تغذیه مناسب کودکان، بعد از شیر گرفتن

پرسش: دختری یکسال و نیمه دارم که شیر خودمو می‎خورد ولی حدود ده روزه شیر خودمو بهش دیگه نمیدم به این دلیل که خیلی کم غذا می‎خورد ولی الان که از شیر خودم گرفتمش علاوه بر اینکه غذا خیلی خیلی کم می‎خوره شیر پاستوریزه هم نمی‎خوره و تازگی هم گاهی دوغ می‎خوره می‎خواستم بدونم برای زیاد شدن اشتهاش باید چکار کنم و آیا دوغ می‎تونه براش جایگزین شیر بشه؟

پاسخ: در صورتی که وزن و قد فرزندتان بر اساس نودار های رشد طبیعی است و موازی با نمودار پیش می رود، نگرانی وجود ندارد. دوغ می تواند جایگزین شیر باشد. نزدیک وعده غذایی به او دوغ و شیر ندهید جلوی اشتهایش را می گیرد.
نکات زیر می تواند مفید واقع شود:
۱- بچه‌ها با غذا نخوردن اعتراض می‌کنند.
بی‌اشتهایی در کودکان دلایل بی‌شماری دارد، از روش‌های نادرست در تغذیه گرفته تا مشکلات جسمی. اما شایع‌ترین دلیل بی‌میلی کودکان به پیروی از روش‌های نادرست والدین در تغذیه‌ آنهاست؛ روش‌هایی که ناخودآگاه موجب لجبازی و خودداری آنها از خوردن می‌شود. البته نباید این نکته را هم از نظر دور داشت که بی‌اشتهایی کودکان در کنار دلایل جسمی، دلایل روحی نیز دارد. به طوری که اگر شرایط روحی و روانی کودک و راه و روش تغذیه او از بدو تولد مناسب باشد معمولا نباید شاهد بی‌‌اشتهایی در کودک باشیم. در حقیقت یکی از ابزارهای ارتباطی کودک با محیط اطرافش غذا خوردن است تا جایی که می‌توان از شیوه غذا خوردن کودک به رابطه‌اش با محیط اطراف پی‌برد. معمولا کودکان هر اعتراض یا مشکلی نسبت به محیط اطراف را در روش غذا خوردن‌شان نشان می‌دهند. بنابراین اگر کودک شما میلی به غذا خوردن ندارد و شما از سلامت جسمانی او اطمینان دارید، باید از آسایش روحی و روانی کودک‌تان آگاه شوید.
۲- کودکان را وادار به غذا خوردن نکنید
در کنار آمدن با بی‌‌اشتهایی کودکان قبل از هر چیز باید علت اصلی بی‌میلی را که در اکثر قریب به اتفاق موارد هم روحی و روانی است، شناسایی کنید و از راه درست به درمان آن بپردازید. یادتان باشد در چنین شرایطی اجبار به غذا خوردن و رفتار اضطراب گونه نادرست‌ترین روشی است که شما به عنوان پدر و مادر می‌توانید به کار بگیرید، چون انتخاب این روش‌ها نه تنها شما را به هدف‌تان نزدیک‌ نمی‌کند بلکه باعث لجبازی و خودداری بیشتر کودک از خوردن می‌‌شود. در مرحله اول برای مقابله با بی‌‌اشتهایی شما باید سلامت جسمی کودک را مورد بررسی دقیق قرار دهید، چون ممکن است کودک شما به دلیل نوعی بیماری یا وجود سوء جذب، یا حتی حساسیت‌های غذایی میلی به خوردن نداشته باشد.
