دلایل ناباروری در مردان، فاکتورهای اثرگذار
نازایی تنها یک مشکل زنانه نیست بلکه فاکتورهای مردانه نیز در این امر دخالت دارند و حدود ۵۰٪ موارد را شامل می‌شوند.
نازایی تنها یک مشکل زنانه نیست بلکه فاکتورهای مردانه نیز در این امر دخالت دارند و حدود ۵۰٪ موارد را شامل می‌شوند. حدود ۱۲تا ۱۵درصد افراد در کشور ایران نابارور هستند که با بکارگیری روشهای پیشرفته درمان ناباروری بیشتر آنها قابل درمان هستند.
لازم به ذکر است حدود ۴۰درصد ناباروری ناشی از ناتوانی زن، ۴۰درصد آن ناشی از ناتوانی مرد و در ۲۰درصد موارد هر دو هم زن و هم مرد مشکل دارند.
با این وجود اینکه حدود۴۰ درصد نازایی ها از ناحیه مرد است، همچنان بیشترین تأکید در بررسی علل ناباروری روی زن ها می باشد. برای پی بردن به علت نازایی لازم است هر دو فر ( زن و مرد ) از نظر وجود عوامل احتمالی نازایی مورد بررسی قرار گیرد.
عوامل زیر خطر فاکتورهای ناباروری مردان را افزایش می دهند:
وجود سابقه عفونت پروستات یا ناحیه تناسلی
سابقه ضربه به بیضه ها یا چرخش بیضه ها، سابقه بلوغ زودرس یا دیررس
تماس با مواد سمی در حین کار نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه
مصرف دخانیات
مصرف الکل به مقدار زیاد
تماس ناحیه های تناسلی با دماهای بالا
ترمیم فتق
بیضه نزول نکرده
داروهای مورد استفاده در دوران زخمها یا پسویازیس
سابقه مصرف دی استیل بسترول توسط مادر در حین بارداری و سابقه ابتلا به اوریون حین بلوغ
دیابت
علل اصلی نازایی مردانه را می توان در چند گروه اصلی قرار داد:
اختلالات مربوط به اسپرم:
این اختلالات می‌تواند ثانویه به علل مختلف ایجاد شود. نظیر بیماریهای عفونی یا التهابی نظیر اوریون، اختلالات هورمونی، اختلالات ایمونولوژی، فاکتورهای محیطی و شیوه زندگی و بیماریهای ژنتیکی
بیماری سیستیک فیبروزس
نوعی بیماری ارثی است که در در آن تعداد اسپرمها بسیار کم بوده و گاهی با عدم تشکیل لوله های منی بر همراه می باشد.
کم خونی سلول داسی شکل
اختلالات ساختاری دستگاه تناسلی
بیماریهای کبدی، کلیوی
دریافت داروهای ضد تشنج
همچون آلودگی هوا و میزان سرب موجود در هوا بخصوص در ایجاد ناباروری در مردان موثر است.
حال به بررسی بعضی از موارد بالا می پردازیم:
اسپرم غیر طبیعی
همه مردها اسپرم غیر طبیعی دارند که تا درصد آن ها قابل قبول است. اسپرم غیر طبیعی ممکن است دو سر داشته باشد یا اصلاً دم نداشته باشد.
اگر اسپرم های غیر طبیعی در منی مرد خیلی بالا باشد می‌تواند اثر منفی روی باروری داشته باشد. برخی از متخصصین عقیده دارند که اسپرم های غیر طبیعی در عبور از لوله فالوپ و نیز سوراخ کردن دیوارۀ تخمک دچار مشکل می شوند. تعداد زیاد اسپرم ها می‌تواند احتمال باروری را افزایش دهد و نرمال بودن آنها نیز نقش حیاتی در باروری دارد.
نتایج یک تحقیق نشان داده است که مردان با تعدا کم اسپرم ها همچنان می توانند بارور باشند و با شرط اینکه درصد اسپرم های طبیعی در آن ها بالا باشد.
