مردان در رابطه زناشویی، توصیه‌های کاربردی
مطالعه در شهر تهران نشان داد ۵۲ درصد دختران دانشجویی که در خوابگاه اقامت داشتند دوست‌پسر داشتند و ۱۰ درصد آن‌ها آمیزش قبل از ازدواج داشتند.
پایگاه تحلیلی ـ خبری مهرخانه، با توجه به رسالت خود جهت اطلاع‌رسانی جامع اقدامات و فعالیت‌های صورت‌گرفته در حوزه زنان، مبادرت به پوشش همایش‌ها، جلسات، نشست‌ها و هم‌اندیشی‌های گوناگون که توسط طیف‌های فکری و سیاسی مختلف برگزار می‌شود، می‌کند. بدیهی است این اقدام صرفاً جهت اطلاع‌رسانی به علاقه‌مندان حوزه زنان صورت گرفته و لزوماً بیانگر دیدگاه‌های مهرخانه نیست.
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی گفت: مطالعه‌‌ای که در مورد ازدواج و آمیزش انجام شده است نشان می‌دهد ۲۳ درصد پسران دبیرستانی نمی‌خواستند برای آمیزش تا ازدواج صبر کنند و ۲۰ درصد مردد بودند. این مطالعه گزارش می‌دهد که خودکفایی، هنجارهای اجتماعی درک‌شده و درک از خطر ابتلا به ایدز و بیماری‌های آمیزشی، با تمایل به باکره‌ماندن مرتبط است.
نشست رونمایی از کتاب «زنان، سلامت و محیط زیست شهری» با حضور مؤلفان این کتاب، به همت گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی ایران و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
در ابتدای این نشست دکتر شیرین احمدنیا؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مدیرکل پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به گسترش شهرنشینی در ایران گفت: در ابتدای انقلاب شهرنشینی در ایران ۳۰ درصد و اکنون ۷۰ درصد است. هدف شهرداری تهران از تألیف این کتاب بررسی ابعاد زندگی زنان در شهر تهران بود و ما این ابعاد را مورد بررسی قرار دادیم. گسترش شهرنشینی جنبه‌های مثبت و منفی توأمان دارد و زنان و مردان ممکن است در این زندگی دچار آسیب‌هایی شوند، اما با توجه به تفاوت‌های موجود در نقش‌ها، زنان آسیب‌پذیرتر هستند.
او در رابطه با اهمیت سلامت زنان بیان داشت: سلامت زنان بسیار مهم است؛ چون در ارتباط با خانواده و جامعه مطرح می‌شود و اگر سلامت آن‌ها تأمین شود، سلامت جامعه تأمین شده است. در جمهوری اسلامی منشور حقوق زنان را داریم که در آن منشور بر بهره‌مندی زنان از خدمات و مراقبت‌های بهداشتی تأکید شده است. ما در این کتاب مروری بر مستندات موجود داشتیم. در یکی از گزارش‌ها که سال ۸۸ منتشر شده، آمده است که در سه دهه اخیر سلامت زنان ارتقای قابل توجهی داشته است، اما هنوز فاصله زیادی با وضعیت مطلوب دارد.
نقاط قوت و ضعفی که در زمینه سلامت زنان وجود دارد
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در این گزارش‌ها فهرستی از نقاط قوت و ضعف در زمینه سلامت زنان نام برده شده است. برای مثال اشاره شده است که انسجام کافی بین واحدهای دخیل در سلامت زنان وجود ندارد و بین نهادها موازی‌کاری صورت می‌گیرد. از سوی دیگر، شاهد وجود افزایش فاصله طبقاتی در ارایه اطلاعات و خدمات هستیم. برخی نقاط قوت و فرصت‌هایی هم در این زمینه وجود دارد؛ مثل این‌که جامعه زنان بیش از گذشته از عوامل خطر بیماری‌های جسمی آگاه هستند. همچنین آگاهی آن‌ها از ضرورت توجه به مشاوره افزایش یافته است. از سوی دیگر، شاهد افزایش سطح سواد زنان و افزایش شاخص‌های حوزه بهداشت باروری هستیم.
عواملی که سلامت زنان را تهدید می‌کنند
احمدنیا در رابطه با تهدیداتی که سلامت زنان را تهدید می‌کند اظهار داشت: مسایلی مانند روند افزایش مصرف سیگار و مواد مخدر، تغییر در سفره غذایی خانواده‌ها و افزایش استفاده از فست‌فود، افزایش خشونت‌ها در خانواده و جامعه، افزایش تجرد و تنهایی زنان که به سلامت روانی و اجتماعی برمی‌گردد، روی سلامت زنان تأثیر منفی می‌گذارند. همچنین مسئله برابری جنسیتی یا تبعیض جنسیتی که در ارتباط با نقش‌های زنان و مردان مطرح می‌شود، نشان می‌دهد که موقعیت اقتصادی و اجتماعی زنان مناسب نیست و تبعات آن را در شاخص‌های سلامت می‌بینیم.
مدیرکل پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی خاطرنشان کرد: زنان در جریان توسعه در معرض تغییرات ارزشی و هنجاری و تغییر در هویت جنسیتی قرار دارند که این مسئله در تقسیم کار سنتی اثر گذاشته و باعث حضور فعالانه‌تر زنان در عرصه‌هایی شده که قبلاً رایج نبوده است. افزایش تحصیلات زنان نیز حضور فعالانه‌تر آن‌ها را در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته است، اما هنوز بین تحصیلات زنان و اشتغال آن‌ها شکاف قابل ملاحظه‌ای وجود دارد.
او گفت: سلامت زنان در مقاطع مختلف زندگی آن‌ها نمود دارد و با شاخص‌های مختلفی در دوره‌های مختلف زندگی آن‌ها سنجیده می‌شود. این مسئله حتی قبل از تولد هم وجود دارد مثل این‌که ذهنیت ترجیح فرزند پسر بر دختر خواه، ناخواه بر سلامت فرزند تأثیرگذار است. همچنین، در دوران بلوغ، باروری و سالمندی، زنان با مسایل مختلفی در حیطه سلامت خود مواجه هستند که مجموعه این شرایط، در بافت فرهنگی و اجتماعی قابل طرح است.
تغییر سبک زندگی در سلامت زنان بسیار اثرگذار بوده است
احمدنیا با اشاره به این‌که برخی از مشکلات زنان به خشونت مبتنی بر جنسیت، افسردگی و مسایل مربوط به کار برمی‌گردد، اظهار داشت: آموزش بهداشت و تغذیه به زنان بسیار اهمیت دارد؛ زیرا تغییر سبک زندگی در سلامت زنان بسیار اثرگذار بوده است. همچنین در زمینه بهداشت بلوغ و بهداشت زناشویی هم باید آموزش‌هایی به زنان داده شود. یکی از مسایلی که زنان با آن مواجه هستند فقدان رفتار بیماری مناسب است. مثلاً تعدادی از زنان به دلیل سرطان پستان دچار مرگ می‌شوند، چون غربال‌گری صورت نمی‌گیرد و در شرایط بحرانی مراجعه می‌کنند؛ درحالی‌که با آموزش‌های لازم می‌توان از مرگ آن‌ها جلوگیری کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: ما در این کتاب بحث سلامت را در سطوح خرد، میانه و کلان مطرح کردیم و به اقدامات ملی و بین‌المللی که در این زمینه صورت گرفته است پرداختیم. به‌عنوان مثال در کشور ما نقش خانه‌های سلامت در چارچوب سرای محله و کارکرد آن‌ها در سطح محله‌های تهران حایز اهمیت است. در کشورهای دیگر نیز مسایل مبتلابه زنان در حوزه سلامت کمابیش همانند کشور ماست و به عواملی مانند فقر زنان، بیماری‌های خاص آن‌ها، تناسب وضعیت شهر برای زنان و... بازمی‌گردد. در این کتاب تلاش کردیم نقش عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را در سلامت زنان مدنظر داشته باشیم و ربط آن‌ها را با موارد محیط‌زیستی در نظر بگیریم.
