کمبود آهن خون، بانوان بخوانند

پرسش: من دچار کمبود آهن هستم به حدی که پزشکان فکر کردند مینور هستم و از طرفی قرص آهن نمی تونم مصرف کنم چون یبوست می دهد. لطفا من را راهنمایی نمایید.


پاسخ: کم خونی وضعیتی است که درآن، تعداد یا اندازه گلبول های قرمز یا مقدار هموگلوبین موجود درخون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین خون و سلول ها دچار اختلال می شود. ازعلل ایجاد کننده کم خونی می توان کمبودهای تغذیه ای، خون ریزی، ناهنجاری های ژنتیکی، بیماریهای مزمن یا مسمومیت های دارویی را نام برد. منظور از کمخونی های تغذیه ای، کم خونی هایی است که در اثر دریافت کم مواد مغذی ایجاد می شوند .

از مهم ترین مواد غذایی جهت خون سازی، که کمبود آن در خون بدن موجب بروز کم خونی می شود می توان به آهن، ویتامینB۱۲ و اسید فولیک اشاره کرد که از بین آنها کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع ترین نوع کم خونی تغذیه ای است.

میزان نیاز به آهن
میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است. مثلاً زنان باردار به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت، و سایر بافتها به آهن بیشتری نیاز دارند. به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کم خونی قرار دارند. در شیر خواران- در صورت سلامت مادر- ، میزان آهن موجود در شیر مادر برای 4- 6 ماه اول زندگی کافی است ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد می شوند ذخایرآهن کم بوده و باید بعد از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود. همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به دلیل اینکه نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می کند خطر فقر آهن را افزایش می دهد.

دلایل فقر آهن
دلایل گوناگونی برای فقر آهن وجود دارد که از آن جمله می توان به علل زیر اشاره کرد:
* دریافت نا کافی آهن به دلیل رژیم غذایی مورد استفادهای که در آن آهن کمی وجود دارد، مانند بعضی از رژیم های گیاه خواری .
* جذب ناکافی آهن در اثر اسهال، کاهش ترشح اسید معده، مشکلات گوارشی یا تداخلات داروئی(داروهایی مثل کلستیدامین، سایمتیدین، پانکراتین، رانیتیدین و تتراسایکلین).
* افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی، نوجوانی، بارداری و شیر دهی
* خون ریزی زیاد در دوران عادت ماهانه، در اثر جراحات و ناشی از هموروئید، بیماری های بدخیم یا انگل ها .
کمبود آهن در مردان بزرگسال معمولاً در اثر از دست دادن خون است.

علائم کم خونی ناشی از فقر آهن
بعضی از علائم کم خونی آهن عبارتند از:
1- رنگ پریدگی زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم
۲- خستگی زود رس
3- بی تفاوتی
۴- سرگیجه و سردرد
5- خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها
۶- حالت تهوع
7- در کم خونی های شدید گود شدن روی ناخن

درمان کم خونی ناشی از فقر آهن
برای درمان کم خونی چند روش وجود دارد که بهترین و کم خطرترین آنها استفاده می شود؛ بهترین و کم خطرترین راه استفاده از مکمل های خوراکی است. درمان با نمک های ساده آهن، چون سولفات فرو خوراکی، کاملاً موثر بوده و به شکل قرص، کپسول یا مایع است که مصرف آن ها باید تا چند ماه ادامه یابد .
چنانچه این قرص ها با معده خالی مصرف شوند، جذب آنها بهتر و بیشتر صورت می گیرد ولی در این حالت سبب تحریک معده و بروز مشکلات گوارشی خواهند شد .
عوارض گوارشی، ناشی از مصرف آهن نظیر تهوع، دل پیچه، سوزش قلب، اسهال یا یبوست را می توان به حداقل رساند؛ به شرطی که آهن را به میزان کم مصرف کرده و به تدریج به میزان آن افزود تا به حد مورد نیاز بدن برسد. بهتر است قرص آهن، آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشی از آن کاهش یابد.
ویتامین Cجذب آهن را افزایش می دهد. به همین دلیل معمولاً مصرف ویتامینC به همراه آهن پیشنهاد می گردد . البته علاوه بر درمان دارویی باید به میزان آهن قابل جذب در غذا نیز توجه کرد.
جذب آهن غذا، اغلب تحت تأثیر شکل آهن موجود در آن می باشد. آهن موجود در پروتئین های حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی و پرندگان( آهن هِم) بیشتر جذب می شود در حالیکه جذب آهن پروتئین های گیاهی مانند سبزی ها و میوه ها ( آهن غیر هم) کم تر می باشد.
باید توجه داشت که ویتامینCجذب آهن سبزی ها و میوه ها( آهن غیرهم) را بیشتر می کند. مصرف چای همراه یا بلافاصله بعد ازغذا نیز می تواند جذب آهن را تا 50 درصد کاهش دهد.

منابع غذایی آهن دار
منابع غذایی آهن دار عبارتند از جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم مرغ، سبزی های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات؛ مثل عدس و لوبیا، هم چنین میوه های خشک( برگه ها) به خصوص برگه زرد آلو و دانه های روغنی.