واریکوسل
واریکوسل عبارت است از گشاد شدن سیاهرگ های اطراف بیضه. این عارضه اغلب مشکلی برای باروری مردان ایجاد نمی کند اما می‌تواند از طریق افزایش دمای بیضه برآیند تولید اسپرم ها آسیب وارد کند. به همین دلیل بستن این ساهرگ ها (جراحی واریکوسل) در برخی مردان مبتلا، مشکل باروری را اصلاح کرده و در برخی دیگر تأثیر نداشته است. متأسفانه پزشکان نمی توانند پیش بینی کننده که درمان واریکوسل در چه کسانی مفید است و در چه کسانی تأثیری ندارد.
انسدادها
انسداد (گرفتگی) در بخشی از دستگاه تناسلی مردان، می‌تواند از طریق بستن مسیر خروج اسپرم و جلوگیری از انزال (خارج شدن منی از مرد) روی باروری مرد اثر منفی بگذارد.
این انسدادها می توانند در اثر ضایعات ناشی از عفونت هایی مثل مایکوپلاسما یا اورئاپلاسما و نیز جراحی های قبلی ایجاد شوند. یک ضایعه شدید ناشی از لگد زدن محکم به کشاله ران در برخی ورزش ها، حتی می‌تواند تولید اسپرم را در بیضه ها متوقف کند.
بیضۀ نزول نکرده
این عارضه عبارت است از عدم نزول بیضه از داخل حفرۀ شکم به داخل کیسۀ بیضه در طی تکامل جنین در رحم مادر. در اطفال مبتلا به این بیماری از روش جراحی برای وارد کردن بیضه به داخل کیسۀ بیضه استفاده می شود. در صورت تشخیص دیر هنگام و در نتیجه عمل جراحی دیر هنگام، این مشکل می‌تواند اثر منفی بر باروری مرد داشته باشد.
بیماری های دیگر
دیابت شیرین و دیگر اختلالات غدد درون ریز بیماری های غده تیروئید و دیابت بی مزه می‌تواند در کنترل هورمونی تولید اسپرم مداخله کنند. عفونت های پروستات و اپی دیدیم (ساختمان لوله ای شکلی که روی نوک هر بیضه ، در قسمت بالای آن قرار گرفته است) می‌توانند باعث مداخله در تولید اسپرم یا انسداد مجرای خروج آن شوند. عفونت های دیگر مثل ارکیت (ورم بیضه) ناشی از اوریون، می‌توانند باعث ناباوری همیشگی شوند.
چاقی
محققین موسسه ملی بهداشت محیط کارولینای شمالی ، ضمن تحقیقات اخیر نشان می دادند میان چاقی و نازایی در مردان ارتباط وجود دارد.
این دانشمندان با مطالعه روی ۲ هزار و ۱۱۱ زوج در کارولینای شمالی که مردان عمدتا مزرعه دار بودند و شاخص توده بدنی آنها ۳ واحد بیش از حد طبیعی بود، دریافتند با وجود انجام روابط زناشویی بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری، این مردان ۱۰ درصد بیشتر از سایر مردان مبتلا به ناباروری بودند. به گفته این دانشمندان مردان چاق معمولا روابط زناشویی کمتری دارند که این موضوع تاثیر زیادی بر باروری آنها دارد.
کمبود عناصر کمیاب
غلظت عناصر کمیاب در مایع منی مردان بارور و نابارور متفاوت بوده و میزان غلظت این عناصر در باروری مردان مؤثر است. غلظت کلسیم در همه گروه های بارور و نابارور بیشتر از غلظت عناصر دیگر بوده و تاثیر آن بر متیلیتی اسپرم و القاء واکنش سلول جنسی در اسپرم پستانداران می باشد.
دومین عنصری که بعد از کلسیم از بیشترین غلظت در مایع منی برخوردار است، عنصر روی می باشد که همراه با منیزیم، اثرات تحریک کنندگی و مهار کنندگی بر حرکت اسپرم اعمال می کند.مس به عنوان عنصری که سمیت زیادی بر اسپرم ایجاد می کند در گروه های نابارور بیشتر از گروه های بارور گزارش شده است.
گفتنی است ناباروری در مردان ممکن است با ناهنجاری هایی مثل انسداد اپیدیدیمیس، اختلال ایمونولوژیکی و عفونت موضعی همراه باشد.
