پسرم اصلا غذا نمیخوره، چیکارش کنم؟

پرسش: من یه پسر 9 ماهه دارم به هیچ عنوان غذا نمی خوره وزن تولدش ۴ کیلو بوده که الان ۸ کیلو شده فقط شیر من می خوره می شه لطفا راهنماییم کنید چه کنم دکتر بردمش فعلا دوز قطره آهن زیاد کرده.

پاسخ: وزن تولد طبی بوده اما موازی با نمودار رشد پیشرفت نکرده و شیب نزولی داشته است. علت باید حتما توسط پزشک بررسی شود. شیر مادر به تنهایی برای برآوردن نیاز های ۹ ماهگی کافی نیست و باید حتما از تغذیه تکمیلی کمک بگیرید. علاوه بر تامین انرژی، تغذیه تکمیلی، دوران بسیار حساسی برای ایجاد عادات صحیح غذایی و آمادگی برای استفاده از غذای سفره خانوار بعد از یکسالگی است.
اگر غذای کمکی دیر شروع شود کودک تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر و امتحان کردن مزه و طعم های جدید از دست بدهد. همچنین تکامل عمل جویدن به تعویق می افتد و کودک غذای دیگری جز شیر مادر و یا مایعات را نمی خورد که این خود منجر به کم غذایی، اختلال رشد و سوء تغذیه می شود.
غذایی که برای کودک به عنوان غذای کمکی انتخاب می شود باید خصوصیات زیر را دارا باشد:
ـ نرم و سهل الهضم باشد.
ـ مواد اولیه آن در دسترس خانواده باشد.
ـ قیمت آن ارزان و مناسب عادات غذایی خانواده باشد.
ـ مقوی و مغذی باشد یعنی انرژی، پروتئین، املاح و ویتامینهای ضروری کودک را تامین کند.
ـ تازه، پاکیزه و بهداشتی تهیه شود.
ـ کاملا" پخته و بعد از خنک شدن مصرف شود.

اصول تغذیه تکمیلی:
ـ مواد غذایی باید از نظر مقدار و نوع بتدریج به غذای شیر خوار اضافه شود.
ابتدا از یک نوع غذای ساده شروع و بتدریج به مخلوطی از چند نوع غذا تغییر یابد.
از مقدار کم شروع و بتدریج بر مقدار آن افزوده شود.
بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف حدود ۵ تا ۷ روز فاصله لازم است. زیرا شیرخوار باید به یک نوع غذا عادت کند و بعد غذای جدید اضافه شود. همچنین اضافه کردن یک به یک مواد غذایی سبب می شود اگر ناسازگاری و حساسیت به یک ماده غذایی وجود داشته باشد برای مادر شناخته شود. ضمنا" دستگاه گوارش کودک فرصت پیدا می کند تا به غذا عادت کند.
ابتدا باید غذا رقیق باشد مثلا" غلظت آن کمی بیشتر از شیر مادر باشد سپس به تدریج بر غلظت آن افزوده شود. سفت کردن تدریجی غذا سبب یاد گرفتن عمل جویدن می شود.
اگر در شروع غذای تکمیلی شیرخوار به غذای خاصی بی میل بود در خوردن آن نباید پافشاری کرد می توان یک تا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره به او داد.