در ادامه این نشست دکتر امید زمانی؛ پزشک و عضو گروه ارتباطات سلامت و محیط‌زیست در انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی ایران، طی سخنانی در رابطه با بخش «سلامت باروری و جنسی در شهر تهران» در کتاب «زنان، سلامت و محیط زیست شهری» گفت: در این بخش مروری بر مقالات چاپ‌شده در این حوزه در داخل کشور و به‌خصوص در سطح تهران داشتیم.
نظریه‌هایی در مورد نقش ساختار اجتماعی در رفتار جنسی
او با اشاره به این‌که از دهه ۱۹۵۰ در جامعه‌شناسی روی رفتارهای جنسی کار شده است، بیان داشت: مازلو نیاز به آمیزش جنسی را جزو نیازهای اولیه قلمداد کرده است. در سه دهه گذشته بر مبنای ساختارگرایی اجتماعی روی این مسئله کار شده و نقش اجتماع در رفتار جنسی در مورد توجه قرار گرفته است. برخی از پیروان فوکو معتقدند سیاست‌های اجتماعی رفتارهای جنسی افراد را کنترل می‌کنند، اما برخی دیگر از پیروانش می‌گویند تعیین این‌که چه رفتارهایی جنسی محسوب می‌شوند و این‌که چه کسی آن‌ها را اجرا می‌کند، همه اموری سیاسی هستند و از بالا روی آن‌ها تأکید می‌شود.
زمانی خاطرنشان کرد: گیدنز در رابطه با تحولات خانواده صحبت کرده و می‌گوید خانواده‌ها به‌عنوان کانون اولیه اجتماعی دچار تغییر شده‌اند و عوامل مختلفی در این تغییر موثر هستند. کاستلز نیز نظریه پایان پدرسالاری را مطرح کرده و معتقد است تحولات اجتماعی باعث کاهش اقتدار مرد شده است و این مسئله روی رفتارهای جنسی و باروری اثر می‌گذارد.
مفهوم سلامت باروری به چه معناست؟
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی با بیان این‌که سلامت باروری در دهه 1980 با مفهوم کنترل جمعیت مطرح شد، اظهار داشت: در 1994 این مفهوم مأموریت جهانی یافت و طبق این تعریف، بهداشت باروری عبارت از وضع رفاه جسمی، روانی و اجتماعی زنان است که همه جوانب مربوط به دستگاه تولیدمثل و کارکرد آن را دربرمی‌گیرد. این مفهوم نشان‌گر حق زن و مرد در رویکرد جنسی‌شان است و این‌که باید از بیماری‌ها آگاه شوند و به روش‌های جلوگیری از بارداری یا بیماری‌های آمیزشی دسترسی داشته باشند.
او افزود: براساس تعاریف صورت‌گرفته، سلامت جنسی بخشی از سلامت باروری است که مستلزم رویکرد مثبت به روابط جنسی و جنسیتی است که براساس آن هرکس در حوزه شخصی خود تصمیم می‌گیرد چه روابطی داشته باشد و این روابط را چگونه مدیریت کند. در سال 2002 یک تقسیم‌بندی از بحث بهداشت باروری و جنسی صورت گرفت که بر این اساس بهداشت باروری و جنسی شامل فرزندآوری سالم، بارداری سالم، مراقبت‌های در طول بارداری و پس از آن، زندگی جنسی لذت‌بخش و ایمن، تنظیم باروری به این معنا که فرد می‌خواهد چه تعداد فرزند و در چه فواصلی داشته باشد، حفظ سلامت دستگاه باروری و جلوگیری از بیماری‌های مرتبط با آن می‌شود.
زمان بلوغ دختران ایرانی تقریباً برابر با بقیه نژاد سفید است
زمانی در ادامه گفت: حوزه اجتماعی و فرهنگی حاکم بر همه این ابعاد است و باورها و هنجارهای اجتماعی روی مناسبات جنسیتی اثر می‌گذارد. ما برای نگارش این پژوهش، همه مقاله‌ها و گزارش‌های رسمی که ۷ سال قبل از اجرای این پژوهش در تهران و ایران انجام شده بود را مرور کردیم که به برخی از یافته‌های آن‌ها اشاره می‌کنم. در مورد زندگی جنسی لذت‌بخش و ایمن، یافته‌های این پژوهش‌ها نشان داد زمان بلوغ دختران ایرانی تقریباً برابر با بقیه نژاد سفید است، اما در پسران زودتر از گزارش‌های دیگر است.
دیدگاه پسران دبیرستانی در خصوص آمیزش جنسی
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی خاطرنشان کرد: در مطالعه دیگری که در مورد ازدواج و آمیزش است گفته شده 23 درصد پسران دبیرستانی نمی‌خواستند برای آمیزش تا ازدواج صبر کنند و 20 درصد مردد بودند. این مطالعه گزارش می‌دهد که خودکفایی، هنجارهای اجتماعی درک‌شده و درک از خطر ابتلا به ایدز و بیماری‌های آمیزشی، با تمایل به باکره‌ماندن مرتبط است و برنامه‌هایی که فقط روی آگاهی‌دهی متمرکز هستند؛ یعنی فقط اطلاعات به بچه‌ها می‌دهد بدون این‌که به آن‌ها مهارت داده شود، تأثیری بر این تمایل ندارند.
28 درصد نوجوان‌های 15 تا 18 ساله در تهران تجربه آمیزش جنسی داشتند
او اظهار داشت: در مطالعه دیگری گزارش شده بود که ۲۸ درصد نوجوان‌های ۱۵ تا ۱۸ ساله در تهران تجربه آمیزش جنسی داشتند و ۷۳ درصد از این موارد در پسرها با بیش از یک شریک جنسی بوده است. کسانی که مصرف الکل، دخانیات یا مواد روان‌گردان داشتند، بیش از دیگران احتمال داشته تجربه جنسی داشته باشند. گزارش دیگری نشان می‌دهد که ۲۰ درصد سربازها در شهر تهران سابقه تماس جنسی با غیرهمسرشان را داشته‌اند و مصرف کاندوم در این افراد حدود ۳۸ درصد بوده است.
بیش از ۱۱ درصد پاسخ‌گویان گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال تجربه رابطه جنسی خارج از ازدواج دایم داشتند
زمانی گفت: مطالعه دیگری در 7 شهر کشور انجام شده بود که نشان می‌داد بیش از 11 درصد پاسخ‌گویان گروه سنی 15 تا 19 سال رابطه جنسی خارج از ازدواج دایم را تجربه کرده بودند و فراوانی آن‌ها در پسرها 3 برابر دخترها بود. مطالعه دیگری در شهر تهران نشان داد 52 درصد دختران دانشجویی که در خوابگاه اقامت داشتند دوست‌پسر داشتند و 10 درصد آن‌ها آمیزش قبل از ازدواج داشتند. تحقیقات متعددی نشان می‌دهد که روند افزایش روابط جنسی پیش از ازدواج روندی جهانی است و تغییراتی که در ساختار و کارکرد خانواده اتفاق افتاده، روی آن موثر بوده است.