با توجه به این که در حال حاضر درک درستی از نقش فیزیوژیک عناصر کمیاب و ارتباط آن با ناباروری وجود ندارد با پیشرفت تکنیک های مربوط به آنالیز عناصر کمیاب در سیمن و مایعات بیولوژیک دیگر، پژوهش ها در این حوزه افزایش یافته است.
التهاب بدن مردان
محققین یک ذره غیرمعمولی را با نام عامل بازدارنده ماکروفاژ (MIF) را در نمونه های بدست آمده از اسپرم مردان عقیم تشخیص داد. التهاب هنگامی به وجود می آید که بدن در معرض عفونت هایی مانند عفونت خون، اختلالات مربوط به ایمنی بدن و بیماری های مزمن همچون دیابت و بیماری قلبی قرار گیرد.
این عامل تحت این شرایط ظاهر شده و با بعضی از ضایعه های بافتی در ارتباط می باشد. محققان پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که در مردانی با مشکل باروری، سطح IF در آنها خیلی بالا و یا خیلی پایین است. سطوح مناسب و مطلوبMIF به بالغ شدن اسپرم ها کمک می کند. هنگامی که متخصصان این عامل را به ظرف های حاوی اسپرم سالم اضافه کردند تعداد و میزان حرکت اسپرم ها کاهش یافت.
براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در آمریکا، در حال حاضر ۲/۱میلیون زوج نازا در آمریکا زندگی می کنند که در۴۰ درصد آنها مشکل نازایی مربوط به مردان است.
فقدان مجراهای وازدفران
باعث ناباروری انسدادی در مردان می شود و بروز آن به شکل نقص فقدان دوطرفه مجرای وازدفران (مجرای عبوراسپرم) یا فقدان یک طرفه مجرای واز دفران در ایران از شیوع بالایی برخوردار است.
دیابت
ابتلا به دیابت باعث تخریب ۶۰ درصدی DNA مردان می شود که منجر به ناباروری آنها خواهد شد.بر اساس تحقیقات با افزایش قند خون و اضافه وزن میزان تخریب DNA آنها بیشتر می شود. در یک تحقیق ۵۶ مرد ۳۰ ساله که ۲۷ درصد آنها مبتلا به دیابت بودند ،مورد بررسی قرار گرفتند.
میزان تخریب DNA در مردان دیابتی ۵۲ درصد گزارش شده، در حالیکه این آمار در مردان سالم تنها ۳۲ درصد بود.
فاکتورهای ناباروری مردان چگونه قابل تشخیص می باشد؟
علاوه بر اخذ شرح حال کامل از فرد و خانواده و انجام معاینات کامل جهت تشخیص علت نازایی در مرد باید آزمایشات خاصی را نیز انجام داد که شامل :
آزمایش منی چند گانه:
حداقل دو نمونه در دو نوبت مختلف زمانی مختلف باید گرفته شود و از لحاظ فاکتورهای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد که این نوع فاکتورها شامل حجم منی، قوام، تعداد اسپرمها و شکل و حرکت آنها می‌باشد.
سونوگرافی:
جهت تعیین واریکوسل و سایر عوارض ساختمانی بیضه
سایر آزمایش ها:
از این آزمایشات جهت تعیین علت اختلالات اسپرمها یا بیماریهای سیستم تناسلی مردانه استفاده می‌شود.
درمان نازایی مردان:
انتخاب روش درمانی توسط حکیم بر اساس سن بیمار، سلامت عمومی و سابقه پزشکی وی ، وسعت بیماری، قابلیت تحمل فرد در برابر داروها، روشهای درمانی و جراحی مختلف ، نحوه انتظار از دوره بیماری و ارجحیت خود بیمار بستگی دارد.
در حال حاضر روشهای درمانی بسیار زیادی وجود دارد که می توان به روشهای آزمایشگاهی و استفاده از داروهای خاص و روشهای جراحی مخصوص جهت بر طرف نمودن بیماری زمینه ای اشاره کرد.
لاپاروسکوپی:
لاپاروسکوپی یک روش موثر و بدون خطر در درمان یک نوع اختلال ناباروری در بالغین است. کریپتورکیدسیم شایع ترین ناهنجاری دستگاه تناسلی می باشد که در بدو تولد در نوزادان مذکر قابل تشخیص است.
