بیماری دیابت در زنان، قند رژیمی بخورند؟

اگر دیابتی باشید یا یکی از اعضای خانواده تان این بیماری را داشته باشد حتما فکر استفاده از شیرین کننده های مصنوعی یا طبیعی بدون قند به ذهن تان رسیده یا اینکه چند باری آنها را امتحان کرده اید. تولیدکنندگان این مواد مدعی هستند افراد می توانند بدون هیچ گونه نگرانی از افزایش قند خون و چاقی به جای شکر از شیرین کننده ها استفاده کنند اما گهگاهی هم می شنویم که زیاده روی در مصرف این مواد خود می تواند باعث بروز انواع بیماری های متابولیک و حتی دیابت شود. پس بالاخره شیرین کننده ها مفید هستند یا مضر؟

دکتر اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران به شما توضیح می دهد.

شیرین کننده؛ مصنوعی یا طبیعی؟
شیرین کننده ها به دو گروه تقسیم می شوند؛ یک دسته از آنها شیرین کننده های جانشینی هستند از جمله سوربیتول، فروکتوز، ایزومالت و. . . که آنها نیز قند خون را تا مقداری بالا می برند اما نه در حد قند ساده یا گلوکز. گروه دیگر شیرین کننده های مصنوعی هستند از جمله ساخارین، سیکلامات، آسپارتام، کاندرل، نوترا سوئیت، آسه سولفام و. . . که اصلا قند را بالا نمی برند.

در خیلی از مواد غذایی رژیمی مثل نوشابه ها از شیرین کننده های مصنوعی استفاده می شود اما در مواد غذایی مخصوص افراد دیابتی بیشتر از شیرین کننده های جانشینی استفاده می شود که آن هم می تواند مشکلات خاص خود را داشته باشد.

قند مصنوعی هم دیابت می آورد؟
در گذشته افراد در روز شاید فقط دو یا سه بار چای همراه یکی، دو حبه قند می نوشیدند یا اینکه یک بار در روز شربت می نوشیدند اما امروزه با تولید مواد غذایی رژیمی حاوی شیرین کننده های جانشینی یا مصنوعی می بینیم که چاقی، اضافه وزن و دیابت بیشتر شده است! در واقع رژیمی بودن یک خوراکی مثل کیک، بستنی و. . . باعث می شود فرد در مصرف آن زیاده روی کند.

این مواد غذایی شاید قند کمتری داشته باشند اما کالری، چربی، آرد، کربوهیدرات و… هم دارند که خود می تواند باعث چاقی و در نهایت اختلال در کنترل قند و دیابت شود. به همین دلیل مصرف شیرین کننده ها و مواد غذایی رژیمی به خصوص برای افراد دیابتی توصیه نمی شود زیرا آنها را وارد یک سیکل معیوب می کند.

باید ممنوع شوند؟
در بعضی از کشور ها این اعتقاد وجود دارد که فروش شیرین کننده های بدون قند به خاطر مشکلات بعدی که ایجاد می کنند باید ممنوع شود. برای مثال از آنجایی که مواد غذایی رژیمی باعث می شد افراد در مصرف خوراکی ها زیاده روی کنند در بسیاری از کشورها مثل آلمان از سال ۲۰۱۰ تولید خوراکی های رژیمی مخصوص دیابت ممنوع شد. از سال ۲۰۱۲ نیز فروش آنها در فروشگاه ها ممنوع شد. البته مواد شیرین کننده مثل فروکتوز، سوربیتول یا ساخارین را می توان از فروشگاه ها خریداری کرد اما مواد غذایی حاوی آنها دیگر عرضه نمی شود.

هرچه طبیعی تر، بهتر!
در حال حاضر اغلب انجمن های علمی دیابت معتقدند یک فرد دیابتی نیاز به مواد غذایی رژیمی ندارد. دلیل اول این است که کالری این مواد تقریبا فرقی با غذاهای معمولی ندارد، دوم اینکه فرد برای تهیه آنها باید هزینه گران تری بپردازد، سوم اینکه مواد غذایی رژیمی معمولا طعم خیلی خوبی ندارند و دلیل چهارم اینکه خیلی از دیابتی ها دوست دارند از همان مواد غذایی معمولی استفاده کنند بنابراین می توانند با یادگیری راهکارهای لازم و پیروی از رژیم غذایی مناسب از غذاهای معمولی استفاده کنند و در عین حال بیماری شان را هم تحت کنترل درآورند؛

برای مثال اگر روزی یک حبه قند اضافه بخورند می توانند با افزایش دارو یا انسولین یا فعالیت بدنی یا کاهش حجم غذای شان آن را جبران کنند اما همان طور که گفته شد متاسفانه رژیمی بودن یک خوراکی ممکن است باعث شود فرد در مصرف آن زیاده روی کند. حال اگر یک دیابتی به هر دلیلی نتواند میزان قند مصرفی اش را در روز کاهش دهد، می تواند در حد اعتدال از شیرین کننده ها استفاده کند. اما به طور کلی توصیه بر این است که هرچه تغذیه طبیعی تر باشد بهتر است.

برای دستگاه گوارش خطر دارد؟
شیرین کننده های جانشینی مثل فروکتوز، سوربیتول و. . . از آنجایی که به آهستگی در روده ها جذب می شوند خود می توانند باعث اسهال شوند، پس برای دستگاه گوارش هم بی خطر نیستند به خصوص سوربیتول که زیاده روی در مصرف آن می تواند نفخ و اسهال شدید ایجاد کند. به همین دلیل مصرف شیرین کننده ها و مواد غذایی رژیمی حتما باید زیر نظر پزشک و با توجه به برنامه غذایی فرد صورت گیرد.

چقدر مصرف کنیم؟
شیرین کننده ها اگر در حد معمول استفاده شوند، عوارض جانبی نخواهند داشت. خیلی ها نیز مدعی هستند این مواد می توانند سرطان زا باشند اما این مسئله هیچ وقت روی انسان ها تایید نشده و فقط مصرف زیاد آنها در حیوانات باعث سرطان شده است. برای مثال ساخارین از سال ۱۸۸۸ یعنی بیش از ۲۰۰ سال است که مصرف می شود اما هنوز دیده نشده که فردی به علت مصرف آن دچار مشکل شده باشد بنابراین خوردن آنها در حد معمول اشکالی ندارد.

چه کسانی نباید مصرف کنند؟
مصرف شیرین کننده های بدون قند در گروهی از افراد مثل خانم های باردار، کودکان و کسانی که سابقه افت قند را دارند باید با احتیاط بسیار و تحت نظر پزشک صورت گیرد.

اگر سابقه افت قند دارید...
افراد نباید تمام قند مصرفی شان را با شیرین کننده های بدون قند جایگزین کنند همچنین کسانی که دچار افت قند می شوند بهتر است از مواد غذایی حاوی شیرین کننده های مصنوعی مثل نوشابه های رژیمی و دایت استفاده نکنند. بعضی ها سوال می کنند که آیا مواد غذایی حاوی شیرین کننده های مصنوعی از آنجایی که قند ندارند باعث کمبود انرژی می شوند یا خیر؟

در پاسخ باید گفت ما انرژی روزانه خود را فقط از قندهای ساده به دست نمی آوریم و سایر مواد غذایی مصرفی مان نیز در نهایت تبدیل به قند می شوند و انرژی تولید می کنند. پس مصرف مواد غذایی رژیمی دلیل بر کاهش انرژی بدن نمی شود.