اعمال دینی دوران بارداری، چیست؟

پرسش: اعمال دوران بارداری و خوراکیهای تاکیدشده در ماههای مختلف آن را برطبق احادیث برای من بگویید.

پاسخ: در رابطه با سؤالی که عنوان نمودید باید به عرض برسانم که آنچه که به طور عمده بر جنین تأثیر دارد، سه عامل اصلی است.
1. تغذیه مادر.
۲. خواندن قرآن و ادعیه ای که سفارش شده است.
3. اخلاق و روحیات مادر که اثر مستقیم بر فرزند خود دارد.
قبل از توضیح این موارد به نکته ای هم اشاره کنم، که تذکر آن خالی از لطف نیست. ما در روایات اسلامی داریم که از همان ابتدایی که زن و شوهری قصد برقراری رابطه زناشویی و بسته شدن نطفه را دارند رعایت نکات و مسائلی خوب و مفید است و اثر مستقیم در روح و جسم بچه ای که قرار است خداوند به اینها عنایت فرماید دارد. از جمله در روایت وارده شده که حضرت امام صادق(ع) از امیرالمؤمنین(ع) نقل می کنند که فرموده اند: "اذا جامع أحد کم فلیقل بسم الله وبالله اللهم جنبنی الشیطان وجنب الشیطان مما رزقتنی. قال: فان قضی الله بینهما ولداً لایضره الشیطان بشیءٍ ابداً." یعنی هر کسی اراده دارد که با همسرش رابطه برقرار کند بگوید: "بسم الله وبالله" و بگوید: خدایا شیطان را از ما و از چیزی که روزی ما می کنی ـ که منظور فرزند می باشد ـ دور کن. بعد فرمودند: اگر خداوند به آنها فرزندی عطا کند شیطان نمی تواند به او ضرر بزند.("کافی"، ج۵، ص ۵۰۲)
یا اینکه در چه ایامی اراده کنند که خداوند به آنها فرزند عطا کند که اینها تأثیر گذار می باشد. در روایات داریم که از این که در ایام خاصی دارای فرزند بشوید اجتناب کنید که اگر مشکلاتی به وجود آمد کسی را ملامت نکنید مگر خودتان را.
در حدیث مفصلی از امام باقر(ع) آمده که راوی از حضرتش سؤال می کند که آیا وقتی هست که عمل زناشویی در آن کراهت داشته باشد یا خیر؟ حضرت جواب می دهند: بله، و هفت زمان را می شمارند که در آن مجامعت مکروه است. بعد حضرت می فرمایند: "وأیم الله لایجامع أحد فی هذه الأوقات التی نهی رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ عنها فیرزق ولداً فیری فی ولده ذلک ما یحب." یعنی پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ از همبستری با همسر در ایام خاصی نهی فرموده اند، و توصیه کرده اند در غیر این ایام این عمل را انجام دهند تا اگر در آن خداوند به آنها فرزندی عنایت کند، به گونه ای باشد که آنچه را دوست می دارند در بچه خود ببینند، یعنی آن گونه باشد که می خواهند.("کافی"، ج۵، ص ۴۹۹)
پس اصل انعقاد نطفه و توجه به شرائط آن هم در خلق و خوی فرزند تأثیر دارد.
اما از نظر تغذیه به مواردی در روایات ما اشاره شده است، که به برخی از آنها فهرست وار اشاره می کنیم.
در روایتی از امام حسن مجتبی آمده است: قال رسول الله ـ صلی الله علیه وآله: "أطعموا حبالاکم اللبان فإن الصّبی إذا غذّی فی بطن امه باللبان اشتد قلبه وزید فی عقله، فإن یک ذکراً کان شجاعآً وإن ولدت أنثی عظمت عجیزتها بذلک عند زوجها." یعنی به زنان آبستن خود شیر بنوشانید؛ چرا کهباعث قوت قلب و زیادی عقل فرزند می شود؛ و اگر فرزند پسر بود شجاع می گردد، و اگر دختر بود نزد همسرش عزیز می شود.("فروع کافی"، ج6، ص 24)
در روایت دیگری از امام صادق(ع) منقول است که فرمودند : زن حامله "به" بخورد تا فرزندش خوشبوتر و رنگ فرزند صاف تر باشد. همچنین در روایت خوردن گلابی سفارش شده است.
در روایتی آمده که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه وآله ـ فرمودند: زنی که تازه وضع حمل کرده خرما بخورد تا فرزندش بردبار شود.
خوردن ماهی، کرفس، لوبیا در تقویت نور چشم بچه تأثیر زیادی دارد. خوردن ماهی در رنگ فرزند تأثیر دارد. خوردن میوه ها، مخصوصاً سیب درختی هم بسیار مفید خوانده شده است. همچنین میوه هایی مانند گلابی، سیب، خرما، کاسنی، خربزه، انار، انجیر و کندور توصیه شده است.
و اما آنچه در باره خواندن قرآن در زمان حامگی وارد شده این است که قرآن خواندن تأثیر فراوانی در روحیات فرزند می گذارد.
لازم به ذکر است که مداومت بر خواندن ادعیه ای هم که مأثور از اهل بیت ـ علیهم السلام ـ می باشد همچنان که در روح و جان انسان و مادر تأثیر دارد، بر جنین و فرزند هم تأثیر دارد.
اما از نظر روانی و عاطفی باید گفت: اگر مادر در دوران بارداری از آرامش روحی و روانی برخوردار باشد و بتواند در همه مراحل بارداری، خود را در شرائط مثبت روحی قرار دهد به گونه ای که هیجاناتی و استرسهایی که موجب افسردگی و ملال آوری می شود بپرهیزد، یقیناً فرزند او هم از نظر روحی و روانی سالم تر است.
در کتاب "ریحانه بهشتی یا فرزند صالح"، توصیه های عبادی و خوراکی را در ایام بارداری به طور مفصل ذکر کرده است. مثلا در این کتاب آمده است که در ماه اول، در روزهای پنج شنبه و جمعه سوره "یس" و "الصافات" سفارش شده است. روزهای جمعه قبل از صبحانه انار شیرین بخورد، قبل از طلوع کمی از تربت سیدالشهداء بخورد، در نمازهای یومیه قبل از نماز حتماً اذان و اقامه را بگوید، و دست روی شکم خود بکشد، هر روز دو عدد خرما را سوره قدر بر آنها بخواند و ناشتا بخورد.
و همینطور برای هر ماه اعمال و مطالبی را ذکر کرده است که برای اطلاعات بیشتر به آن کتاب مراجعه نمائید.("ریحانه بهشتی یا فرزند صالح"، نوشته سیما رنجبر، انتشارات نور الزهرا)
البته عمده روایات این مباحث را مرحوم مجلسی در بحارالانوار ـ (ج۱۰۱، ص۷۷، ابواب اولاد و احکام آنها) ـ و همچنین کتاب "حلیة المتقین" ـ (ص۱۴۵) ـ آورده است.