برخی از دلایل خشونت جنسیتی
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی افزود: در این مطالعات، خشونت مبتنی بر جنسیت دلایل متعددی داشته و نه فقط در خانواده‌های آسیب‌دیده ممکن است دیده شود حتی در خانواده‌های با کلاس اجتماعی بالاتر هم ممکن است وجود داشته باشد. دلایلی مانند ناباروری، کم‌سوادی و ازدواج اجباری در زن و سابقه زندان و بیماری‌های روانی در مرد می‌توانند در بروز خشونت جنسی نقش داشته باشند. این خشونت‌ها در سال‌های اخیر افزایش یافته و علاوه بر زن و شوهرها، نوجوانان و جوانان هم می‌توانند قربانی خشونت جنسی شوند.
آماری در خصوص اختلال عملکرد جنسی در میان زنان تهرانی
او عنوان داشت: مطالعاتی که در ایران در خصوص اختلال عملکرد جنسی انجام شده است نشان می‌دهد که حدود 31 درصد زنان حداقل یک اختلال عملکرد جنسی داشتند و این مسئله با سن بالاتر، تحصیلات کمتر و سن ازدواج زیر 18 سال رابطه دارد. 35 درصد زنانی که دچار اختلال عملکرد جنسی هستند به پزشک مراجعه نمی‌کنند. 50 درصد طلاق‌ها در تهران به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم مربوط به مشکلات جنسی است. در پژوهش دیگری بین زوج‌هایی که در تهران متقاضی طلاق بودند 66 درصد مردان و 68 درصد زنان از زندگی جنسی با همسرشان راضی نبودند و عملکرد جنسی خوب در زنان از مردان بسیار پایین‌تر بود.
زمانی بیان داشت: بعد دومی که در این پژوهش بررسی شد بحث تنظیم باروری بود که نشان می‌دهد در سال 85 افرادی که می‌خواستند تنظیم خانواده انجام دهند، اما خدمات به دستشان نرسیده است، 5 درصد بودند و پوشش روش‌های پیشگیری از بارداری در کل کشور 59 درصد بوده است. در آخرین آماری که آن زمان منتشر شده بود، حدود 18 درصد بارداری‌ها در کشور ناخواسته بوده است. در سال 90 این آمار به 14 درصد کاهش پیدا کرده است. رشد جمعیت در استان تهران 2.6 درصد بوده که بخش مهمی از آن ناشی از 600 هزار مهاجر سالانه به داخل شهر است.
مردان بیش از زنان به رابطه نامشروع گرایش دارند
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی با اشاره به زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی که بر سلامت جنسی و روانی اثرگذار هستند گفت: زنان تحصیل‌کرده آگاهی و اطلاعات بیشتری دارند، اما زنان آسیب‌دیده اجتماعی بیشتر دچار مشکلات باروری و جنسی هستند. براساس این پژوهش‌ها وضعیت کلی توانمندی زنان در امور جنسی و باروری در حد متوسط و بالاست. این مطالعات نشان می‌دهند مردان بیش از زنان به رابطه نامشروع گرایش دارند که این مسئله به دلیل نارضایتی جنسی در روابط زناشویی و هیجانات جنسی است. همچنین، سلامت روان افراد متأهل ۲.۵ برابر بدتر از مجردهاست.
او خاطرنشان کرد: چالش‌هایی در زمینه سلامت باروری و جنسی زنان وجود دارد که برخی عوامل مانند فقر، اعتیاد، فقدان دسترسی به خدمات بهداشتی، پدرسالاری و... در ایجاد و تشدید این مشکلات نقش دارند. از سوی دیگر، این مشکلات سبب ایجاد آسیب‌های دیگر هم می‌شوند.
راهکارهای کشورهای دیگر برای افزایش سلامت جنسی
زمانی با اشاره به راهکارهای کشورهای دیگر برای مقابله با این مشکلات گفت: برخی از کشورها خدمات نوجوان‌پسند را در دستورکار قرار داده‌اند تا خدمات اجتماعی و بهداشتی را به نوجوانان برسانند. از سوی دیگر، گسترش مراکز مشاوره روانشناسی و خانواده و ایجاد خطوط تلفنی مشاوره برای افزایش پوشش خدمات به‌خصوص در مسایلی که نیاز به محرمانگی بیشتری دارد، پیگیری شده است. افزایش حمایت‌های اجتماعی، کاهش موانع فعالیت سمن‌ها، ایجاد سرپناه‌های موقت و مراکز مداخله در بحران و خانه‌های امن و توانمندسازی زنان و دختران، از دیگری راهکارهایی است که کشورهای مختلف در نظر گرفته‌اند. مشارکت‌دادن مردان و آموزش آن‌ها و تغییر نگرش آن‌ها نسبت به روابط‌شان با جنس زن نیز می‌تواند در حل مشکلات موثر باشد و خشونت علیه زنان را کنترل کند. همچنین، بخش عمده‌ای از جمعیت تهران مهاجران سایر شهرها هستند که در این زمینه شناسایی و آموزش مهاجران در کشورهای دیگر به خوبی انجام شده و تلاش‌هایی در محلات حاشیه‌نشین برای جلوگیری از روی آوردن زنان و دختران به اقدامات پرخطر انجام گرفته است که باید به این تلاش‌ها توجه شود.
تأثیر سلامت روان زنان بر سلامت روان نسل آینده
به گزارش مهرخانه، سخنران دیگر این نشست دکتر امیرهوشنگ مهریار؛ استاد روانشناسی دانشگاه شیراز و استاد مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی بود که نگارش فصل «سلامت روان زنان» کتاب «زنان، سلامت و محیط زیست شهری» را برعهده داشت. او در خصوص اهمیت سلامت روان زنان گفت: سلامت روان زنان به این جهت اهمیت دارد که پرورش نسل آینده برعهده زنان است و اگر سلامت آن‌ها به مخاطره افتد، این مسئله روی سلامت کودکان نیز اثر می‌گذارد. سلامت روان از یک سو به این معناست که حالت بیماری روانی وجود نداشته باشد و از سوی دیگر، فقط بحث روی غیبت بیماری نیست، بلکه حالت رفاه کامل است که جنبه روحی و اجتماعی آن اهمیت دارد و این‌که بتوانیم از زندگی لذت ببریم و از استعدادها و توانمندی‌هایمان استفاده کنیم.
مهریار اظهار داشت: برای اندازه‌گیری سلامت روان بیشتر به موارد منفی مانند استرس، اضطراب و... توجه می‌شود و سلامت روان افراد برحسب وجود یا فقدان خصوصیاتی که مغایر با سلامت است، مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد و بر این اساس اختلالات روانی طبقه‌بندی می‌شوند. یکی از انواع اختلالات روانی، افسردگی است که در شرایط خاص یک نوع واکنش طبیعی شامل غم، غصه، ناامیدی، بی‌حالی و ... است، اما وقتی از حد معینی بگذرد و مداومت پیدا کند، حالت بیمارگونه ایجاد می‌شود.
افسردگی جزو بیماری‌های اول جوامع مختلف
استاد مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی افزود: افسردگی بعد جسمانی، عاطفی و شناختی دارد و برخی از علایم آن به‌هم خوردن خواب و اشتها، لذت‌نبردن از کارهایی که قبلاً لذت‌بخش بود، عدم تمرکز حواس و استفاده از سیستم پردازش غلط است که مثلاً فکر می‌کنیم هیچ راه فراری از یک مشکل وجود ندارد. افسردگی در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ زیرا تغییراتی در مفهوم آن به‌وجود آمده و به مفهوم «بار بیماری» پرداخته می‌شود؛ به این معنا که هر بیماری بر فرد و جامعه بار و هزینه تحمیل می‌کند. بیماری‌های روانی معمولاً کشنده نیستند و قبل از این روی شاخص‌هایی مثل امید به زندگی تأثیر چندانی نداشتند، اما اهمیت آن‌ها با توجه به مفهوم بار بیماری بالا رفته است؛ به‌طوری‌که افسردگی اکنون یکی از 3 یا 4 بیماری عمده هر جامعه‌ای تعیین شده است.