ـ زرده تخم مرغ از ۸ ماهگی به رژیم غذایی کودک اضافه می شود. ابتدا باید تخم مرغ را در آب بجوشانید تا کاملا" سفت شود. سپس زرده سفت شده را از سفیده آن جدا نموده و روز اول به اندازه یک نخود از زرده تخم مرغ را در کمی آب جوشیده یا شیر مادر نرم و حل کرده، سپس به شیرخوار خود بدهید.
هر روز صبح همراه با فرنی به تدریج بر مقدار زرده تخم مرغ اضافه کنید تا ظرف ۱۰ روز به یک زرده کامل برسد. از آن به بعد یا هر روز نصف زرده تخم مرغ را همراه با مقدار کمی فرنی یا حریره بادام به کودک بدهید و یا یک روز یک زرده کامل تخم مرغ و روز بعدفقط فرنی یا حریره بادام به کودک بدهید و این کار را بصورت یک روز در میان تکرار کنید.
اگر کودک زرده تخم مرغ را دوست نداشت و صبح ها آن را نخورد می توانید به صورت مخلوط با غذاهای دیگر به او بدهید. مثلا" با کمی کره و آب مرغ مخلوط و نرم کنید و به او بدهید و یا به سوپ او اضافه کنید. زرده تخم مرغ را می توانید رنده کرده یا با پشت قاشق له کنید و داخل سوپ و یا پوره (هر نوع پوره ای که درست می کنید) بریزید.

ـ از اواسط ماه هشتم می توانید به کودک پوره سبزیجات هم بدهید. از سبزیهای نشاسته ای (مثل سیب زمینی و کدو حلوایی) و یا سایر سبزی ها (مانند هویج) می توان پوره تهیه کرد و به جای یک وعده فرنی صبح یا عصر به کودک پوره سبزی داد. برای تهیه پوره سیب زمینی، ابتدا آن را شسته و با پوست بپزید و بعد از پخته شدن پوست آن را جدا کرده و همراه با یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع نرم کرده و کم کم به آن شیر پاستوریزه جوشیده شده اضافه کنید تا به نرمی و غلظت دلخواه برسد. پوره سایر سبزیجات نیز به همین نحو تهیه می شود.

غذاهای ممنوع زیر یک سال:
ـ بطور کلی تا یکسالگی، عسل، شیر پاستوریزه، پنیر، سفیده تخم مرغ، شکلات، بادام زمینی، میگو، فلفل و ادویه جات، ترشی ها، نمک، نوشابه های گازدار، آب میوه های صنعتی، خربزه، کیوی، انواع توت (توت سفید، توت فرنگی، تمشک)، آلبالو، گیلاس، نخود، لپه، اسفناج و کلم توصیه نمی شود. توجه داشته باشید استفاده از شیر جوشیده شده گاو فقط در تهیه فرنی بلا مانع است. زیرا با جوشانیدن شیر مقدار مواد حساسیت زای آن کمتر می شود.
برای شیرخوارانی که به برخی مواد غذایی حساسیت نشان می دهند یا خانواده آنها زمینه آلرژی دارند مواد زیر ممنوع است:
ذرت، محصولات دریایی، کیوی، خربزه، ادویه، مرکبات، آجیل، شیر گاو و گندم.
علائم حساسیت: تظاهرات تنفسی، گوارشی یا پوستی است بنابراین سرفه های خشک و پشت سر هم، عطسه های مکرر، آبریزش بینی، خس خس سینه، وجود خون در مدفوع، اگزما و کهیر.
کدام مواد غذایی سبب خفگی می شوند:
• بادام زمینی، آجیل، ذرت بوداده، سوسیس، استیک، قطعه بزرگ گوشت سفت یا جگر، کرفس، دانه انگور، دانه کشمش، نخودچی، ذرت، حبوبات نرم شده، نقل و آب نبات، قطعه بزرگ شیرینی یا میوه خام.
• در مورد میوه هایی که هسته دارند می توان این میوه ها را پس از خارج سازی هسته و نرم و له کردن به کودک داد.

سایر نکات مهم:
۱) شیرخوار هنگام غذا خوردن باید در محل امن و راحتی قرار گیرد و مشتاق غذا خوردن باشد و مادر یا مراقب، با خوش خلقی و تشویق او به خوردن غذا، این زمان را برایش لذت بخش کند.

۲) هنگام غذا خوردن، بهتر است کودک راست بنشیند و مقابل مادر یا پدر باشد به این ترتیب کودک می‌تواند آن چه را که در مورد غذا باید کشف کند انجام دهد و احتمال خفگی او هم به دلیل پرت شدن غذا به گلویش کمتر خواهد بود. در صورت امکان یک صندلی مخصوص غذا خوردن کودک برای این کار مناسب‌تر است.

