چگونه با کودکان اوتیسمی رفتار کنیم؟

طراحی و ساخت ربات طوطی نما از حدود سه سال قبل توسط یک تیم چهار نفره دانشجویی به سرپرستی دکتر 'هادی مرادی' مدیرگروه هوش ماشین و رباتیک دانشگاه تهران آغاز شد.

این پروژه تحقیقاتی از ابتدا مورد حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی قرار گرفت و تاکنون مراحل پیشرفت را با موفقیت گذرانده است.

دانشجوی دکتری رشته رباتیک دانشگاه تهران و عضو اول پروژه طراحی و ساخت ربات طوطی نما درخصوص روند پیشرفت و وضعیت فعلی این ربات به خبرنگار علمی ایرنا گفت: طراحی و ساخت یک ربات شبیه طوطی به عنوان وسیله آموزش، سرگرمی و توانبخشی را از سه سال قبل شروع کردیم که در ابتدای کار، بدنه طوطی به صورت اسباب بازی خریداری شد و به تدریج، سیستم کنترلی و سنسورهای آن را تعویض و قابلیت های جدیدی به آن اضافه کردیم تا جایی که الان کارکرد ربات کاملا در اختیار ماست.


پگاه سلیمان هدف اولیه طراحی ربات طوطی نما را توانبخشی کودکان مبتلا به اوتیسم ذکر کرد و گفت: عملکرد ربات را هم بر روی کودکان مبتلا به اوتیسم و هم کودکان عادی در مهد کودک ها به آزمایش گذاشتیم و مشاهده کردیم که هر دو گروه تمایل دارند به عنوان وسیله آموزش و سرگرمی با ربات ارتباط برقرار کنند.

وی خاطرنشان کرد: در بررسی های میدانی مشاهده شد که کودکان دوست دارند از ربات درباره رنگ کارتهای بازی بپرسند و حتی به عنوان یک عضو در بازی های گروهی خود آن را شرکت می دادند.
این دانشجوی جوان افزود: طی سه سال گذشته، قابلیت های ربات را به طور مرتب افزایش دادیم به گونه ای که بتواند ضمن عکس العمل های حرکتی، شکل ها و رنگ ها را تشخیص دهد و اکنون حتی قادر به تشخیص صورت افراد و تبدیل گفتار به متن است.

سلیمان درباره ویژگی های حرکتی طوطی رباتیک نیز توضیح داد: بدنه ربات یک حرکت کلی دارد، بالهایش باز و بسته می شود، سرش به سمت بالا و پایین حرکت می کند و یک حرکت چپ و راست هم دارد و به طور کلی دارای یک دوره حرکتی است.

وی افزود: چشمها و دهان این طوطی رباتیک هم باز و بسته می شود و مجهز به سنسورهای لمسی است که با نزدیک شدن دست به آن، شروع به باز و بسته کردن چشمها و دهانش می کند و علاوه بر حالت خنده، حالت خواب هم برای ربات پیش بینی شده که به محض بستن چشمهایش شروع به خر و پف می کند.

وی تشخیص گفتار به متن را از دیگر قابلیت های این ربات برشمرد و گفت: در زمینه تشخیص گفتار، عملکرد ربات به گونه ای است که با بیان هر کلمه از طرف شما، ربات به صورت متنی می فهمد که چه کلمه ای بیان کرده اید ولی برای پاسخ دادن، یک سری کلمات خاص را برای ربات پیش بینی کردیم که مثلا درجواب سلام، بگوید سلام یا جواب احوالپرسی را بدهد ولی هنوز کلمات پاسخ آن محدود است که باید این قابلیت را ارتقا بدهیم.

سلیمان در تشریح دیگر قابلیت های طوطی رباتیک اظهار داشت: این ربات قدرت تشخیص رنگ و چهره هر فرد به صورت خاص را دارد مثلا تصاویر افراد که با آن کار می کنند را به ربات دادیم که طوطی، به محض دیدن افراد آنها را به اسم صدا می کند و می تواند چهره فرد را تشخیص دهد که این کمک بزرگی به برقراری ارتباط با کودکان اتیستیک می کند زیرا کودکان متوجه می شوند که دقیقا طوطی با شخص آنها ارتباط برقرار می کند.