تفاوت افسردگی در میان دختران و پسران، قبل و بعد از بلوغ
مهریار با اشاره به این‌که در سراسر دنیا میزان افسردگی در زنان بیش از مردان است، خاطرنشان کرد: در ایران افسردگی در سطح بالایی است و زنان تقریباً دو برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند که این مسئله نه تنها روی رفاه، سلامت و سازگاری خود آن‌ها، که روی سیستم خانواده و تربیت بچه‌ها نیز اثر می‌گذارد و احتمال افسرده‌بودن بچه‌ها بیشتر می‌شود. علاوه بر بزرگسالان، بچه‌ها هم ممکن است دچار افسردگی شوند. البته در سنین پایین‌تر از بلوغ، افسردگی در میان بچه‌ها کمتر است، اما پسران در این سنین بیش از دختران دچار افسردگی می‌شوند. این در حالی است که پس از بلوغ نرخ افسردگی در میان دختران بیشتر می‌شود.
او در ادامه گفت: در سنین سالمندی نیز افسردگی شیوع دارد که گاهی به دلیل تغییرات شیمیایی در مغز است، اما در برخی از موارد، ناشی از تغییرات اجتماعی و به دلیل آشیانه خالی است که بچه‌ها رفته‌اند و زن و مرد تنها مانده‌‌اند. با بیماری جسمی و از بین رفتن عزیزان افسردگی در دوره سالمندی بالاتر می‌رود.
آخرین سخنران این نشست دکتر صدیق ببران؛ استاد دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامی بود که به ارایه مباحثی پیرامون فصل «سهم زنان در سالم‌سازی و حفاظت از محیط‌زیست» کتاب «زنان، سلامت و محیط زیست شهری» پرداخت.
ببران ضمن بیان این مطلب که بخشی از سلامت روانی انسان به محیط‌زیست برمی‌گردد، اظهار داشت: توسعه همه‌جانبه و پایدار میسر نیست مگر این‌که به ملاحظات محیط‌زیستی توجه شود و زنان در این توسعه لحاظ شوند. ما در این کتاب تحقیقی را به‌عنوان فراتحلیل انجام دادیم، اما کارهای کوچک میدانی هم صورت دادیم. ما از نگاه راهبردی و از تمام تحقیقات موجود برای سنجش وضعیت موجود و پیش‌بینی وضعیت مطلوب استفاده کردیم و این تحقیق منحصراً در شهر تهران انجام شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد عنوان داشت: در کشور ما محیط‌زیست همواره بحثی لوکس بوده و توسعه هم به توسعه اقتصادی محدود می‌شده، اما در سال‌های اخیر رابطه انسان به محیط‌زیست اهمیت پیدا کرده و اخیراً هم سیاست‌های کلی نظام در بخش محیط‌زیست ابلاغ شده است که نشان از تحقق اراده سیاسی در این بخش دارد.
ابتدا زنان باید اهمیت محیط‌زیست را درک کنند
ببران با اشاره به این‌که استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی و ندیدن نسل بعد در سطح خانواده، محله، شهر و کشور وجود دارد، خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که زنان کجای کار هستند؟ زنان فقط نیمی از جمعیت نیستند، بلکه کل جمعیت تحت‌تأثیر آن‌هاست و پرورش‌دهنده نسل‌ها هستند. ابتدا زنان باید اهمیت محیط‌زیست را درک کنند؛ سپس این اهمیت را به نسل بعد منتقل نمایند.
اکوفمینیسم و رابطه زن با طبیعت
او در رابطه با نظریه اکوفمینیسم گفت: این نظریه به ترکیب طبیعت با بحث زنان می‌پردازد و شامل دیدگاه‌های مختلفی از دیدگاه‌های افراطی گرفته تا دیدگاه‌های معتدل‌تر است. طبق نظریه اکوفمینیسم مشابهت‌های ویژه‌ای بین زنان و طبیعت وجود دارد و هر دو عامل پرورش و زایش هستند و با هم بهتر می‌سازند تا با عالم مردان. نظریه‌های افراطی‌تر معتقدند این مردان هستند که به طبیعت نگاه مصرفی دارند و آن را از بین می‌برند. نظریه تقسیم‌کار نیز زنان را عامل انتقال فرهنگ و سواد محیط‌زیستی به نسل آینده می‌داند. در نظریه مشارکت هم آمده که اگر زنان نباشند، حفظ محیط‌زیست میسر نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد افزود: در این رابطه، مدیریت شهری ما کجای کار قرار گرفته است؟ نمی‌شود در این ارتباط بخشنامه‌ای کار کرد. این‌گونه مسایل نهادینه نمی‌شوند مگر این‌که روی مشارکت شهروندان و به‌خصوص مشارکت زنان سرمایه‌گذاری شود. توانمندسازی و ظرفیت‌سازی برای زنان و آموزش آن‌ها در این حوزه بسیار اهمیت دارد.
ببران در خصوص قالب‌های مشارکت موجود در مدیریت شهری تهران در زمینه زنان گفت: در شورای شهر کمیته محیط‌زیست وجود دارد که این کمیته قبلاً دست یک خانم بود، اما الان یک آقا مسئولیت آن را برعهده دارد. این در حالی است که حضور زنان در جایگاه‌های تصمیم‌گیری بسیار اهمیت دارد. شورایاری‌ها، سرای محلات، خانه سلامت، سازمان‌های غیردولتی، ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار در شهرداری و اداره کل امور بانوان شهرداری نیز از دیگر قالب‌های مشارکت موجود در مدیریت شهری هستند.
تلاش کشورهای مختلف برای مشارکت زنان در حوزه مدیریت شهری و محیط‌زیست
او در رابطه با تجربه سایر کشورها در حوزه مدیریت شهری و محیط‌زیست بیان داشت: از 300 سال قبل مشارکت زنان در این عرصه دیده شده است. کشورهای اروپایی کارهای مهمی در این زمینه انجام داده‌اند؛ مثلاً 280 شهرداری هلند کمیته بانوان دارند که در زمینه محیط‌زیست هم فعال هستند. کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین هم کارهای خوبی انجام داده‌اند؛ مثلاً ترکیه به ترویج مشاغل سبز و توانمندسازی زنان می‌پردازد.
ضرورت توسعه آموزش زیست‌محیطی برای زنان
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد با اشاره به این‌که نقاط قوت و ضعفی در کشور ما در زمینه مشارکت زنان در عرصه محیط‌زیست وجود دارد، گفت: برخی نقاط قوت عبارت‌اند از افزایش سواد زنان و داشتن تحصیلات عالیه، اعتقاد به اثرگذاری زنان، رشد حضور زنان در شوراها و وجود و ارتقای سمن‌ها، اما ضعف‌هایی هم در این خصوص وجود دارد که مواردی مانند غلبه نگاه سنتی به زن در خانواده، کمبود حضور زنان در پست‌های مدیریتی، نادیده‌گرفتن اهمیت بحث قدرت در توانمندسازی زنان، عدم رعایت قوانین و ملاحظات زیست‌محیطی و عدم وجود رسانه‌های قدرتمند در این عرصه را شامل می‌شود. راهبرد ما برای حل این مشکل باید توسعه آموزش زیست‌محیطی برای زنان از طریق نظام آموزش رسمی و رسانه‌ها به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی باشد. بهره‌گیری از ظرفیت شورایاری‌ها و سمن‌ها نیز مهم است تا به این وسیله بتوانیم تعلق و انسجام اجتماعی را در میان زنان افزایش دهیم.
