قند خون در بارداری، چگونه نرمال می‌شود؟

پرسش: خانمی ۲۵ ساله و باردار هستم قبل از بارداری قند خونم همیشه ۹۰ الی ۹۵ بوده و پدرم هم دیابت دارند ولی انسولینی نیستند الان در هفته هشتم بارداری هستم که آزمایش fasting blood suger ۱۱۶که باید از ۹۹ کمتر باشد و gtt (۶۰ min) ۱۹۱که باید از ۱۸۰ کمتر باشد وgtt (۱۲۰) ۲۰۰که باید از ۱۸۰ کمتر باشد حالا از شما راهنماییی میخواهم چه چیزهایی باید بخورم و چه چیزهایی نباید بخورم که قند خونم نرمال شود؟ البته من قبل از بارداری صبحانه یک چهارم نان لواش و نهار ۵ قاشق برنج و مقداری ته دیگ نان و شام هم نصف نان لواش با هرچی که بود به غیر از برنج میخوردم که بیشتر شبها شام حاضری یعنی نون و پنیر داشتیم و الان که باردار شدم صبحانه نصف نان لواش ونهار ۱۰ قاشق برنج و مقداری ته دیگ نان و شام نصف نان لواش طبق قبل از بارداریم میخورم و کلا قند و شکر هیچ وقت مصرف نکرده و نمیکنم ولی روزی دو عدد خرما با شیر میخورم وهفته ای یک بار یک عدد شیرینی و شکلات میخورمو میوه هم روزی ۳ الی ۴ عدد میخورم.

پاسخ: کاربر گرامی تغذیه درمانی برای دیابت بارداری، عمدتاً شامل یک برنامه ی غذایی با کربوهیدرات کنترل شده است، که تغذیه ی مناسب برای سلامت مادر و جنین، انرژی کافی برای افزایش وزن مناسب دوران بارداری، دستیابی و حفظ قند خون طبیعی را فراهم کرده و مانع از ایجاد کتوز می شود. پیشنهاد های تغذیه ای ویژه، بر اساس بررسی فردی و ثبت های قند خون تعیین و اصلاح می شوند. پایش میزان قند خون، کتون حالت ناشتا، اشتها و افزایش وزن می‌تواند به طراحی یک برنامه ی غذایی مناسب فردی و تنظیم برنامه ی غذایی در دوران بارداری کمک کند.
برای دیابت بارداری دستور العمل های تغذیه ای ویژه وجود دارد. همه ی زنان مبتلا باید پس از تشخیص دیابت، تغذیه درمانی را آغاز کنند. پایش ثبت های غذایی و قند خون، راهنمای تغذیه درمانی بوده و لزوم انسولین درمانی را تعیین می‌کند. انسولین درمانی در دو صورت افزوده می‌شود: اگر هدف های قند خون در مدت یک تا دو هفته‌، برای دو بار یا بیشتر، از دامنه ی مورد نظر فراتر رود (بی آن که ثبت های غذایی تغییر ویژه ای را نشان دهد) یا اگر، به علت بی توجهی بیمار به تغذیه درمانی، میزان قند خون همواره بالا باشد. افزایش یافتن یا نیافتن وزن و آزمایش کتون،‏ در تعیین این که، آیا زنان باردار برای پرهیز از انسولین درمانی، کم‌تر می‌خورند یا نه، سودمند است.
کربوهیدرات ها را باید در سه وعده ی غذایی کوچک تا متوسط و دو تا چهار میان وعده پخش کرد. همه ی زنان دست کم به ۱۷۵ گرم کربوهیدرات در روز نیاز دارند. معمولاً، به میان وعده‌ی عصر، برای جلوگیری از بروز سریع کتوز شبانه نیاز است. به علت افزایش میزان هورمون رشد و کورتیزول در صبح، کربوهیدرات در صبحانه نسبت به دیگر وعده‌ها به خوبی تحمل نمی‏‌‏شود. برای رفع این مساله، ممکن است در برنامه ی غذایی آغازین، تنها ۳۰ گرم کربوهیدرات برای صبحانه در نظر گرفته شود. برای رفع گرسنگی، می‌توان غذاهای پروتئینی را به رژیم غذایی افزود. زیرا، این غذاها بر میزان قند خون اثری ندارند.
با وجود این که، محدودیت کالری باید با احتیاط باشد، اما در زنان چاق مبتلا به دیابت بارداری، یک محدودیت کالری 30 درصدی (دریافت در حدود 1700 تا 1800 کیلو کالری در روز) می‌تواند‏‌‏ هیپرگلیسمی‏ را (بدون ایجاد کتونمی) کاهش داده و از میزان افزایش وزن این زنان بکاهد. دریافت کمتر از این مقدار، پیشنهاد نمی‏‌‏شود. الگوی افزایش وزن دوران بارداری برای زنان مبتلا به دیابت بارداری، باید همانند زنان غیر دیابتی باشد. برای زنان مبتلا به دیابت بارداری، که دچار اضافه وزن و چاقی هستند، کاهش وزن پیشنهاد نمی شود. اما، ممکن است محدود کردن متوسط انرژی و کربوهیدرات مناسب باشد.
ورزش نیز، ممکن است در غلبه بر مقاومت محیطی به انسولین و کنترل ‏‌‏هیپرگلیسمی ‏‌‏پس از صرف غذا سودمند بوده و برای بهبود قند خون مادر، به تغذیه درمانی افزوده شود. شکل ایده آل ورزش مشخص نیست، اما غالباً، یک پیاده روی تند پس از صرف وعده‌های غذایی پیشنهاد می‌شود.
توصیه می شود زنان مبتلا به دیابت بارداری حتما شیردهی داشته باشند. زیرا، ممکن است حتی یک دوره ی کوتاه شیردهی خطر ابتلا به دیابت را در آینده کاهش دهد.
برای جلوگیری از افت قند خون رژیم غذایی شما در دوران مصرف انسولین باید همراه با میان وعده غذایی باشد (هر ۱۰ گرم کربوهیدرات مصرفی، حدود ۱ واحد انسولین را پوشش می دهد). در این زمینه حتما با پزشک خود نیز مشورت کنید. هر لحظه که احساس سرگیجه یا ضعف پیدا کردید یا اگر میزان قند خون به کمتر از ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر رسید، ۱۵ گرم کربوهیدرات دریافت کنید، که معادل است با:
سه قرص گلوکز
آب میوه یا نوشیدنی شیرین، نصف لیوان
کراکر شور، شش عدد
قند یا عسل، یک قاشق غذا خوری
• 15دقیقه صبر کنید و دوباره آزمایش کنید. اگر میزان قند خون باز هم کمتر از 70 میلی گرم در دسی لیتر بود، با 15 گرم کربوهیدرات دیگر، درمان را تکرار کنید.
• تکرار آزمایش و درمان را تا زمانی ادامه دهید، که میزان قند خون به دامنه ی طبیعی برگردد.
• زمان باقیمانده تا وعده یا میان وعده ی غذایی بعدی را برآورد کنید، تا نیاز به دریافت غذای اضافی تعیین شود. اگر بیشتر از یک ساعت تا وعده ی غذایی بعدی زمان بود، 60 دقیقه پس از درمان آزمایش را تکرار کنید، تا لزوم دریافت کربوهیدرات اضافی مشخص شود.