عضو گروه تحقیقاتی طراحی و ساخت طوطی رباتیک بیان داشت: برای برقراری ارتباط بهتر با کودکان مبتلا به اوتیسم، موزیک برای ربات گذاشتیم و به محض اینکه توجه کودک به مطالب آموزشی کم می شود برای آنها موزیک پخش می کنیم و همچنین برای ربات، صدای جیغ طوطی گذاشتیم که طبیعی تر جلوه کند.

استفاده از طوطی رباتیک برای غربالگری کودکان عادی و مبتلایان به اوتیسم
عضو گروه تحقیقاتی طراحی و ساخت ربات طوطی نما یادآور شد: به خاطر تفاوت رفتار کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان عادی، از این ربات در غربالگری کودکان در مهد کودک نیز استفاده شد به این ترتیب که فرد متخصص با دیدن فیلم نحوه رفتار کودکان با ربات، قادر به تشخیص کودکان مبتلا به اوتیسم از کودکان عادی بود و این تشخیص با حدود ۹۰ درصد اطمینان انجام گرفت.

وی از ورود پروژه ربات طوطی نما به فاز درمانی خبر داد و گفت: حدود سه ماه است که از ربات طوطی برای درمان از جنبه های گفتار اجتماعی استفاده می کنیم تا کودک اتیستیک هنگام صحبت بتواند نوبت یا لحن گفتار را رعایت کند.

سلیمان به برخی مشکلات کودکان مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط با اطرافیان اشاره کرد و گفت: گفتار کودکان اتیستیک به صورت یکنواخت Mono Tone است به این معنی که احساسی در صحبت آنها نمی بینیم، لحن گفتار را رعایت نمی کنند و تشخیص نمی دهند که الان نباید داد بزنند یا باید آرام حرف بزنند.

وی ادامه داد: این کودکان در حرف زدن، نوبت را هم رعایت نکرده و بعضا صحبت های دیگران را قطع می کنند و یا به حرف زدن ادامه داده و به دیگران، فرصت صحبت نمی دهند.

سلیمان افزود: با ورود به جنبه های گفتار اجتماعی، درحال کار با کودکان مبتلا به اوتیسم هستیم که یک کلمه ربات و یک کلمه هم کودک بگوید و در واقع، نوبت صحبت را رعایت کند.

به گفته این پژوهشگر جوان، طوطی رباتیک در فازهای تکمیلی آتی وارد مرحله مکالمه با کودک خواهد شد تا وقتی کودک درباره یک موضوع خاص با فرد دیگری صحبت می کند بتواند این گفت وگو را به صورت دو طرفه ادامه دهد و صحبتها منقطع نباشد.

وی پیش بینی کرد این ربات طوطی نما در آینده برای گفتار درمانی کودکانی که مشکل تکلم دارند نیز استفاده شود.

دَرخودماندِگی یا اوتیسم (به انگلیسی: Autism) نوعی اختلال رشدی (از نوع روابط اجتماعی) است که با رفتارهای ارتباطی، کلامی غیرطبیعی مشخص می شود. علائم این اختلال تا پیش از سه سالگی بروز می کند و علّت اصلی آن ناشناخته است. این اختلال در پسران شایع تر از دختران است. وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز درخودماندگی ندارد. این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت های ارتباطی تأثیر می گذارد.

کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، در ارتباطات کلامی و غیر کلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت های مربوط به بازی، مشکل دارند. این اختلال، ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می سازد. در بعضی موارد رفتارهای خودآزارانه و پرخاشگری نیز دیده می شود. در این افراد حرکات تکراری (دست زدن، پریدن) پاسخ های غیرمعمول به افراد، دل بستگی به اشیا و یا مقاومت در مقابل تغییر نیز دیده می شود و ممکن است در حواس پنجگانه (بینایی، شنوایی، بساوایی، بویایی و چشایی) نیز حساسیت های غیر معمول دیده شود. هستهٔ مرکزی اختلال در درخودماندگی، اختلال در ارتباط است.