۳- نکته مهم در ترغیب کودکان به غذا خوردن، انتخاب شیوه‌های درست تشویقی است. خیلی از والدین برای وادار کردن کودکان به غذا خوردن به شیوه‌های نادرستی مثل التماس کردن پناه می‌برند، یا کل خانه را دنبال کودک می‌دوند تا او یک قاشق بیشتر غذا بخورد یا حتی سعی می‌کنند توجه کودک را به تصاویر تلویزیون جلب کنند، این روش‌ها برخلاف نتیجه ظاهری که در پی‌دارند، شیوه‌های موثری برای رسیدن به نتیجه دلخواه یعنی روی آوردن کودک به غذا خوردن نیستند و اغلب در دراز مدت بی‌نتیجه می‌مانند. این روش‌ها همان‌قدر بی‌تاثیرند که وادار کردن کودک به غذا خوردن با شیوه‌های تنبیهی مثل باز کردن دهان کودک با فشار و حتی روی آوردن به شربت‌های اشتهاآور.
4- غذای بچه‌ها را تزئین کنید.
اگر کودک شما هم از غذا خوردن سرباز می‌زند به جای وادار کردن او به خوردن، باید طوری برنامه‌ریزی کنید که در کنار دیگر اعضای خانواده و هم‌زمان با شما غذا بخورد. این ترفند به ظاهر ساده، ناخودآگاه او را به خوردن ترغیب می‌کند. در کنار این روش، استفاده از ظروف غذایی مخصوص و تزئین متفاوت مواد غذایی طوری که خوش‌آب و رنگ‌تر به نظر بیایند در تحریک اشتهای کودک موثرند. نکاتی هم هستند که رعایت نکردن آنها نقش زیادی در بی‌اشتهایی کودک‌ دارند، نکاتی مثل پر کردن بیش از حد ظرف غذای کودک، رعایت نکردن نظم در غذا خوردن و تنوع در غذا و حتی نرم کردن بیش از حد غذا. انتخاب این روش‌ها هرگز شما را به نتیجه دلخواه‌تان نمی‌رساند.
5- محیطی شاد برای بچه‌ها فراهم کنید.
برای تشویق کودکان بی‌‌اشتها به غذا خوردن باید حوصله به خرج بدهید و سعی کنید به جای ایجاد فضایی عصبی و پر تشنج، با ساختن محیطی شاد و با نشاط میل به غذا خوردن را در کودک ایجاد کنید. این نکته را هم به یاد داشته باشید که در اکثر موارد غذا نخوردن کودکان گذراست یا به تعبیری یک اعتصاب غذاست که معمولا دلایل روحی و روانی دارد. بنابراین در این شرایط بهترین روش این است که آرامش خود را حفظ کنید و بدون اضطراب با این مشکل کنار بیایید. ضمن این‌که یادتان باشد کودک را هیچ وقت با بچه‌های هم سن و سالش مقایسه نکنید، چون رشد و میزان اشتها در کودکان مختلف متفاوت است.
6- به کودک فرصت انتخاب بدهید.
برای تشویق کودکان به غذا خوردن لازم است طول مدت معینی را برای غذا خوردن مشخص کنید. در نظر گرفتن این زمان به کودک گوشزد می‌کند که ظرف یک بازه زمانی مشخص باید با غذایش کنار بیاید. بعد از این فاصله اگر هنوز چیزی از غذای کودک باقی ماند، بدون این‌که در مورد آن بحث کنید، باقی‌مانده غذا را از سر سفره بردارید. در طول زمانی که به شام یا ناهار خوردن اختصاص می‌دهید، سعی کنید کنار کودک بنشینید و با او در مورد غذا خوردن حرف بزنید، حتی از او بپرسید که چه غذایی را برای شام یا ناهار روز بعد دوست دارد. اجازه انتخاب غذا را به کودک بدهید و بالاخره این‌که به خاطر دور ریختن غذا او ار سرزنش نکنید. به کار گرفتن این روش‌ها ناخودآگاه کودک را به خوردن تشویق می‌کند.
7- سبزی و میوه را جایگزین تنقلات کنید.