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی گفت: مطالعه‌‌ای که در مورد ازدواج و آمیزش انجام شده است نشان می‌دهد ۲۳ درصد پسران دبیرستانی نمی‌خواستند برای آمیزش تا ازدواج صبر کنند و ۲۰ درصد مردد بودند. این مطالعه گزارش می‌دهد که خودکفایی، هنجارهای اجتماعی درک‌شده و درک از خطر ابتلا به ایدز و بیماری‌های آمیزشی، با تمایل به باکره‌ماندن مرتبط است.
نشست رونمایی از کتاب «زنان، سلامت و محیط زیست شهری» با حضور مؤلفان این کتاب، به همت گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی ایران و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
در ابتدای این نشست دکتر شیرین احمدنیا؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مدیرکل پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به گسترش شهرنشینی در ایران گفت: در ابتدای انقلاب شهرنشینی در ایران ۳۰ درصد و اکنون ۷۰ درصد است. هدف شهرداری تهران از تألیف این کتاب بررسی ابعاد زندگی زنان در شهر تهران بود و ما این ابعاد را مورد بررسی قرار دادیم. گسترش شهرنشینی جنبه‌های مثبت و منفی توأمان دارد و زنان و مردان ممکن است در این زندگی دچار آسیب‌هایی شوند، اما با توجه به تفاوت‌های موجود در نقش‌ها، زنان آسیب‌پذیرتر هستند.
او در رابطه با اهمیت سلامت زنان بیان داشت: سلامت زنان بسیار مهم است؛ چون در ارتباط با خانواده و جامعه مطرح می‌شود و اگر سلامت آن‌ها تأمین شود، سلامت جامعه تأمین شده است. در جمهوری اسلامی منشور حقوق زنان را داریم که در آن منشور بر بهره‌مندی زنان از خدمات و مراقبت‌های بهداشتی تأکید شده است. ما در این کتاب مروری بر مستندات موجود داشتیم. در یکی از گزارش‌ها که سال ۸۸ منتشر شده، آمده است که در سه دهه اخیر سلامت زنان ارتقای قابل توجهی داشته است، اما هنوز فاصله زیادی با وضعیت مطلوب دارد.
نقاط قوت و ضعفی که در زمینه سلامت زنان وجود دارد
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در این گزارش‌ها فهرستی از نقاط قوت و ضعف در زمینه سلامت زنان نام برده شده است. برای مثال اشاره شده است که انسجام کافی بین واحدهای دخیل در سلامت زنان وجود ندارد و بین نهادها موازی‌کاری صورت می‌گیرد. از سوی دیگر، شاهد وجود افزایش فاصله طبقاتی در ارایه اطلاعات و خدمات هستیم. برخی نقاط قوت و فرصت‌هایی هم در این زمینه وجود دارد؛ مثل این‌که جامعه زنان بیش از گذشته از عوامل خطر بیماری‌های جسمی آگاه هستند. همچنین آگاهی آن‌ها از ضرورت توجه به مشاوره افزایش یافته است. از سوی دیگر، شاهد افزایش سطح سواد زنان و افزایش شاخص‌های حوزه بهداشت باروری هستیم.
عواملی که سلامت زنان را تهدید می‌کنند
احمدنیا در رابطه با تهدیداتی که سلامت زنان را تهدید می‌کند اظهار داشت: مسایلی مانند روند افزایش مصرف سیگار و مواد مخدر، تغییر در سفره غذایی خانواده‌ها و افزایش استفاده از فست‌فود، افزایش خشونت‌ها در خانواده و جامعه، افزایش تجرد و تنهایی زنان که به سلامت روانی و اجتماعی برمی‌گردد، روی سلامت زنان تأثیر منفی می‌گذارند. همچنین مسئله برابری جنسیتی یا تبعیض جنسیتی که در ارتباط با نقش‌های زنان و مردان مطرح می‌شود، نشان می‌دهد که موقعیت اقتصادی و اجتماعی زنان مناسب نیست و تبعات آن را در شاخص‌های سلامت می‌بینیم.
مدیرکل پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی خاطرنشان کرد: زنان در جریان توسعه در معرض تغییرات ارزشی و هنجاری و تغییر در هویت جنسیتی قرار دارند که این مسئله در تقسیم کار سنتی اثر گذاشته و باعث حضور فعالانه‌تر زنان در عرصه‌هایی شده که قبلاً رایج نبوده است. افزایش تحصیلات زنان نیز حضور فعالانه‌تر آن‌ها را در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته است، اما هنوز بین تحصیلات زنان و اشتغال آن‌ها شکاف قابل ملاحظه‌ای وجود دارد.
او گفت: سلامت زنان در مقاطع مختلف زندگی آن‌ها نمود دارد و با شاخص‌های مختلفی در دوره‌های مختلف زندگی آن‌ها سنجیده می‌شود. این مسئله حتی قبل از تولد هم وجود دارد مثل این‌که ذهنیت ترجیح فرزند پسر بر دختر خواه، ناخواه بر سلامت فرزند تأثیرگذار است. همچنین، در دوران بلوغ، باروری و سالمندی، زنان با مسایل مختلفی در حیطه سلامت خود مواجه هستند که مجموعه این شرایط، در بافت فرهنگی و اجتماعی قابل طرح است.
تغییر سبک زندگی در سلامت زنان بسیار اثرگذار بوده است
احمدنیا با اشاره به این‌که برخی از مشکلات زنان به خشونت مبتنی بر جنسیت، افسردگی و مسایل مربوط به کار برمی‌گردد، اظهار داشت: آموزش بهداشت و تغذیه به زنان بسیار اهمیت دارد؛ زیرا تغییر سبک زندگی در سلامت زنان بسیار اثرگذار بوده است. همچنین در زمینه بهداشت بلوغ و بهداشت زناشویی هم باید آموزش‌هایی به زنان داده شود. یکی از مسایلی که زنان با آن مواجه هستند فقدان رفتار بیماری مناسب است. مثلاً تعدادی از زنان به دلیل سرطان پستان دچار مرگ می‌شوند، چون غربال‌گری صورت نمی‌گیرد و در شرایط بحرانی مراجعه می‌کنند؛ درحالی‌که با آموزش‌های لازم می‌توان از مرگ آن‌ها جلوگیری کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: ما در این کتاب بحث سلامت را در سطوح خرد، میانه و کلان مطرح کردیم و به اقدامات ملی و بین‌المللی که در این زمینه صورت گرفته است پرداختیم. به‌عنوان مثال در کشور ما نقش خانه‌های سلامت در چارچوب سرای محله و کارکرد آن‌ها در سطح محله‌های تهران حایز اهمیت است. در کشورهای دیگر نیز مسایل مبتلابه زنان در حوزه سلامت کمابیش همانند کشور ماست و به عواملی مانند فقر زنان، بیماری‌های خاص آن‌ها، تناسب وضعیت شهر برای زنان و... بازمی‌گردد. در این کتاب تلاش کردیم نقش عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را در سلامت زنان مدنظر داشته باشیم و ربط آن‌ها را با موارد محیط‌زیستی در نظر بگیریم.
