تغذیه با شیر مادر، نکات اساسی

حتما شما هم از فواید شیر مادر خبر دارید، در اینجا به برخی از آنها بیشتر خواهیم پرداخت. تغذیه با شیر مادر باید بلافاصله بعد از تولد شروع شود تا اولین غذای نوزاد، شیر مادر باشد. ارجح است که در اتاق زایمان پس از خشک کردن نوزاد و پوشاندن سر او ، نوزاد را روی پستان مادر قرار دهند و هر دو را با پوششی گرم ، بپوشانند تا تماس پوست با پوست به خوبی برقرار شده و تغذیه با شیر مادر آغاز گردد. پس از آن نیز نوزاد باید در تمام مدت بیست و چهار ساعت در کنار مادر خود باشد.

شیر مادر در روزهای اول ، آغوز یا ماک نامیده می شود که حجم محدودی دارد یعنی در هر نوبت شیردهی ممکن است از یک یا دو قاشق مرباخوری در هر پستان تجاوز نکند، البته نیاز نوزاد هم در همین حد است. بدیهی است مکیدن های مکرر شیرخوار، مقدار شیر مادر را مطابق نیاز و رشد کودک افزایش می دهد. استفاده از آغوز بلافاصله پس از تولد و در روزهای بعد، نوزاد را مقابل انواع میکروب ها و عوامل بیماری زا حفظ کرده و مصرف مکرر آن احتمال بروز زردی را کاهش می دهد.

در هفته های اول، در هر وعده تغذیه، باید از هر دو پستان به نوزاد شیر داد تا سبب تحریک ترشح شیر شود. یعنی بعد از تخلیه یک پستان ، نوزاد به پستان دیگر گذاشته شود. در هفته های بعد بر حسب نیاز و میل شیرخوار می توان از یک یا هر دو پستان استفاده نمود که استفاده از هر دو شیر پستان متداول تر بوده ولی با توجه به این که مقدار چربی شیر مادر در انتهای هر نوبت شیر دهی بیشتر است ، توصیه می شود در هر نوبت حداقل یک پستان به طور کامل تخلیه شود. به طور کلی در شیر دادن بهتر است تناوب استفاده از پستان ها رعایت گردد. به عنوان مثال ، اگر در یک وعده ، شیرخوار ابتدا از شیر پستان چپ تغذیه کرد، در وعده بعد باید اول از پستان راست شروع کند.

طول مدت شیر خوردن از هر پستان و فواصل تغذیه از روز اول تولد باید مطابق میل و دلخواه شیرخوار باشد و هرگز نباید برای آن محدودیتی قائل شد. بنابراین ، زمان بندی برای شیر دادن مثلا هر ۳ یا ۴ ساعت یک بار درست نبوده و شیر خوار باید بر حسب نیاز و گرسنگی در هر ساعت از شب یا روز که مایل است از شیر مادر استفاده کند. اگر نوزاد زیاد بخوابد ( بیش از ۳ ساعت در روز و یا بیش از ۴ ساعت در شب ، در هفته های اول عمر ) و یا اگر پستان های مادر بیش از حد پر شود، باید نوزاد را به پستان گذاشت تا شیر بخورد.

تغذیه مکرر موجب کاهش احتقان پستان های مادر ، افزایش شیر و برقراری ارتباط عاطفی قوی تر بین مادر و فرزند و نیز افزایش اعتماد به نفس مادر می گردد. این مادران که معمولا قادرند کودکان خود را به خوبی تا ۲ سال و یا حتی بیشتر ، شیر دهند.

برای آن که شیرخوار بتواند به راحتی و به مقدار کافی از شیر مادر تغذیه کند، بهتر است بدنش خشک و تمیز باشد. پیچیدن محکم شیرخوار و یا محیط بسیار سرد یا گرم ، موجب کاهش تمایل و اشتهای کودک جهت شیرخوردن می شود.

قبل از هربار شیر دادن، مادر باید دست هایش را با آب و صابون بشوید. در صورت امکان بهتر است روی یک بار استحمام کند و اگر این عمل برایش مقدور نیست روزی یک بار پستان هایشان را با آب تمیز و سالم بشوید و از هیچ محلول ضد عفونی کننده نظیر صابون یا الکل استفاده ننمایند زیرا ممکن است منجر به ترک خوردن نوک پستان هایش می شود.

بعد از خاتمه شیر دادن و قبل از پوشاندن پستان برای جلوگیری از صدمه به نوک پستان بهتر است یک یا چند قطره شیر خود را بر روی نوک پستان بگذارد تا در معرض هوا خشک شود. به عبارت دیگر بعد از شیر دادن نیازی به شستشوی پستان نیست.

برای این که ترشح شیر، لباس را خیس نکند می توان از یک ترکه پارچه تمیز و لطیف ( تنظیف) که در داخل سینه بند قرار می گیرد استفاده نمود تا شیر ترشح شده حذب شود و لباس را خیس و بد منطره ننماید. دستمال های کاغذی به علت امکان ایجاد حساسیت ، توصیه نمی شود.