تشخیص کریپتورکیدسیم، از طریق مشاهده میسر است. یکی از تظاهرات بالینی این ناهنجاری در مردان ، ناباروری و آزواسپرمی است. تشخیص و درمان این ناهنجاری در بالغین، بحث برانگیز است ولی در کودکان انجام لاپاروسکوپی و یا جراحی باز ضروری است.
لازم به ذکر است حدود ۴۰درصد ناباروری ناشی از ناتوانی زن، ۴۰درصد آن ناشی از ناتوانی مرد و در ۲۰درصد موارد هر دو هم زن و هم مرد مشکل دارند.
با این وجود اینکه حدود۴۰ درصد نازایی ها از ناحیه مرد است، همچنان بیشترین تأکید در بررسی علل ناباروری روی زن ها می باشد. برای پی بردن به علت نازایی لازم است هر دو فر ( زن و مرد ) از نظر وجود عوامل احتمالی نازایی مورد بررسی قرار گیرد.
عوامل زیر خطر فاکتورهای ناباروری مردان را افزایش می دهند:
وجود سابقه عفونت پروستات یا ناحیه تناسلی
سابقه ضربه به بیضه ها یا چرخش بیضه ها، سابقه بلوغ زودرس یا دیررس
تماس با مواد سمی در حین کار نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه
مصرف دخانیات
مصرف الکل به مقدار زیاد
تماس ناحیه های تناسلی با دماهای بالا
ترمیم فتق
بیضه نزول نکرده
داروهای مورد استفاده در دوران زخمها یا پسویازیس
سابقه مصرف دی استیل بسترول توسط مادر در حین بارداری و سابقه ابتلا به اوریون حین بلوغ
دیابت
علل اصلی نازایی مردانه را می توان در چند گروه اصلی قرار داد:
اختلالات مربوط به اسپرم:
این اختلالات می‌تواند ثانویه به علل مختلف ایجاد شود. نظیر بیماریهای عفونی یا التهابی نظیر اوریون، اختلالات هورمونی، اختلالات ایمونولوژی، فاکتورهای محیطی و شیوه زندگی و بیماریهای ژنتیکی
بیماری سیستیک فیبروزس
نوعی بیماری ارثی است که در در آن تعداد اسپرمها بسیار کم بوده و گاهی با عدم تشکیل لوله های منی بر همراه می باشد.
کم خونی سلول داسی شکل
اختلالات ساختاری دستگاه تناسلی
بیماریهای کبدی، کلیوی
دریافت داروهای ضد تشنج
همچون آلودگی هوا و میزان سرب موجود در هوا بخصوص در ایجاد ناباروری در مردان موثر است.
حال به بررسی بعضی از موارد بالا می پردازیم:
اسپرم غیر طبیعی
همه مردها اسپرم غیر طبیعی دارند که تا درصد آن ها قابل قبول است. اسپرم غیر طبیعی ممکن است دو سر داشته باشد یا اصلاً دم نداشته باشد.
اگر اسپرم های غیر طبیعی در منی مرد خیلی بالا باشد می‌تواند اثر منفی روی باروری داشته باشد. برخی از متخصصین عقیده دارند که اسپرم های غیر طبیعی در عبور از لوله فالوپ و نیز سوراخ کردن دیوارۀ تخمک دچار مشکل می شوند. تعداد زیاد اسپرم ها می‌تواند احتمال باروری را افزایش دهد و نرمال بودن آنها نیز نقش حیاتی در باروری دارد.
نتایج یک تحقیق نشان داده است که مردان با تعدا کم اسپرم ها همچنان می توانند بارور باشند و با شرط اینکه درصد اسپرم های طبیعی در آن ها بالا باشد.
واریکوسل
واریکوسل عبارت است از گشاد شدن سیاهرگ های اطراف بیضه. این عارضه اغلب مشکلی برای باروری مردان ایجاد نمی کند اما می‌تواند از طریق افزایش دمای بیضه برآیند تولید اسپرم ها آسیب وارد کند. به همین دلیل بستن این ساهرگ ها (جراحی واریکوسل) در برخی مردان مبتلا، مشکل باروری را اصلاح کرده و در برخی دیگر تأثیر نداشته است. متأسفانه پزشکان نمی توانند پیش بینی کننده که درمان واریکوسل در چه کسانی مفید است و در چه کسانی تأثیری ندارد.
