دروغ گفتن در بچه ها، قابل اصلاح است؟

داستان غول، جن و پری، اتفاقات عجیب و غریب، بیان داستان‌های تخیلی و ناباورانه‌ای که از کودکان در سنین پایین می‌شنویم، شاید برای والدینی که فرزندان کوچکی دارند، مقوله‌ای آشنا باشد. این قصه ها کم تر رنگ واقعیت داشته و از عمق تخیل کودکان نشأت می‌گیرد. غالبا کودکان زیر ۶ سال به داستان‌پردازی ذهنی علاقه زیادی داشته و به سختی مرز میان حقیقت و خیال را تشخیص می‌دهند.

داستان‌ها تنها حاصل خیال‌پردازی بوده و با دروغگویی متفاوتند و ضرری هم به کسی وارد نمی‌کنند ولی این موضوع زمانی خطرناک می‌شود که کودک بعد از سن 6 سالگی نیز تفاوت میان واقعیت و دروغ را نشناخته و به بیان تخیلات خود ادامه دهد. برخی محققان معتقدند که دروغگویی می‌تواند از عوامل متفاوتی مانند ترس، فرار از تنبیه والدین، جلب توجه، درخواست کمک، حمایت فردی، جلوگیری از بروز موقعیت‌های استرس‌زا و تقلید از رفتار دیگران نشات بگیرد. ولی با وجود تمام دلایلی که می‌توان برای دروغگویی کودکان برشمرد، ترس از عواقب کارهایی که انجام داده اند نیز جزو عمده‌ترین دلیل دروغگویی محسوب می‌شود.


از همین رو، چنانچه کودک احساس امنیت کرده و حرف دلش را به راحتی با والدین خود در میان بگذارد، دیگر نیازی برای دروغگویی باقی نمی‌ماند. اثبات هویت به هم سالان یکی از دلایلی است که گاه کودکان را به دروغگویی وا می‌دارد.

دروغگویی در کودکان امری طبیعی به شمار می‌رود و نباید مستقیما با آن برخورد کرد بلکه بهترین شیوه به کارگیری راه‌کارهایی برای جلوگیری از تشدید این حالت و هدایت آن در مسیری صحیح است. در دوران کودکی، بسیاری از دروغ‌ها از عدم امنیت ناشی می‌شود، بنابراین والدین باید به گونه‌ای رفتار کنند که شرایط مساعد برای دروغگویی کودکان فراهم نشده و تحت فشار وادار به دروغ‌ پردازی نشوند.

در صورت مواجهه با مشکل به جای این که به دنبال مقصر باشید، بهتر است بر پیرامون اتفاق یا مشکل رخ داده متمرکز شد. چنانچه کودکتان با مشکلی روبرو شده و شما به عنوان پدر یا مادر قصد کمک به او را دارید هرگز به او پرخاش نکرده و شرایطی را فراهم کنید تا به راحتی بتواند با شما ارتباط برقرار کند. همین راه‎‌کار ساده بسیاری از دروغ‌ها را از بین می‌برد.

سعی کنید تا جایی که می‌توانید کودکان را به راستگویی تشویق نموده و هرگز آنها را به خاطر بیان واقعیت سرزنش نکنید. راجع به مسائل متفاوتی که برای کودکتان پیش می‌آید صحبت نموده و دلایلی که او را وادار به دروغگویی می‌کند، جویا شوید ولی موضوع را پیچیده نکنید. به مرور زمان، اگر راه‌کار مناسبی برای دروغگویی در نظر نگیرید، کودکان از این حربه جهت حل مشکلات خود استفاده می‌کنند. بنابراین با سخنان خود به او حمله نکنید و اجازه دهید در کنار شما احساس آرامش نماید.

