مشارکت کودکان در منزل، چطور تشویقشان کنیم؟

پرسش: دختر نه ساله ای دارم که تک فرزند و بسیار بازیگوش است. هر حرف را چند بار تکرار می کنم و تا عصبانی نشوم انجام نمی دهد. مثلا لباس مدرسه اش را هر روز تا چند بار تذکر ندهم جمع نمی کند. کلا وسایلش را مرتب نمی کند و کمد و لباس هایش و ... خیلی نامرتب است و آنقدر که بابت بی انضباطی هایش به او تذکر داده ام خسته شدم.

پاسخ: عمدتا این دست کودکان در زمینه همکاری و مشارکت در خانه دچار مشکل هستند البته بررسی منشا این رفتار خیلی مهم است. مثلا امکان دارد که شما از ابتدا به فرزندتان مسئولیت نداده و ایشان را به بی نظمی عادت داده باشید و حال به یکباره می خواهید فرزندتان منظم رفتار کند، یا امکان دارد یک الگو در معرض فرزندتان باشد مثلا پدر یا یکی از اطرافیان زیاد به نظم اهمیت ندهد و ده ها دلیل دیگر.

در کل شما باید سعی کنید حس مسئولیت و همکاری را در فرزندتان بیدار کنید. همکاری یعنی با یکدیگر کار کردن. معنی همکاری این نیست که کودکان کاری را که والدین دستور می دهند، انجام دهند بلکه منظور این است که کودکانمان، بزرگسالانی مسئول تربیت شوند. آنها باید برای زندگی کردن، کار و بازی با دیگران همکاری کردن را یاد بگیرند. رفتار و گرایش مشارکت جویانه، همانند بسیاری از مهارت های زندگی به تدریج و در طی زمان توسعه می یابد. یکی از وظایف ما والدین این است که همکاری کردن را به آنها یاد بدهیم و یکی از راههای چنین آموزشی، این است که خودمان در عمل اهل همکاری و الگوی رفتار مشارکت جویانه باشیم و آن را در فرزندانمان پرورش دهیم. لذا توصیه می شود:

- محدودیت های کودکتان را بشناسید.
- به کودکتان فرصت دهید تا با کار انجام دادن و اشتباه کردن یاد بگیرند.
- قوانین ساده وضع کنید و کودکتان را از عواقب سر باز زدن آن مطلع کنید.
- در انجام کارها از کودکتان نظرخواهی کنید و یا به آنها مسئولیتی بدهید.
- روش هایی را به کار برید که رفتارهای مثبت را تشویق و رفتار منفی را نفی کند.
- از کودکتان توقع همکاری نداشته باشید اما انتظار آغاز رفتار مشارکت جویانه داشته باشید.
- کودکان باید از قبل بدانند که برنامه چیست، قواعد و مقررات کدامند و مسئولیت بر عهده کیست.
- رای افزایش همکاری در کودکان باید آن ها را با محدودیت ها، قواعد و مقررات و جهت حرکت برنامه آشنا کنید.
- در هر جایی که امکان دارد مسئولیت تصمیم گیری و برنامه ریزی را به آن ها واگذار کنید. مثلا برای مدتی کاری به این نداشته باشید که تکالیفش را انجام می دهد یا نه؟ لباس هایش را جمع می کند یا نه؟ اجازه دهید به مدرسه برود و عواقب بی نظمی اش را ببیند.
- یک مقوای بزرگ بردارید و رفتارهای مثبتی که از وی توقع دارید را در روی آن ثبت کنید. به ازای هر پنج بار رفتار مثبت (مثلا جمع کردن لباس به موقع) که انجام می دهد یک پاداش بدهید مثلا او را به پارک ببرید تا کم کم رفتار مثبت در وی تثبیت شود. در ازای هر پنج باررفتار منفی هم که ثبت می شود وی را از یک مشوق محروم کنید مثلا پول توجیبی وی را کم کنید.