تولد نوزادان نارس، چرا اینقدر زیاد شده؟

بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی ، سالانه ۱۵ میلیون نوزاد در جهان زودتر از زمان مقرر به دنیا می آیند و این میزان بیش از یک دهم تولد کل نوزادن را تشکیل می دهد.
بر اساس آمار موجود در ایران هم 20 درصد نوزادان، نارس به دنیا می آیند و این آمار در حال افزایش است.
نوزاد نارس به نوزادی گفته می شود که قبل از هفته ۳۷ بارداری متولد شود، در این تولد عوامل زیادی نقش دارند که از جمله می توان به پیشرفت های تکنولوژی، بارداری های مصنوعی، بیماری های زمینه ای در هنگام بارداری نظیر عفونت واژن، عفونت دستگاه ادراری و بیماری های مقاربتی، سن و تغذیه مادر دیابت مادر و چند قلو زایی اشاره کرد.
دختر ناهید اعظمی در هفته سی ام بارداری به دنیا آمده و هم اکنون در بخش NICU نگهداری می شود،ناهید که بار اول است مادری را تجربه می کند روزهای سختی را می گذراند.
او گفت: هنوز نمی توانم با سرنگ به بچه شیر بدهم، وقتی گریه می کند نمی توانم بغلش کنم، صدایش آنقدر ضعیف است که دلم برایش می سوزد. از طرفی چون سزارین شده ام ، ساعت ها نشستن روز صندلی در کنار دخترم ، مشکلاتی را برایم ایجاد کرده و روزهای سختی را می گذرانم.
نوزادان نارس به خاطر داشتن وزن کم، اندازه بزرگ سر نسبت به کل بدن، چربی کم زیر پوست ، پوست نازک و براق و صورتی رنگ، تعداد کم موهای بدن، تنفس تند و ضعف در مکیدن شیر نیاز به مراقبت های جدی دارند.
دکتر آزاده علیفر متخصص نوزادان گفت: مشکلات تنفسی مهم ترین مشکل نوزادان نارس است چرا که در این نوزادان هنوز ریه تشکیل نشده و باید برای آن ها محیطی شبیه رحم به وجود آورد که بتوانند اندام های داخلی بدن خود را تکمیل کنند.
علیفر در گفت و گو با ایرنا افزود : درست است که نوزادان نارس بیشتر از سایر نوزادان در معرض ابتلا به عفونت ها ، مشکلات مغزی، تنفسی، شنوایی و بینایی هستند ولی در صورتی که مراقبت های خاص آن ها صورت گیرد این نوزادان تا دو سالگی به رشد یک نوزاد طبیعی می رسند.
زهرا فرخی پرستار بخش NICU مهم ترین نکته در نگهداری از نوزادان نارس را حفظ سکوت و آرامش در این بخش و در کنار اتاقک های شیشه ای می داند و افزود: نوزادان نارس، اکثرا چربی زیر پوست به مقدار کافی ندارند و نمی توانند گرمای بدن را تامین کنند بنابراین نکته مهم تامین گرمای بدن این نوزادان با لامپ های گرم کننده است.
وی ادامه داد: نوزادان نارس بیشتر در معرض ابتلا به انواع عفونت ها قرار دارند بنابراین در عین حال که می توان آن ها را با شیر خشک تغذیه کرد، باید شیر مادر در اولویت نخست سیر کردن آن ها قرار داشته باشد زیرا شیر مادر به دلیل پروتئین های ویژه ای که دارد این امکان را به نوزاد می دهد تا از این عفونت ها محفوظ بماند و سریع تر رشد کند.
وی تاکید کرد : مادران زیادی اینجا با دیدن نوزاد کوچکشان در حالی که به دلیل مشکلات تنفسی و بلع، لوله ای در داخل بینی و یا داخل معده شان قرار گرفته اشک ریخته اند ولی این کار فقط به خاطر این است که شیر بتواند به راحتی به معده این نوزادان وارد شود و در حقیقت این لوله ها ، شریان ادامه حیات این نوزادان است.
بخش NICU ، در حقیقت اتاق حیات دوباره برای نوزادان نارسی است که سعی می کنند خود را با شرایط جدیدشان وفق دهند. وجود تخت های NICU با امکاناتی نظیر سیستم اکسیژن ، ساکشن ، ونتیلاتور است ، برای ادامه حیات نوزاد نارس ضروری است.