در دسترس قرار ندادن غذای کافی و سالم برای کودک نیز از دلایل دیگری است که می‌تواند زمینه‌ساز بی‌اشتهایی در او شود. گاهی پدر و مادرها به جای این‌که مواد غذایی سالم، مثل سبزی‌های شسته و پوست کنده، میوه‌های شسته و آماده خوردن، دانه‌ها و مغزهای مقوی مثل آجیل، لبنیات تازه و ... را در اختیار کودک قرار بدهند، به عنوان میان وعده سراغ شیرینی، شکلات یا تنقلاتی می‌روند که کالری زیاد دارند و در عوض محتوای غذایی کم. همین روش نادرست باعث می‌شود بچه‌ها میلی به خوردن غذاهای اصلی نداشته باشند. در حالی که اگر از کودکی ذائقه کودک را به مواد غذایی سالم مثل سبزی‌‌ها و میوه‌های شسته و دانه‌های مقوی و.... عادت دهیم جدا از تضمین سلامت کودک به او فرصت می‌دهیم همیشه برای خوردن وعده‌های اصلی غذایی آماده باشد.
8- ظاهر غذا در اشتهای کودکان تاثیر دارد.
اشتهای کودک بیش از هر چیز در گرو سلامت اوست. اما نباید فراموش کنید که در کنار این ویژگی، میل کودک شما به خوردن نیز تا حد زیادی وابسته به سطح فعالیت‌های اوست. بنابراین بعد از اطمینان از سلامت کودک باید یکی از دلایل بی‌میلی او به غذا خوردن را در تغییر مقدار فعالیت‌هایش دنبال کنید. این را هم باید بدانید که در دوران کودکی‌، علاقه‌ و بی‌علاقگی‌‌ به غذاهای مختلف به سرعت تغییر می‌کند. بنابراین دوست داشتن یا نداشتن غذا همیشگی نیست و تا حد زیادی تحت تاثیر ظاهر و طعم غذاست. به همین دلیل بهتر است سعی کنید ظاهر خوش آب و رنگ و جذابی به غذاهای مورد علاقه کودکان بدهید تا میل بیشتری به خوردن داشته باشند.
9- دلیل بی‌‌اشتهایی کودک شما بیماری است؟
یکی از دلایل بی‌اشتهایی در کودک می‌تواند وجود نوعی بیماری در او باشد. هر نوع بیماری یا داروی مصرفی که موجب زخم‌های دهان، تغییر حس چشایی کودک، تهوع و استفراغ شود زمینه‌ بی‌‌اشتهایی در کودک را فراهم می‌کند. البته وجود تب خفیف هم می‌تواند بی‌اشتهایی در کودک را به دنبال داشته باشد. جدا از این موارد در طول دوران بیماری یا نقاهت، به دلیل کمتر شدن فعالیت، بچه‌ها معمولا اشتهای کمتری نسبت به غذا خوردن پیدا می‌کنند. ولی این حالت نگران‌کننده نیست، چون بازسازی بدن کودکان بسیار سریع است و بعد از بیماری، با کمی مراقبت بیشتر، کودک شما به راحتی به وضعیت اولیه برمی‌گردد. فقط باید مراقب باشید کمبود غذایی او به سوء تغذیه منجر نشود، چون اثرات مخربی که در این شرایط برای کودک به همراه دارد، به سختی قابل جبران است. یادتان باشد با مشورت کردن هر ۲‌ تا ۳ ماه یک بار با پزشک و اطمینان از نبود انگل در روده‌های کودک، می‌توانید مطمئن باشید که دلیل بی‌اشتهایی کوچولوی شما بیماری نیست.

به فاصله هر ۳ ساعت به او خوراکی بدهید. روغن زیتون یا کره به غذاهایش اضافه کنید. استفاده از پنیر پیتزا خوب است. حلوا شکری در صبحانه بخورد. بعد از هر غذا، ۳ عدد خرما بخورد. شیر و لبنیات کم چرب نباشد. شیر را با عسل مخلوط کنید. روزانه ۱۰ عدد آجیل ریز شده بخورد. ۱ ساعت قبل از وعده غذایی اصلی چیزی نخورد. میوه ها را به شکل آب میوه بدهید، روزی ۱ لیوان. شربت ویتامین ـ مینرال کودکان حتما باید مصرف کند.