در ادامه این نشست دکتر امید زمانی؛ پزشک و عضو گروه ارتباطات سلامت و محیط‌زیست در انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی ایران، طی سخنانی در رابطه با بخش «سلامت باروری و جنسی در شهر تهران» در کتاب «زنان، سلامت و محیط زیست شهری» گفت: در این بخش مروری بر مقالات چاپ‌شده در این حوزه در داخل کشور و به‌خصوص در سطح تهران داشتیم.
نظریه‌هایی در مورد نقش ساختار اجتماعی در رفتار جنسی
او با اشاره به این‌که از دهه ۱۹۵۰ در جامعه‌شناسی روی رفتارهای جنسی کار شده است، بیان داشت: مازلو نیاز به آمیزش جنسی را جزو نیازهای اولیه قلمداد کرده است. در سه دهه گذشته بر مبنای ساختارگرایی اجتماعی روی این مسئله کار شده و نقش اجتماع در رفتار جنسی در مورد توجه قرار گرفته است. برخی از پیروان فوکو معتقدند سیاست‌های اجتماعی رفتارهای جنسی افراد را کنترل می‌کنند، اما برخی دیگر از پیروانش می‌گویند تعیین این‌که چه رفتارهایی جنسی محسوب می‌شوند و این‌که چه کسی آن‌ها را اجرا می‌کند، همه اموری سیاسی هستند و از بالا روی آن‌ها تأکید می‌شود.
زمانی خاطرنشان کرد: گیدنز در رابطه با تحولات خانواده صحبت کرده و می‌گوید خانواده‌ها به‌عنوان کانون اولیه اجتماعی دچار تغییر شده‌اند و عوامل مختلفی در این تغییر موثر هستند. کاستلز نیز نظریه پایان پدرسالاری را مطرح کرده و معتقد است تحولات اجتماعی باعث کاهش اقتدار مرد شده است و این مسئله روی رفتارهای جنسی و باروری اثر می‌گذارد.
مفهوم سلامت باروری به چه معناست؟
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی با بیان این‌که سلامت باروری در دهه 1980 با مفهوم کنترل جمعیت مطرح شد، اظهار داشت: در 1994 این مفهوم مأموریت جهانی یافت و طبق این تعریف، بهداشت باروری عبارت از وضع رفاه جسمی، روانی و اجتماعی زنان است که همه جوانب مربوط به دستگاه تولیدمثل و کارکرد آن را دربرمی‌گیرد. این مفهوم نشان‌گر حق زن و مرد در رویکرد جنسی‌شان است و این‌که باید از بیماری‌ها آگاه شوند و به روش‌های جلوگیری از بارداری یا بیماری‌های آمیزشی دسترسی داشته باشند.
او افزود: براساس تعاریف صورت‌گرفته، سلامت جنسی بخشی از سلامت باروری است که مستلزم رویکرد مثبت به روابط جنسی و جنسیتی است که براساس آن هرکس در حوزه شخصی خود تصمیم می‌گیرد چه روابطی داشته باشد و این روابط را چگونه مدیریت کند. در سال 2002 یک تقسیم‌بندی از بحث بهداشت باروری و جنسی صورت گرفت که بر این اساس بهداشت باروری و جنسی شامل فرزندآوری سالم، بارداری سالم، مراقبت‌های در طول بارداری و پس از آن، زندگی جنسی لذت‌بخش و ایمن، تنظیم باروری به این معنا که فرد می‌خواهد چه تعداد فرزند و در چه فواصلی داشته باشد، حفظ سلامت دستگاه باروری و جلوگیری از بیماری‌های مرتبط با آن می‌شود.
زمان بلوغ دختران ایرانی تقریباً برابر با بقیه نژاد سفید است
زمانی در ادامه گفت: حوزه اجتماعی و فرهنگی حاکم بر همه این ابعاد است و باورها و هنجارهای اجتماعی روی مناسبات جنسیتی اثر می‌گذارد. ما برای نگارش این پژوهش، همه مقاله‌ها و گزارش‌های رسمی که ۷ سال قبل از اجرای این پژوهش در تهران و ایران انجام شده بود را مرور کردیم که به برخی از یافته‌های آن‌ها اشاره می‌کنم. در مورد زندگی جنسی لذت‌بخش و ایمن، یافته‌های این پژوهش‌ها نشان داد زمان بلوغ دختران ایرانی تقریباً برابر با بقیه نژاد سفید است، اما در پسران زودتر از گزارش‌های دیگر است.
دیدگاه پسران دبیرستانی در خصوص آمیزش جنسی
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی خاطرنشان کرد: در مطالعه دیگری که در مورد ازدواج و آمیزش است گفته شده 23 درصد پسران دبیرستانی نمی‌خواستند برای آمیزش تا ازدواج صبر کنند و 20 درصد مردد بودند. این مطالعه گزارش می‌دهد که خودکفایی، هنجارهای اجتماعی درک‌شده و درک از خطر ابتلا به ایدز و بیماری‌های آمیزشی، با تمایل به باکره‌ماندن مرتبط است و برنامه‌هایی که فقط روی آگاهی‌دهی متمرکز هستند؛ یعنی فقط اطلاعات به بچه‌ها می‌دهد بدون این‌که به آن‌ها مهارت داده شود، تأثیری بر این تمایل ندارند.
28 درصد نوجوان‌های 15 تا 18 ساله در تهران تجربه آمیزش جنسی داشتند
او اظهار داشت: در مطالعه دیگری گزارش شده بود که ۲۸ درصد نوجوان‌های ۱۵ تا ۱۸ ساله در تهران تجربه آمیزش جنسی داشتند و ۷۳ درصد از این موارد در پسرها با بیش از یک شریک جنسی بوده است. کسانی که مصرف الکل، دخانیات یا مواد روان‌گردان داشتند، بیش از دیگران احتمال داشته تجربه جنسی داشته باشند. گزارش دیگری نشان می‌دهد که ۲۰ درصد سربازها در شهر تهران سابقه تماس جنسی با غیرهمسرشان را داشته‌اند و مصرف کاندوم در این افراد حدود ۳۸ درصد بوده است.
بیش از ۱۱ درصد پاسخ‌گویان گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال تجربه رابطه جنسی خارج از ازدواج دایم داشتند
زمانی گفت: مطالعه دیگری در 7 شهر کشور انجام شده بود که نشان می‌داد بیش از 11 درصد پاسخ‌گویان گروه سنی 15 تا 19 سال رابطه جنسی خارج از ازدواج دایم را تجربه کرده بودند و فراوانی آن‌ها در پسرها 3 برابر دخترها بود. مطالعه دیگری در شهر تهران نشان داد 52 درصد دختران دانشجویی که در خوابگاه اقامت داشتند دوست‌پسر داشتند و 10 درصد آن‌ها آمیزش قبل از ازدواج داشتند. تحقیقات متعددی نشان می‌دهد که روند افزایش روابط جنسی پیش از ازدواج روندی جهانی است و تغییراتی که در ساختار و کارکرد خانواده اتفاق افتاده، روی آن موثر بوده است.
برخی از دلایل خشونت جنسیتی
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی افزود: در این مطالعات، خشونت مبتنی بر جنسیت دلایل متعددی داشته و نه فقط در خانواده‌های آسیب‌دیده ممکن است دیده شود حتی در خانواده‌های با کلاس اجتماعی بالاتر هم ممکن است وجود داشته باشد. دلایلی مانند ناباروری، کم‌سوادی و ازدواج اجباری در زن و سابقه زندان و بیماری‌های روانی در مرد می‌توانند در بروز خشونت جنسی نقش داشته باشند. این خشونت‌ها در سال‌های اخیر افزایش یافته و علاوه بر زن و شوهرها، نوجوانان و جوانان هم می‌توانند قربانی خشونت جنسی شوند.