رئیس اداره سلامت نوزادان وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی، با بیان این که شرایط بخش ها و تجهیزات مراقبت ویژه از نوزادان نارس(NICU) در کشور مطلوب است، افزود: تعداد تخت این بخش ها از ۳۰۰ تخت در سال ۱۳۸۵ اکنون به دو هزار تخت در بخش مراقبت های ویژه از نوزادان در کشور افزایش یافته است.
محمد حیدرزاده تاکید کرد: مساله اصلی درباره بخش های مراقبت های ویژه از نوزادان مساله توزیع این بخش ها در کشور است که برخی از استان ها در این مورد کمبودهایی دارند و باید توجه داشت که گسترش این بخش تا بخشی رفع کننده نیازهای اصلی است و در مرحله بعد، کیفیت خدمات مهم می شود.
علاوه بر تجهیزات فیزیکی ، تجربه نگهداری از این نوزادان در ادامه حیات آن ها بسیار مهم است .
ندا جهانشیری پرستار دیگری که در بخش NICU فعالیت می کند هم از مادرانی که نوزادشان نارس به دنیا می آید خواست در مدتی که نوزاد در بخش مراقبت های ویژه بستری است ، تماس و ارتباط عاطفی خود را با او قطع نکنند و مانند زمان بارداری که با او حرف می زدند ، نوزاد را مورد محبت قرار دهند .
این پرستار که ۱۷ سال است در بخش NICU فعالیت می کند، گفت : تجربه چندین سال حضور در کنار این نوزادان نشان می دهد که نوزاد حضور مادر در کنار خود را درک می کند و به صدایش عادت دارد.
نمونه دیگر پسر هلیا، اکرم است که در 27 هفتگی به دنیا آمده و حدود یک ماهی است در NICU نگهداری می شود.
هلیا با نگرانی خاصی از روند نگهداری فرزندش حرف می زند و گفت: پزشکان از روند تکامل پسرم رضایت دارند با اینکه هر از چند گاهی می گویند یکی از اندامش دچار عفونت شده است.
او افزود: دکترها گفته اند پسرم تا 10 روز دیگر می تواند از بیمارستان مرخص شود و حالا مهم ترین مشکل من این است که وقتی پسرم مرخص شد چگونه در خانه محیطی مثل NICU را برای او فراهم کنیم.
دکتر سینا نژادی متخصص نوزادان برخی موارد مهم نگهداری نوزادان نارس را در منزل توضیح داد و گفت : مهم ترین کاری که پدران و مادران دارای نوزاد نارس باید یاد بگیرند نحوه احیای قلبی ریوی آنهاست زیرا این فن نجات بخش ، در بسیاری از موارد خطر را از نوزادان نارس دور می کند.
وی شیردهی مادر به نوزاد نارس را مورد تاکید قرار داد و افزود : حتی اگر نوزاد نارس نمی تواند شیر مادر را بخورد ، خوب است که مادر شیر خود را شش تا هشت بار در روز بدوشد تا سینه تحریک به تولید شیر شود و این شیر را فریز کند تا در زمانی که نوزاد بزرگتر شد به او بخوراند.
این پزشک متخصص نوزادان همچنین به اشتباه رایجی که بیشتر والدین نوزادان نارس دارند اشاره کرد و گفت : والدین کودکان نارس اغلب وقتی می بینند که نوزاد آن ها در رسیدن به نقطه رشدی در مقایسه با آن چه که سن شان نشان می دهد تأخیر دارند، نگران می شوند، اما باید دانست که برای مثال اگر نوزاد سه ماهه ، دو ماه زودتر به دنیا آمده باید رشد وی را با یک نوزاد یک ماهه مقایسه کنید نه یک نوزاد سه ماه دیگر.
وزارت بهداشت هم با اجرای برنامه های مراقبت های ویژه از نوزادان نارس، بهداشت نوزادان، احیای نوزادان، انتقال نوزادان، استانداردسازی بخش مراقبت های ویژه نوزادان، مراقبت در منزل، مراقبت از نوزادان در بیمارستان ، اولویت کاری خود را زنده و سالم نگه داشتن نوزادان نارس و افزایش امید آنها به ادامه زندگی قرار داده است.
