامه پیدا می‌کند به ریفلاکس هم که مبتلا باشند ناراحتی‌شان ادامه پیدا می‌کند.
بنابراین طولانی شدن مدت زمان بیماری، پزشک را به سمت این تشخیص هدایت می‌کند که کودک دچار آلرژی است.
خاتمی درباره نقش تغذیه در بهبود این عارضه عنوان کرد: مادر باید پس از شیر دادن، نوزاد را به مدت 10 دقیقه به صورت قائم نگه دارد و سعی نکند به زور به کودک غذا بدهد.
رییس انجمن پزشکان کودکان ایران بارزترین علامت بروز ریفلاکس را « استفراغ » دانست و گفت: البته تشخیص بیماری بر عهده پزشک است.