در بعضی موارد از جمله وضعیت نادرست مکیدن ، که متوقف نمودن تغذیه ایی از پستان ضروری است بهتر است پستان از دهان شیرخوار بیرون کشیده نشود بلکه انگشت کوچک دست را از گوشه دهان شیرخوار وارد نمود یا روی آرواره تحتانی به طرف پایین فشار آورد تا خلاء ناشی از مکیدن برطرف و پستان به آسانی رها شود

دو نکته بسیار مهم درباره تغذیه با شیر مادر
۱ کفایت شیر مادر
بهترین راه برای تشخیص کافی بودن شیر مادر، کنترل افزایش وزن شیرخوار است

که با مراجعه به پزشک یا مراکز بهداشتی درمانی و با وزن کردن ماهیانه شیرخوار و ثبت آن بر روی کارت پایش رشد و رسم منحنی رشد مشخص می شود.

چنانچه شیرخوار منحصرا از شیر مادر استفاده می کند دفع مکرر ادرار ( داشتن ۶ عدد یا بیشتر کهنه خیس ) خود دال بر کفایت شیر مادر است.

مدفوع شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می کنند شل تر و دفعات آن نیز بیشتر از دفعات اجابت مزاج شیرخوارانی است که با شیر خشک تغذیه می شوند لذا این مسئله را نباید با اسهال اشتباه کرد.

۲ طول مدت شیردهی
در مورد طول مدت شیردهی خداوند در قرآن کریم می فرمایند:

مادران دو سال کامل فرزندان خود را شیر می دهند؛ ( سوره بقره آیه ۲۳۳)

صاحب نظران وسازمان های بین المللی بهداشتی نیز ادامه شیردهی را به مدت دو سال یا بیشتر توصیه می کنند که از پایان ۶ ماهگی مواد غذایی مناسب و کافی نیز در اختیار کودک قرار داده می شود.

نکات مهم در تغذیه با شیر مادر در روزهای اول:
تغذیه مکرر و نامحدود نوزاد در روزهای اول برای تندرستی مادر و فرزند داری مزایایی است از جمله:
نیازهای تغذیه ای نوزاد با آغوز تامین می شود.
به جمع شدن برگشت رحم مادر به اندازه طبیعی کمک می کند.
از احتقان پستان مادر جلوگیری می شود.
از ابتلا نوزاد به زردی پیشگیری می نماید.
قبل از آن که تولید و ترشح شیر در پستان مادر به حداکثر برسد، نوزاد روش صحیح تغذیه از پستان مادر را 'می آموزد.
باید توجه داشت که:
ترشح شیر مادر به استثنا، زایمان اول و مواقعی که اختلالی در تغذیه نوزاد باشد، از روز دوم به سرعت افزایش می یابد . در مورد زایمان اول ممکن است این افزایش ترشح ۵ الی ۶ روز طول بکشد.

اگر نوزاد بیش از ۳ ساعت به خواب رفته باشد باید او را به پستان گذاشت تا شیر بخورد.

در طول دو روز اول عمر تعداد یک یا دو کهنه خیس در روز برای نوزادانی که به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می شوند ، غیر طبیعی نیست.

اولین مدفوع نوزاد تیره و قیری شکل است و ممکن است ۲ تا ۳ روز ادامه داشته باشد.

دادن شیر خشک، آب ، آب قند ، داروهای گیاهی و هر چیز دیگر به نوزاد در چند روز اول عمر با این تصور که حجم شیر مادر کم است ، می تواند مانع افزایش مناسب حجم شیر مادر و حتی عدم موفقیت او در ادامه شیردهی شود.

کاهش وزن نوزاد از ۷ تا ۱۰% وزن هنگام تولد در طی روزهای اول عمر طبیعی است وحداکثر تا روز ۱۰ الی ۱۴ تولد جبران خواهد شد. شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می کنند وزن کمتری از دست می دهند . کاهش وزن آنان سریع تر جبران می شود.

در طول دو هفته اول عمر آغوز به تدریج با شیر کامل جایگزین می شود. گاهی آثار آغوز تا سه هفته در شیر مادر دیده می شود.

در طول ماه اول شیردهی ، بعضی مادران اظهار می دارند ، پستان هایشان نرم تر شده و مانند روزهای اول و بعد از زایمان برو سفت نیست . این امر طبیعی بوده و نباید به تصور این که شیرشان کم شده است نگران شوند.

یک شیرخوار سالم ، خود برنامه تغذیه اش را تنظیم می کند ولی در مورد نوزادان نارس ، ضعیف و یا بیمار ممکن است لازم باشد نوزاد را به طور منظم جهت شیر خوردن بیدار کرد.

مقدار تولید شیر مادر بستگی به دفعات مکرر تغذیه شیرخوار و مکیدن صحیح و موثر و تخلیه کامل پستان دارد.

پس از آن که شیر مادر جریان پیدا کرد، (معمولا روز سوم تا چهارم تولد) اگر نوزادی که فقط شیر مادر می خورد حداقل ۶ کهنه خیس در ۲۴ ساعت داشته باشد، نشانه آن است که حجم شیر مادر کافی است.

در طول ۶ هفته اول ، دفع مدفوع به میزان ۲ تا ۵ بار در روز می تواند نشانه دریافت کالری کافی توسط شیرخوار باشد.