هلما جهانگیری متخصص مامایی درباره برخی از علل بروز این پدیده گفت : مشکلات جفت جنین ، بارداری دوقلو یا بیشتر، عفونت در مادر، مشکلات رحم یا گردن رحم، مصرف الکل، سیگار، مواد مخدر، داروهای غیرمجاز حین بارداری و سبک زندگی مادر از عوامل تولد نوزادان نارس است .
وی گفت : این عوامل باعث کاهش خون رسانی رحمی- جفتی، ناتوانی رحم در نگهداری جنین و پارگی پیش از موعد پرده های جنینی شود که منجر به تولد نوزادان نارس خواهد شد.
این پزشک ماما ، شغل مادران را در ایجاد زمینه تولد نوزاد زودرس بسیار مهم دانست و گفت : علاوه بر عواملی نظیر عفونت های دوران بارداری ، ضربه های فیزیکی، به دلیل بلند کردن اجسام سنگین، تماس با مواد شیمیایی که بیشتر در محیط کاری رخ می دهد ممکن است باعث تولد نوزادان زودتر از موعد مقرر شود .
دکتر مهری فرجی متخصص زنان و زامیان هم با بیان اینکه ترس از زایمان زودرس ، ریسک تولد نوزادان نارس را افزایش می دهد ، گفت : خطر زایمان پیش از موعد در افرادی که نگران به وقوع پیوستن آن هستند تا سه برابر بیشتر است ، بنابراین اصل اول در کاهش تولد نوزادان نارس ، آرامش مادر باردار است.
وی افزود : ابتلای مادر به افسردگی ، ابتلای مادر به عفونت های دهان و دندان ، مادران باردار سیگاری یا مادرانی که در معرض دود سیگار هستند ، بیشتر احتمال تولد نوزاد نارس را دارند که باید با رفع این عوامل و مراقبت های دوران بارداری ریسک تولد نوزادان نارس را به حداقل رساند .
وی افزود : تغذیه ، مسمومیت های حاملگی و تب مادر هم باید کاملا در دوران بارداری کنترل شود زیرا از عوامل تاثیر گذار در تولد نوزادان نارس است
کارشناسان معتقدند که حدود ۷۵ درصد از نوزادان نارس که در حال حاضر در سراسر جهان فوت می شوند را می توان با مراقبت های ارزان نجات داد.
متوسط میزان مرگ نوزادان در کشور را 9 و نیم مرگ در هر هزار تولد زنده نوزادان است که این وضعیت ایران در منطقه مطلوب و در حد کشورهایی نظیر ترکیه و عربستان است.
مرگ نوزادان در ایران در حد کشورهای در حال توسعه است و برای رساندن این آمار به وضعیت مطلوب نظیر کشورهای اسکاندیناوی که از هر هزار نوزاد زنده یک نوزاد فوت می کند، برنامه تازه ای در وزارت بهداشت در دست اجراست.
این طرح ، طرح مراقبت از نوزادان در منزل نام دارد که به تازگی در اصفهان آغاز شده و به زودی در پنج شهر بزرگ کشور اجرایی می شود.
رئیس اداره سلامت نوزادان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره اجرای این طرح گفت : در قالب این طرح تمام نوزادانی که به دنیا می آیند، یک تا سه بار در ماه اول تولد، توسط تیم خُبره بهداشتی، در منزل نوزاد مورد معاینه و مراقبت های ویژه قرار می گیرند.
محمد حیدرزاده یادآور شد : در این طرح با اولویت نوزادان پرخطر اجرا می شود و منظور از ' پر خطر' نوزادان مادران با سن کمتر از 18 و بیشتر 35 سال ، مادرانی که بیماریهایی در دوران بارداری داشته اند و یا نوزادانی که در بیمارستان بستری بودند، است.
حیدرزاده با تاکید بر اینکه عمده دلایل مرگ نوزادان عوامل اجتماعی است، تاکید کرد: ثابت شده است مسایل بهداشتی و درمانی حداکثر تا ۲۵ درصد می تواند موثر باشد و عواملی مانند ارتباطات اجتماعی، بهداشت عمومی، جاده های دسترسی، وضعیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه مهم ترین عوامل موثر بر ادامه حیات نوزادان نارس است.
کارشناسان امر تاکید می کنند برای رفع چالش های روزافزون بهداشتی باید همایش ها و کلاس های آموزشی و بهداشتی فراگیر برای زنان در همه مناطق شهری و روستایی برگزار شود تا جامعه به بصیرت لازم و ارتقاء فرهنگی و اجتماعی در زمینه های مختلف دست یابد.