زایمان با روش سزارین، انتخاب یا ضرورت؟

در حالی که مدتهاست بخشنامه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای تمام بیمارستانها، اعم از دولتی و خصوصی، مبنی بر انجام نشدن سزارین های غیرضروری ارسال شده اما هنوز هم در بیمارستانهای خصوصی بالغ بر ۹۰ درصد زایمانها به روش سزارین انجام می شود و اگر تا دیروز ایران مقام اول را در اعمال جراحی پلاستیک به خصوص بینی در جهان کسب کرده بود، امروز زایمان به روش سزارین هم به آن اضافه شده و شنیده می شود ایران بالاترین آمار سزارین را در دنیا به خود اختصاص داده است.

عمل سزارین
به راستی چرا با آنکه درباره آثار نامطلوب سزارین، مطالب زیادی خوانده یا شنیده ایم و مجامع پیشرفته علمی جهان نیز زایمان به روش طبیعی را مورد تأکید و توصیه قرار داده و می دهند، باز هم همچنان آزمون و خطا را تجربه می کنیم؟

یک آمار از کشورهای غربی
آمارها نشان می دهد که میزان کلی سزارین در غرب که در سال ۱۹۸۰ به ۲۵ درصد رسیده بود، با راهکارهای دولت ها بسیار کاهش یافته و هم اکنون در بعضی کشورها به کمتر از ۱۰ درصد رسیده است. میانگین این آمار در غرب، هم اکنون چیزی نزدیک به ۲۰ درصد است، حال آنکه در ایران این رقم به ۳۵ درصد (۶۰ درصد در شهرها و نزدیک به ۱۰۰ درصد در بعضی از بیمارستانهای خصوصی تهران) رسیده است. ۷۵ درصد سزارین هایی که در کشور ایران انجام شده، غیرضروری و به صورت انتخابی بوده است. میزان سزارین در ایران بیش از ۳ برابر نرخ جهانی است. آمار بالای سزارین های غیرضروری در کشور ایران زنگ خطری برای متولیان بهداشت و درمان است و نشان می دهد که مادران، به ویژه مادران جوان به انجام مشاوره های دقیق برای آگاهی از عوارض زایمان سزارین نیاز دارند. به گفته محققان، افزایش نرخ زایمان سزارین به ویژه در سال های اخیر به عوامل گوناگونی بستگی داشته که ناآگاهی بیماران، محرک های مالی، ترجیح پزشکان و فلسفه آموزش و تمرین در پزشکی با نگرش پاتولوژیک نسبت به زایمان برخی از دلایل آن است.

دکتر ایرانمنش، متخصص زنان، زایمان و نازایی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در این باره می گوید: با توجه به پیشرفت فناوری پژوهشگران هر روز درباره چگونگی و میزان تأثیر به دنیا آمدن نوزادان بر وضعیت جسمانی و روانی آنان در آینده به دستاوردهای جدیدی می رسند که در این خصوص، مطالعات اخیر، خبر از سلامت بیشتر مادران و نوزادان در زایمانهای طبیعی می دهند. او در ادامه می افزاید: به اعتقاد من، حقایق پنهان زیادی در زایمان طبیعی وجود دارد که باید با تحقیقات گسترده تر توسط دانشمندان پرده از این حقایق برداشته شود.

به گفته وی، نباید فراموش کرد که در زایمان طبیعی مزایایی وجود دارد که مادر و نوزاد هر دو از آن بهره مند می شوند به عنوان مثال در زایمان طبیعی، «مادر» در معرض عمل جراحی و بیهوشی قرار نمی گیرد و بعد از زایمان زودتر به زندگی عادی و روزمره برمی گردد. او همچنان بلافاصله پس از زایمان صدای گریه نوزاد خود را می شنود و می تواند او را در آغوش خود بگیرد و نوزادش در نخستین لحظه تولد از گرمی آغوش مادر برخوردار شود و ضمن ایجاد بیشترین ارتباط عاطفی میان مادر و فرزند، از همان لحظه نخست با شیر مادر تغذیه شود که این خود بزرگترین مزیت است.

از سوی دیگر، مادری که به طور طبیعی وضع حمل کرده نیازی به مصرف آنتی بیوتیک و داروهای بعد از عمل ندارد. ضمن اینکه نوزادش نیز با طی مسیر طبیعی کانال زایمان تحت تأثیر هورمونهای ایمنی بخش قرار می گیرد. یعنی در واقع نوعی واکسیناسیون طبیعی از طریق کانال زایمان توسط بدن خود مادر در مورد نوزاد انجام می شود که مجموعه این مسایل موجب می شود تا کودک در بزرگسالی کمتر در خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی، دیابت، فشارخون، اختلالهای روانی و… قرار گیرد. در ضمن به لحاظ هوشی و احساس آرامش روحی نیز در مقایسه با بچه هایی که به روشهای غیرطبیعی مثل سزارین به دنیا آمده اند وضعیت مناسب تری دارد.