عوامل افزایش دهنده جذب آهن و منابع غذایی آنها
1- اسید سیتریک و اسید اسکوربیک( ویتامینC ) که درآلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی ها، آب پرتقال، لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند، می توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
۲- اسید مالیک و اسید تارتاریک که در هویج، سیب زمینی، چغندر، کدو تنبل، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم موجود است، سبب افزایش جذب آهن می شود.
3- محصولات تخمیری مثل سس سویا نیز در این دسته از عوامل گنجانده می شوند.
توصیه های زیر را به کار بندید :
*استفاده از غذاهایی که غنی از آهن می باشند.
*استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین در هر وعده غذایی، جهت جذب بهتر آهن( مثل پرتقال، گریپ فروت، کوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبزو لیمو ترش)
*گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی .
*پرهیز از مصرف چای و قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا
* برطرف کردن مشکلات گوارشی و یبوست
* تصحیح عادات غذائی غلط ( مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک ، یخ )
* استفاده از نان هایی که از خمیر ورآمده تهیه شده اند
* استفاده از خشکبار مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خونی از آهن هستند.
* استفاده ازغلات و حبوبات جوانه زده .
* شست وشو و ضد عفونی کردن سبزی هایی که استفاده می کنید.
* شستن کامل دست ها با آب و صابون ، قبل از تهیه مصرف غذا و پس ازهر باراجابت مزاج .
* مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
* مصرف قطره آهن هم زمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان.

مکمل آهن را صرفا به خاطر یبوست نباید کنار بگذارید. مصرف آن برای تان ضروری است. یبوست رامی توانید با راه کارهای زیر کاهش دهید:
در بیشتر موارد، رژیم غذایی مناسب و تغییر در شیوه ی زندگی باعث بهبودی یبوست می گردد.

* یک رژیمی که مقدار کافی فیبر داشته باشد( ۲۰ تا ۳۵ گرم روزانه)، به اجابت مزاج کمک می کند. غذاهایی که فیبر زیادی دارند، عبارتند از: حبوبات، غلات، نان سبوس دار، میوه تازه و سبزیجات تازه مثل کاهو، کلم و هویج.

* از دیگر کارها برای درمان یبوست می توان به نوشیدن مقدار زیادی آب یا آب میوه و سوپ های رقیق اشاره کرد، زیرا مایعات جلوی ازدست دادن آب بدن را می گیرند.

* ورزش کردن و وقت گذاشتن برای دفع مدفوع از دیگر کارها برای راحت مدفوع کردن می باشد.

- میوه های تازه را با پوست بخورید.
- میوه های آبدار را مصرف کنید.
- سبزیجات خام را مصرف کنید.
- لوبیا، انجیر و آلو بخورید.
- نان و غلات سبوس دار و بیسکویت های فیبردار(مثل ساقه طلایی) بهتر است.
- شیر کم چرب برای درمان یبوست مهم می باشد.
- سوپ سبزیجات و غلات مناسب است.
- شلغم و جعفری مصرف کنید.
- در سالاد روغن زیتون بریزید.
- غذای خود را همیشه در یک ساعت معین میل کنید.
- هر روز ورزش کنید.
- 15 دقیقه در صبح به توالت بروید، زیرا باعث شل شدن سیستم گوارشی می گردد.
- ۱۵ دقیقه بعد از غذا خوردن بنشینید. این کار به هضم بهتر غذا کمک می کند.

درمان یبوست در خانه با میوه ها

درمان با گلابی
افرادی که از یبوست رنج می کشند، با گلابی می توانند خود را درمان کنند. به این صورت که بعد از شام یا در هنگام صبحانه، یک عدد متوسط گلابی میل کنید.

درمان با انگور
ثابت شده درمان با انگور برای رفع یبوست بسیار مهم می باشد. انگور می تواند باعث آرامش معده و روده شود. توصیه شده برای درمان یبوست، فرد روزانه باید ۳۵۰ گرم انگور مصرف کند. هنگامی که انگور تازه در دسترس نباشد، می توان از کشمش و یا کشمش خیس شده در آب استفاده کرد. کشمش را باید ۲۴ تا ۴۸ ساعت در آب بگذارید. هر روز از این انگور و یا کشمش به مقداری که گفته شد، مصرف نمایید تا یبوست از بین برود.

درمان با پرتقال
1 تا 2 عدد پرتقال را قبل از خواب و 1 تا 2 عدد پرتقال را بعد از خواب و یا در حین خوردن صبحانه میل کنید.

درمان با انجیر یا انبه
انجیر تازه یا خشک شده دارای اثر تسکین دهنده یبوست می باشد. قبل از خواب، ۴ تا ۵ عدد انجیر خشک را در آب خیس کنید و فردا صبح میل کنید.
خوردن نصف انبه در صبحانه بسیار مفید است.

درمان با اسفناج
اسفناج تازه دارای موادی است که برای تمیز کردن، بازسازی و احیاء روده مفید می باشد. ۱۰۰ میلی لیتر آب اسفناج مخلوط شده با همان مقدار آب را ۲ بار در روز بنوشید.

درمان با لیمو ترش
آب یک عدد لیمو ترش تازه را گرفته و در آب گرم بریزید و با نصف قاشق چای خوری نمک بنوشید.

رژیم در هنگام یبوست
* غذاهای طبیعی بخورید؛ غذاهایی همچون، غلات، عسل، عدس، سبزیجات و میوه جات، خامه و کره.
* غذا را خوب بجوید و با عجله نخورید.
* ساعتی را برای غذا خوردن خود بگذارید.
* هوای تازه و ورزش کردن مفید می باشد.