راه‌حل‌هایی علیه دروغگویی کودکان
علل اصلی دروغگویی کودکان را یافته و به نوعی ریشه‌یابی کنید. بسیاری از کودکان در این رفتارها، داستان‌های دروغین و تخیلی تعریف کرده و سعی می‌کنند از سرزنش‌های والدین بگریزند. در لحظه‌ای که احساس می‌کنید فرزندتان به شما دروغ می‌گوید هیچ واکنشی از خود بروز نداده، او را تنها گذاشته و به خود آرامش دهید تا به درستی بتوانید بیاندیشید. با مشاوران کودک صحبت کنید تا بهترین راه‌کار برای مقابله با دروغ گویی کودکتان را بیابید. هرگز موقع صحبت با او درباره دروغی که گفته، فریاد نزده و شخصیت او را نشکنید بلکه رفتارها و شواهد حاضر را بیان کرده و به او اجازه دهید در کمال آرامش و آزادی، علت اصلی دروغش را شرح دهد.

کودکان و نوجوانان متعددی در معرض دروغگویی قرار دارند و اگر در زمان مناسبی مانع از رفتارهای غلط آنها نشوید، این معضل با گذشت زمان حادتر شده و کودک به دروغ خو می‌گیرد. این حالت که در کودکان به «تفکر جادویی» مشهور است، به گونه‌ای عمل می‌کند که وقتی دروغ چندین بار تکرار شود، در ذهن کودک تداعی کننده رفتاری است که می‌توان بارها و بارها تکرار شود و همین مسئله باعث افزایش شمار دروغ‌های او می‌شود.

در رفتار خود محتاط و مراقب باشید
رفتار والدین، از تأثیرگذارترین رفتارهایی است که بر دروغگویی کودک تاثیر دارد. کوچک‌ترین دروغ به دوست، آشنا و همسایه، این تصور را در ذهن کودک به جا می‌گذارد که افراد بالغ بسته به شرایط و زمانی که به نفعشان است، می‌توانند دروغ بگویند و همین امر باعث ترغیب آنها به انجام چنین رفتارهایی می‌شود.

همین حالا شروع کنید
آنها را از هر گونه دروغی باز دارید. گاهی حتی دروغ‌های کوچک هم می‌توانند مقدمه‌ای برای دروغ‌های بزرگ‌تر باشند. همواره در قالب بازی تلاش کنید تا راست‌گویی را به آنها بیاموزید و البته این کار به کمی صبر نیاز دارد. شما حتی در قالب بازی نیز می‌توانید به نتایج منفی دروغ گفتن و نتایج مثبت راستگویی پرداخته و آنها را نیز تمرین کنید. به کودکتان نشان دهید که دروغگویی قابل بخشش نیست و هرگز بهانه‌ای را برای این کار نمی‌پذیرید. گاهی کودکان برای شاد کردن والدین یا معلمان خود دروغ می‌گویند ولی باید به آنها فهماند آنچه که والدین و معلمان را خوشحال می‌کند، راستگویی است.

به یاد داشته باشید که کودکان نیازمند مراقبت ویژه پدر و مادرشان هستند و در این میان توجه باعث پیشرفت مثبت و رو به رشد می‌شود. تا جایی که می‌توانید برای کودکتان محیط امنی فراهم کنید تا بتواند در مواقع لازم به شما مراجعه کرده و حقیقت آنچه برایش رخ داده را بازگو کند و اطمینان داشته باشد که با بیان واقعیت، عشق شما را از دست نخواهد داد. با رفتار و گفتارتان به او نشان دهید که هیچ موضوعی جز حقیقت برایتان اهمیت ندارد و نباید از بیان آن هراس داشته باشد. به جای تنبیه کودک دروغگو، نتایج رفتارش را به او نشان دهید. این کار باعث اصلاح رفتارهای ناشایست او می‌شود. به یاد داشته باشید که هیچ وقت کودکتان را دروغگو خطاب نکنید. این گونه القاب نه تنها ظاهر خوبی ندارند بلکه تأثیر منفی در تصویر ذهنی کودک بر جا گذاشته و به مرور این باور در ذهنش نقش می‌بندد.