سزارین انتخاب یا ضرورت
دکتر ایرانمنش در پاسخ به این سؤال که وضعیت سزارین در کشورمان چگونه است می گوید: با اینکه بخشنامه وزارت بهداشت به همه بیمارستانها ارسال شده تا از سزارین های انتخابی جلوگیری شود و فقط در صورت ضرورت و وجود اندیکاسیون عمل سزارین انجام می گیرد ولی باز هم شاهد آمار بالای سزارین در بیمارستانهای خصوصی هستیم به طوری که شاید بالای ۹۰ درصد زایمانها با این روش انجام می شود. البته درخواست بیماران باعث می شود پزشکان، زایمان را به روش انتخابی انجام دهند البته هزینه های چشمگیر این عمل نیز بر قبول پزشکان بی تأثیر نیست.

و اما دکتر منیره پور جواد استاد دانشگاه و متخصص زنان و زایمان به آمار زایمانهای یکی از بیمارستانهای تخصصی زنان در مشهد در سه ماهه اول سال ۸۶ و سه ماهه سال ۸۷ اشاره می کند و جدول زیر را ارائه می دهد: وی یادآور می شود: در صورتی که سزارین های تکراری را که حتماً باید انجام می شده کنار بگذاریم درصد کل زایمانها به روش سزارین در بیمارستان تخصصی حضرت ام البنین(س) ۱۷ درصد می باشد.

دکتر منیره پورجواد رئیس بیمارستان حضرت ام البنین (س) در پاسخ به این سؤال که علت افزایش سزارین چیست؟ می گوید: آمار زایمانها به روش سزارین در بیمارستانهای خصوصی خیلی بالاست و حتی از ۹۰ درصد تجاوز می کند که بیشترین علت آن تمایل خانمهای جوان به سزارین، ترس از زایمان و ناآگاهی آنان از انواع روشهای زایمان ایمن است.

وی در این باره بیشتر توضیح داده و می افزاید: اغلب خانمهای جوان آموزشهای لازم را در زمینه زایمانهای طبیعی و ایمن ندیده اند. در حالی که ما الان زایمان در آب، زایمان با استنشاق گازهای بی حس کننده، زایمان به روش هیپنوتیزم و زایمان با بی حسی های نخاعی (اپی دورال و ….) را برای مادران انجام می دهیم و همه راضی هستند و استقبال زیادی شده است ولی اغلب خبر ندارند و نمی دانند.

دکتر پورجواد درباره عوارض سزارین خاطرنشان می کند: عوارض ناشی از بیهوشی و انجام عمل جراحی که شکم مادر باز می شود، بچه تحت بیهوشی به دنیا می آید و مسیر کانال زایمان را به طور طبیعی طی نمی کنند و … از جمله عوارض سزارین است.

مقام اول در دنیا!
دکتر منیره جهانیان، استاد بیماریهای زنان و زایمان و رئیس بخش زنان بیمارستان امام رضا(ع) به تشریح وضعیت سزارین در بیمارستانهای دولتی پرداخته، اضافه می کند: سزارین در کشور ما آمار بالایی دارد و از آمار جهانی بالاتر است به طوری که متأسفانه در بیمارستانهای خصوصی اصلاً زایمان طبیعی انجام نمی دهند و همه زایمانها به روش سزارین و انتخابی است.

گاهی اوقات حتی سه هفته زودتر از موعد زایمان را انجام می دهند تا به روش سزارین باشد که در نتیجه نوزاد نارس به دنیا می آید و با عوارض تولد زودرس روبرو می شود. سزارین نه تنها هزینه گزافی دارد بلکه عوارض بسیاری برای نوزاد و مادر به همراه دارد که به عنوان یک عارضه جدی سلامت خانواده را تهدید می کند.

دکتر جهانیان، عامل اصلی سزارین های انتخابی (تمایل مادر) را چشم و هم چشمی، ترس از تحمل نکردن درد و آموزش ندیدن مادران جوان درباره انجام کارهای لازم برای سپری کردن دوباره بارداری می داند و متذکر می شود: امروز سزارین هم مثل عمل زیبایی بینی در کشور ما رکورد آورده است و وقتی می بینیم یا می شنویم آمار سزارین در کشور ما بالاتر از سطح جهانی و در دنیا اول شده تأسف می خوریم.

وی هزینه سزارین را با نرخ مصوب در بیمارستانهای خصوصی هفت برابر نرخ دولتی اعلام می کند و می گوید: این نرخ را نظام پزشکی اعلام کرده اما اغلب پزشکان در بیمارستانهای خصوصی این رقم را همراه با زیرمیزی دریافت کرده و مجموعه آن را حق عمل خود می دانند.