انسدادها
انسداد (گرفتگی) در بخشی از دستگاه تناسلی مردان، می‌تواند از طریق بستن مسیر خروج اسپرم و جلوگیری از انزال (خارج شدن منی از مرد) روی باروری مرد اثر منفی بگذارد.
این انسدادها می توانند در اثر ضایعات ناشی از عفونت هایی مثل مایکوپلاسما یا اورئاپلاسما و نیز جراحی های قبلی ایجاد شوند. یک ضایعه شدید ناشی از لگد زدن محکم به کشاله ران در برخی ورزش ها، حتی می‌تواند تولید اسپرم را در بیضه ها متوقف کند.
بیضۀ نزول نکرده
این عارضه عبارت است از عدم نزول بیضه از داخل حفرۀ شکم به داخل کیسۀ بیضه در طی تکامل جنین در رحم مادر. در اطفال مبتلا به این بیماری از روش جراحی برای وارد کردن بیضه به داخل کیسۀ بیضه استفاده می شود. در صورت تشخیص دیر هنگام و در نتیجه عمل جراحی دیر هنگام، این مشکل می‌تواند اثر منفی بر باروری مرد داشته باشد.
بیماری های دیگر
دیابت شیرین و دیگر اختلالات غدد درون ریز بیماری های غده تیروئید و دیابت بی مزه می‌تواند در کنترل هورمونی تولید اسپرم مداخله کنند. عفونت های پروستات و اپی دیدیم (ساختمان لوله ای شکلی که روی نوک هر بیضه ، در قسمت بالای آن قرار گرفته است) می‌توانند باعث مداخله در تولید اسپرم یا انسداد مجرای خروج آن شوند. عفونت های دیگر مثل ارکیت (ورم بیضه) ناشی از اوریون، می‌توانند باعث ناباوری همیشگی شوند.
چاقی
محققین موسسه ملی بهداشت محیط کارولینای شمالی ، ضمن تحقیقات اخیر نشان می دادند میان چاقی و نازایی در مردان ارتباط وجود دارد.
این دانشمندان با مطالعه روی ۲ هزار و ۱۱۱ زوج در کارولینای شمالی که مردان عمدتا مزرعه دار بودند و شاخص توده بدنی آنها ۳ واحد بیش از حد طبیعی بود، دریافتند با وجود انجام روابط زناشویی بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری، این مردان ۱۰ درصد بیشتر از سایر مردان مبتلا به ناباروری بودند. به گفته این دانشمندان مردان چاق معمولا روابط زناشویی کمتری دارند که این موضوع تاثیر زیادی بر باروری آنها دارد.
کمبود عناصر کمیاب
غلظت عناصر کمیاب در مایع منی مردان بارور و نابارور متفاوت بوده و میزان غلظت این عناصر در باروری مردان مؤثر است. غلظت کلسیم در همه گروه های بارور و نابارور بیشتر از غلظت عناصر دیگر بوده و تاثیر آن بر متیلیتی اسپرم و القاء واکنش سلول جنسی در اسپرم پستانداران می باشد.
دومین عنصری که بعد از کلسیم از بیشترین غلظت در مایع منی برخوردار است، عنصر روی می باشد که همراه با منیزیم، اثرات تحریک کنندگی و مهار کنندگی بر حرکت اسپرم اعمال می کند.مس به عنوان عنصری که سمیت زیادی بر اسپرم ایجاد می کند در گروه های نابارور بیشتر از گروه های بارور گزارش شده است.
گفتنی است ناباروری در مردان ممکن است با ناهنجاری هایی مثل انسداد اپیدیدیمیس، اختلال ایمونولوژیکی و عفونت موضعی همراه باشد.
با توجه به این که در حال حاضر درک درستی از نقش فیزیوژیک عناصر کمیاب و ارتباط آن با ناباروری وجود ندارد با پیشرفت تکنیک های مربوط به آنالیز عناصر کمیاب در سیمن و مایعات بیولوژیک دیگر، پژوهش ها در این حوزه افزایش یافته است.