۳) غذا دادن باید با صبر و حوصله و همراه با نگاه کردن به چشمان کودک‏، لبخند زدن و گفتار خوب باشد.

۴) نباید به شیرخواری که خواب آلوده یا در وضعیت دراز کشیده است غذا داد.

۵) شیر خوار را باید به خوردن تشویق کرد ولی نباید به اجبار متوسل شد. در عین حال محیط او باید آرام باشد و حواس و توجهش به چیز دیگری جلب نشود.

۶) گاهی مادران اجازه نمی‌‌دهند کودک مطابق میل و نیاز خود غذا طلب کند در حالی که بهتر است اشتیاق و اشتهای کودک حتماً در نظر گرفته شود.

۷) غذا باید با توجه به توانایی‌ها و مهارت‌‌های تغذیه‌ای کودک، تهیه و به او ارائه شود.

۸) ضمن غذا دادن به شیرخوار، می‌توان به او هم اجازه داد که از انگشتانش استفاده کند و به غذا دست بزندو آن را به دهان ببرد.

۹) شیرخواران بزرگ‌تر از ۹ ماه اصرار دارند که با دست خودشان غذا را بردارند و بخورند. ضمن این که این اجازه باید به آنان داده می‌شود باید در غذا خوردن کمکشان کرد ولی نباید آن‌ها را تنها گذاشت.

۱۰) چنانچه کودک از خوردن بعضی غذاها روگردان باشد می‌توان با تغییر در ظاهر و قوام غذا، رعایت تنوع و استفاده از برخی ادویه‌ها (زردچوبه) و چاشنی‌ها (آب لیموترش تازه، آب نارنج تازه، آب هویج) و سبزی‌‌های خوشبوی سائیده شده او را به خوردن غذا تشویق نمود.

۱۱) در صورتی که شیرخوار غذای کمکی را نخورد، مادر نباید آن را به کلی از برنامه غذایی او حذف نماید بلکه بهتر است هر چند روز یک بار مجدداً آن را تهیه و به کودک ارائه کند زیرا اغلب شیرخواران پس از ۷ یا ۸ بار و گاهی هم ده یا پانزده بار ارائه همان غذا، نهایتاً آن را پذیرفته‌اند.

۱۲) اگر شیرخوار بعضی روزها، کمتر از آن چه انتظار می‌رود غذا بخورد مهم نیست، چون مقدار غذایی که در طی یکی دو هفته می‌خورد اهمیت دارد.

۱۳) با توجه به مراحل تکامل کودک، نباید انتظار داشت که شیرخوار هنگام غذا خوردن خیلی تمیز و مرتب بماند. با تمرین بیشتر، مرحله ریخت و پاش به تدریج کمتر می‌شود. برخی کارهای او مانند پرت کردن غذا، بازی کردن با غذا و ... را می‌توان با آرامش و ملایمت محدود کرد.

۱۴) برای این که شیرخوار لباسش را کثیف نکند و در خوردن هم آزاد باشد می‌توان از پیش بند و سفره استفاده کرد.

۱۵) وقتی شیرخوار بزرگ‌تر می‌شود و می‌تواند به تنهایی بنشیند بهتر است او را با سایر اعضاء خانواده سرمیز غذا یا سفره نشاند تا همزمان با غذا خوردن دیگران، او هم با کمک یکی از افراد خانواده غذایش را بخورد.

۱۶) چون خانواده در برابر تغذیه کودک مسئولیت دارد لذا بهتر است پدر و سایر افراد خانواده، با میل و علاقه و رغبت در تغذیه کودک مشارکت نمایند ولی هرگز با زور به او غذا ندهند.

۱۷) اگر شیرخوار غذایش را خوب می‌خورد باید او را تحسین کرد و اگر نمی‌‌خورد نباید ناراحت و مایوس شد.