آماری در خصوص اختلال عملکرد جنسی در میان زنان تهرانی
او عنوان داشت: مطالعاتی که در ایران در خصوص اختلال عملکرد جنسی انجام شده است نشان می‌دهد که حدود 31 درصد زنان حداقل یک اختلال عملکرد جنسی داشتند و این مسئله با سن بالاتر، تحصیلات کمتر و سن ازدواج زیر 18 سال رابطه دارد. 35 درصد زنانی که دچار اختلال عملکرد جنسی هستند به پزشک مراجعه نمی‌کنند. 50 درصد طلاق‌ها در تهران به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم مربوط به مشکلات جنسی است. در پژوهش دیگری بین زوج‌هایی که در تهران متقاضی طلاق بودند 66 درصد مردان و 68 درصد زنان از زندگی جنسی با همسرشان راضی نبودند و عملکرد جنسی خوب در زنان از مردان بسیار پایین‌تر بود.
زمانی بیان داشت: بعد دومی که در این پژوهش بررسی شد بحث تنظیم باروری بود که نشان می‌دهد در سال 85 افرادی که می‌خواستند تنظیم خانواده انجام دهند، اما خدمات به دستشان نرسیده است، 5 درصد بودند و پوشش روش‌های پیشگیری از بارداری در کل کشور 59 درصد بوده است. در آخرین آماری که آن زمان منتشر شده بود، حدود 18 درصد بارداری‌ها در کشور ناخواسته بوده است. در سال 90 این آمار به 14 درصد کاهش پیدا کرده است. رشد جمعیت در استان تهران 2.6 درصد بوده که بخش مهمی از آن ناشی از 600 هزار مهاجر سالانه به داخل شهر است.
مردان بیش از زنان به رابطه نامشروع گرایش دارند
عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی با اشاره به زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی که بر سلامت جنسی و روانی اثرگذار هستند گفت: زنان تحصیل‌کرده آگاهی و اطلاعات بیشتری دارند، اما زنان آسیب‌دیده اجتماعی بیشتر دچار مشکلات باروری و جنسی هستند. براساس این پژوهش‌ها وضعیت کلی توانمندی زنان در امور جنسی و باروری در حد متوسط و بالاست. این مطالعات نشان می‌دهند مردان بیش از زنان به رابطه نامشروع گرایش دارند که این مسئله به دلیل نارضایتی جنسی در روابط زناشویی و هیجانات جنسی است. همچنین، سلامت روان افراد متأهل ۲.۵ برابر بدتر از مجردهاست.
او خاطرنشان کرد: چالش‌هایی در زمینه سلامت باروری و جنسی زنان وجود دارد که برخی عوامل مانند فقر، اعتیاد، فقدان دسترسی به خدمات بهداشتی، پدرسالاری و... در ایجاد و تشدید این مشکلات نقش دارند. از سوی دیگر، این مشکلات سبب ایجاد آسیب‌های دیگر هم می‌شوند.
راهکارهای کشورهای دیگر برای افزایش سلامت جنسی
زمانی با اشاره به راهکارهای کشورهای دیگر برای مقابله با این مشکلات گفت: برخی از کشورها خدمات نوجوان‌پسند را در دستورکار قرار داده‌اند تا خدمات اجتماعی و بهداشتی را به نوجوانان برسانند. از سوی دیگر، گسترش مراکز مشاوره روانشناسی و خانواده و ایجاد خطوط تلفنی مشاوره برای افزایش پوشش خدمات به‌خصوص در مسایلی که نیاز به محرمانگی بیشتری دارد، پیگیری شده است. افزایش حمایت‌های اجتماعی، کاهش موانع فعالیت سمن‌ها، ایجاد سرپناه‌های موقت و مراکز مداخله در بحران و خانه‌های امن و توانمندسازی زنان و دختران، از دیگری راهکارهایی است که کشورهای مختلف در نظر گرفته‌اند. مشارکت‌دادن مردان و آموزش آن‌ها و تغییر نگرش آن‌ها نسبت به روابط‌شان با جنس زن نیز می‌تواند در حل مشکلات موثر باشد و خشونت علیه زنان را کنترل کند. همچنین، بخش عمده‌ای از جمعیت تهران مهاجران سایر شهرها هستند که در این زمینه شناسایی و آموزش مهاجران در کشورهای دیگر به خوبی انجام شده و تلاش‌هایی در محلات حاشیه‌نشین برای جلوگیری از روی آوردن زنان و دختران به اقدامات پرخطر انجام گرفته است که باید به این تلاش‌ها توجه شود.
تأثیر سلامت روان زنان بر سلامت روان نسل آینده
به گزارش مهرخانه، سخنران دیگر این نشست دکتر امیرهوشنگ مهریار؛ استاد روانشناسی دانشگاه شیراز و استاد مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی بود که نگارش فصل «سلامت روان زنان» کتاب «زنان، سلامت و محیط زیست شهری» را برعهده داشت. او در خصوص اهمیت سلامت روان زنان گفت: سلامت روان زنان به این جهت اهمیت دارد که پرورش نسل آینده برعهده زنان است و اگر سلامت آن‌ها به مخاطره افتد، این مسئله روی سلامت کودکان نیز اثر می‌گذارد. سلامت روان از یک سو به این معناست که حالت بیماری روانی وجود نداشته باشد و از سوی دیگر، فقط بحث روی غیبت بیماری نیست، بلکه حالت رفاه کامل است که جنبه روحی و اجتماعی آن اهمیت دارد و این‌که بتوانیم از زندگی لذت ببریم و از استعدادها و توانمندی‌هایمان استفاده کنیم.
مهریار اظهار داشت: برای اندازه‌گیری سلامت روان بیشتر به موارد منفی مانند استرس، اضطراب و... توجه می‌شود و سلامت روان افراد برحسب وجود یا فقدان خصوصیاتی که مغایر با سلامت است، مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد و بر این اساس اختلالات روانی طبقه‌بندی می‌شوند. یکی از انواع اختلالات روانی، افسردگی است که در شرایط خاص یک نوع واکنش طبیعی شامل غم، غصه، ناامیدی، بی‌حالی و ... است، اما وقتی از حد معینی بگذرد و مداومت پیدا کند، حالت بیمارگونه ایجاد می‌شود.
افسردگی جزو بیماری‌های اول جوامع مختلف
استاد مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی افزود: افسردگی بعد جسمانی، عاطفی و شناختی دارد و برخی از علایم آن به‌هم خوردن خواب و اشتها، لذت‌نبردن از کارهایی که قبلاً لذت‌بخش بود، عدم تمرکز حواس و استفاده از سیستم پردازش غلط است که مثلاً فکر می‌کنیم هیچ راه فراری از یک مشکل وجود ندارد. افسردگی در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ زیرا تغییراتی در مفهوم آن به‌وجود آمده و به مفهوم «بار بیماری» پرداخته می‌شود؛ به این معنا که هر بیماری بر فرد و جامعه بار و هزینه تحمیل می‌کند. بیماری‌های روانی معمولاً کشنده نیستند و قبل از این روی شاخص‌هایی مثل امید به زندگی تأثیر چندانی نداشتند، اما اهمیت آن‌ها با توجه به مفهوم بار بیماری بالا رفته است؛ به‌طوری‌که افسردگی اکنون یکی از 3 یا 4 بیماری عمده هر جامعه‌ای تعیین شده است.