التهاب بدن مردان
محققین یک ذره غیرمعمولی را با نام عامل بازدارنده ماکروفاژ (MIF) را در نمونه های بدست آمده از اسپرم مردان عقیم تشخیص داد. التهاب هنگامی به وجود می آید که بدن در معرض عفونت هایی مانند عفونت خون، اختلالات مربوط به ایمنی بدن و بیماری های مزمن همچون دیابت و بیماری قلبی قرار گیرد.
این عامل تحت این شرایط ظاهر شده و با بعضی از ضایعه های بافتی در ارتباط می باشد. محققان پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که در مردانی با مشکل باروری، سطح IF در آنها خیلی بالا و یا خیلی پایین است. سطوح مناسب و مطلوبMIF به بالغ شدن اسپرم ها کمک می کند. هنگامی که متخصصان این عامل را به ظرف های حاوی اسپرم سالم اضافه کردند تعداد و میزان حرکت اسپرم ها کاهش یافت.
براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در آمریکا، در حال حاضر ۲/۱میلیون زوج نازا در آمریکا زندگی می کنند که در۴۰ درصد آنها مشکل نازایی مربوط به مردان است.
فقدان مجراهای وازدفران
باعث ناباروری انسدادی در مردان می شود و بروز آن به شکل نقص فقدان دوطرفه مجرای وازدفران (مجرای عبوراسپرم) یا فقدان یک طرفه مجرای واز دفران در ایران از شیوع بالایی برخوردار است.
دیابت
ابتلا به دیابت باعث تخریب ۶۰ درصدی DNA مردان می شود که منجر به ناباروری آنها خواهد شد.بر اساس تحقیقات با افزایش قند خون و اضافه وزن میزان تخریب DNA آنها بیشتر می شود. در یک تحقیق ۵۶ مرد ۳۰ ساله که ۲۷ درصد آنها مبتلا به دیابت بودند ،مورد بررسی قرار گرفتند.
میزان تخریب DNA در مردان دیابتی ۵۲ درصد گزارش شده، در حالیکه این آمار در مردان سالم تنها ۳۲ درصد بود.
فاکتورهای ناباروری مردان چگونه قابل تشخیص می باشد؟
علاوه بر اخذ شرح حال کامل از فرد و خانواده و انجام معاینات کامل جهت تشخیص علت نازایی در مرد باید آزمایشات خاصی را نیز انجام داد که شامل :
آزمایش منی چند گانه:
حداقل دو نمونه در دو نوبت مختلف زمانی مختلف باید گرفته شود و از لحاظ فاکتورهای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد که این نوع فاکتورها شامل حجم منی، قوام، تعداد اسپرمها و شکل و حرکت آنها می‌باشد.
سونوگرافی:
جهت تعیین واریکوسل و سایر عوارض ساختمانی بیضه
سایر آزمایش ها:
از این آزمایشات جهت تعیین علت اختلالات اسپرمها یا بیماریهای سیستم تناسلی مردانه استفاده می‌شود.
درمان نازایی مردان:
انتخاب روش درمانی توسط حکیم بر اساس سن بیمار، سلامت عمومی و سابقه پزشکی وی ، وسعت بیماری، قابلیت تحمل فرد در برابر داروها، روشهای درمانی و جراحی مختلف ، نحوه انتظار از دوره بیماری و ارجحیت خود بیمار بستگی دارد.
در حال حاضر روشهای درمانی بسیار زیادی وجود دارد که می توان به روشهای آزمایشگاهی و استفاده از داروهای خاص و روشهای جراحی مخصوص جهت بر طرف نمودن بیماری زمینه ای اشاره کرد.
لاپاروسکوپی:
لاپاروسکوپی یک روش موثر و بدون خطر در درمان یک نوع اختلال ناباروری در بالغین است. کریپتورکیدسیم شایع ترین ناهنجاری دستگاه تناسلی می باشد که در بدو تولد در نوزادان مذکر قابل تشخیص است.
تشخیص کریپتورکیدسیم، از طریق مشاهده میسر است. یکی از تظاهرات بالینی این ناهنجاری در مردان ، ناباروری و آزواسپرمی است. تشخیص و درمان این ناهنجاری در بالغین، بحث برانگیز است ولی در کودکان انجام لاپاروسکوپی و یا جراحی باز ضروری است.
منبع:
پزشکان بدون مرز
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