دستور العمل هایی برای پیشگیری از علایم‏‌‏ افت قند خون
۱- خوردن وعده‏‌‏های غذایی کوچک و میان وعده‌ (در بین وعده های غذایی و به هنگام خواب). خوردن پنج تا شش وعده ی غذایی کوچک به جای دو تا سه وعده ی غذایی بزرگ، موجب ثبات در آزاد سازی گلوکز به جریان خون می‌شود.
2- پخش کردن غذاهای کربوهیدراتی در طول روز. خوردن مقادیر زیاد کربوهیدرات در یک زمان، موجب بالارفتن میزان قند خون و تحریک آزاد سازی مقادیر بالای انسولین می‌شود، که می‌تواند موجب افت میزان قند خون گردد. بیشتر افراد می‌توانند دو تا چهار سروینگ از غذاهای کربوهیدراتی را در هر وعده ی غذایی و یک تا دو سروینگ را در هر میان وعده بخورند. افزون بر این، اگر کربوهیدرات از رژیم غذایی حذف شود، بدن توانایی خود را برای به کار بردن مناسب کربوهیدرات از دست می‏‌‏دهد و بنابراین توصیه نمی شود. غذاهای کربوهیدراتی، عبارت هستند از: نشاسته‌ها، میوه‌ها، آبمیوه ها، شیر، ماست و غذاهای دارای قند.
۳- پرهیز از غذاهای دارای مقادیر بالای کربوهیدرات. این غذاها، عبارت هستند از: نوشیدنی‏‌‏های بی الکل معمولی، شربت‌ها، آب نبات، ماست‌های میوه‌ای معمولی، شیرینی پای و کیک‌ها.
پرهیز از نوشیدنی‏‌‏ها و غذاهای دارای کافئین. کافئین می‌تواند موجب ایجاد علایم همانند ‏‌‏هیپوگلیسمی و بدتر شدن حال فرد شود.

منبع: دیابت، رویکردی بر درمان تغذیه ای و دارویی، جامع ترین مرجع تغذیه درمانی دیابت، ترجمه و تالیف: وحید آرین، انتشارات مرز دانش

در این زمینه حتما با پزشک خود نیز مشورت کنید و هر گونه سوال یا مشکلی داشتید بفرمایید تا شما را راهنمایی کنم.