تفاوت افسردگی در میان دختران و پسران، قبل و بعد از بلوغ
مهریار با اشاره به این‌که در سراسر دنیا میزان افسردگی در زنان بیش از مردان است، خاطرنشان کرد: در ایران افسردگی در سطح بالایی است و زنان تقریباً دو برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند که این مسئله نه تنها روی رفاه، سلامت و سازگاری خود آن‌ها، که روی سیستم خانواده و تربیت بچه‌ها نیز اثر می‌گذارد و احتمال افسرده‌بودن بچه‌ها بیشتر می‌شود. علاوه بر بزرگسالان، بچه‌ها هم ممکن است دچار افسردگی شوند. البته در سنین پایین‌تر از بلوغ، افسردگی در میان بچه‌ها کمتر است، اما پسران در این سنین بیش از دختران دچار افسردگی می‌شوند. این در حالی است که پس از بلوغ نرخ افسردگی در میان دختران بیشتر می‌شود.
او در ادامه گفت: در سنین سالمندی نیز افسردگی شیوع دارد که گاهی به دلیل تغییرات شیمیایی در مغز است، اما در برخی از موارد، ناشی از تغییرات اجتماعی و به دلیل آشیانه خالی است که بچه‌ها رفته‌اند و زن و مرد تنها مانده‌‌اند. با بیماری جسمی و از بین رفتن عزیزان افسردگی در دوره سالمندی بالاتر می‌رود.
آخرین سخنران این نشست دکتر صدیق ببران؛ استاد دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامی بود که به ارایه مباحثی پیرامون فصل «سهم زنان در سالم‌سازی و حفاظت از محیط‌زیست» کتاب «زنان، سلامت و محیط زیست شهری» پرداخت.
ببران ضمن بیان این مطلب که بخشی از سلامت روانی انسان به محیط‌زیست برمی‌گردد، اظهار داشت: توسعه همه‌جانبه و پایدار میسر نیست مگر این‌که به ملاحظات محیط‌زیستی توجه شود و زنان در این توسعه لحاظ شوند. ما در این کتاب تحقیقی را به‌عنوان فراتحلیل انجام دادیم، اما کارهای کوچک میدانی هم صورت دادیم. ما از نگاه راهبردی و از تمام تحقیقات موجود برای سنجش وضعیت موجود و پیش‌بینی وضعیت مطلوب استفاده کردیم و این تحقیق منحصراً در شهر تهران انجام شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد عنوان داشت: در کشور ما محیط‌زیست همواره بحثی لوکس بوده و توسعه هم به توسعه اقتصادی محدود می‌شده، اما در سال‌های اخیر رابطه انسان به محیط‌زیست اهمیت پیدا کرده و اخیراً هم سیاست‌های کلی نظام در بخش محیط‌زیست ابلاغ شده است که نشان از تحقق اراده سیاسی در این بخش دارد.
ابتدا زنان باید اهمیت محیط‌زیست را درک کنند
ببران با اشاره به این‌که استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی و ندیدن نسل بعد در سطح خانواده، محله، شهر و کشور وجود دارد، خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که زنان کجای کار هستند؟ زنان فقط نیمی از جمعیت نیستند، بلکه کل جمعیت تحت‌تأثیر آن‌هاست و پرورش‌دهنده نسل‌ها هستند. ابتدا زنان باید اهمیت محیط‌زیست را درک کنند؛ سپس این اهمیت را به نسل بعد منتقل نمایند.
اکوفمینیسم و رابطه زن با طبیعت
او در رابطه با نظریه اکوفمینیسم گفت: این نظریه به ترکیب طبیعت با بحث زنان می‌پردازد و شامل دیدگاه‌های مختلفی از دیدگاه‌های افراطی گرفته تا دیدگاه‌های معتدل‌تر است. طبق نظریه اکوفمینیسم مشابهت‌های ویژه‌ای بین زنان و طبیعت وجود دارد و هر دو عامل پرورش و زایش هستند و با هم بهتر می‌سازند تا با عالم مردان. نظریه‌های افراطی‌تر معتقدند این مردان هستند که به طبیعت نگاه مصرفی دارند و آن را از بین می‌برند. نظریه تقسیم‌کار نیز زنان را عامل انتقال فرهنگ و سواد محیط‌زیستی به نسل آینده می‌داند. در نظریه مشارکت هم آمده که اگر زنان نباشند، حفظ محیط‌زیست میسر نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد افزود: در این رابطه، مدیریت شهری ما کجای کار قرار گرفته است؟ نمی‌شود در این ارتباط بخشنامه‌ای کار کرد. این‌گونه مسایل نهادینه نمی‌شوند مگر این‌که روی مشارکت شهروندان و به‌خصوص مشارکت زنان سرمایه‌گذاری شود. توانمندسازی و ظرفیت‌سازی برای زنان و آموزش آن‌ها در این حوزه بسیار اهمیت دارد.
ببران در خصوص قالب‌های مشارکت موجود در مدیریت شهری تهران در زمینه زنان گفت: در شورای شهر کمیته محیط‌زیست وجود دارد که این کمیته قبلاً دست یک خانم بود، اما الان یک آقا مسئولیت آن را برعهده دارد. این در حالی است که حضور زنان در جایگاه‌های تصمیم‌گیری بسیار اهمیت دارد. شورایاری‌ها، سرای محلات، خانه سلامت، سازمان‌های غیردولتی، ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار در شهرداری و اداره کل امور بانوان شهرداری نیز از دیگر قالب‌های مشارکت موجود در مدیریت شهری هستند.
تلاش کشورهای مختلف برای مشارکت زنان در حوزه مدیریت شهری و محیط‌زیست
او در رابطه با تجربه سایر کشورها در حوزه مدیریت شهری و محیط‌زیست بیان داشت: از 300 سال قبل مشارکت زنان در این عرصه دیده شده است. کشورهای اروپایی کارهای مهمی در این زمینه انجام داده‌اند؛ مثلاً 280 شهرداری هلند کمیته بانوان دارند که در زمینه محیط‌زیست هم فعال هستند. کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین هم کارهای خوبی انجام داده‌اند؛ مثلاً ترکیه به ترویج مشاغل سبز و توانمندسازی زنان می‌پردازد.
ضرورت توسعه آموزش زیست‌محیطی برای زنان
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد با اشاره به این‌که نقاط قوت و ضعفی در کشور ما در زمینه مشارکت زنان در عرصه محیط‌زیست وجود دارد، گفت: برخی نقاط قوت عبارت‌اند از افزایش سواد زنان و داشتن تحصیلات عالیه، اعتقاد به اثرگذاری زنان، رشد حضور زنان در شوراها و وجود و ارتقای سمن‌ها، اما ضعف‌هایی هم در این خصوص وجود دارد که مواردی مانند غلبه نگاه سنتی به زن در خانواده، کمبود حضور زنان در پست‌های مدیریتی، نادیده‌گرفتن اهمیت بحث قدرت در توانمندسازی زنان، عدم رعایت قوانین و ملاحظات زیست‌محیطی و عدم وجود رسانه‌های قدرتمند در این عرصه را شامل می‌شود. راهبرد ما برای حل این مشکل باید توسعه آموزش زیست‌محیطی برای زنان از طریق نظام آموزش رسمی و رسانه‌ها به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی باشد. بهره‌گیری از ظرفیت شورایاری‌ها و سمن‌ها نیز مهم است تا به این وسیله بتوانیم تعلق و انسجام اجتماعی را در میان زنان افزایش دهیم.
پ
منبع:
مهرخانه
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