انواع قرص اورژانسی، چیست و چه عوارضی دارد؟

قرص اورژانسی یا پیشگیری اضطراری از بارداری نوعی قرص ضد بارداری است که می‌توان آن را بعد از رابطۀ جنسیِ محافظت‌نشده مصرف کرد و از بارداری جلوگیری نمود. اگر فکر می‌کنید که روشتان برای جلوگیری از بارداری موفق نبوده یا کلاً از روش خاصی برای پیشگیری استفاده نکرده‌اید و نمی‌خواهید باردار شوید، قرص اورژانسی می‌تواند به شما کمک کند.

انواع پیشگیری اضطراری از بارداری
پیشگیری اضطراری از بارداری دو نوع دارد: قرص‌هایی که حاوی هورمون‌های پیشگیری‌کننده از بارداری هستند و دستگاه آی‌یودی پاراگارد (ParaGard IUD).
قرص پلن بی یا صبح روز بعد (Plan B pill)

به این قرص گاهی اوقات «قرص روز بعد» نیز گفته می‌شود؛ قرص اورژانسی (EC) دو نوع مختلف دارد.
اولین نوع حاوی لوونورژسترول است. این نوع قرص اورژانسی تحت نام برندهای Plan B One-Step، Take Action و AfterPill عرضه می‌گردد. برای تهیۀ این قرص‌ها می‌توانید به داروخانه‌ها مراجعه کنید که نیازی به نسخۀ پزشک ندارند و خرید آن‌ها توسط هر فردی با هر سنی مجاز است. در صورت مصرف صحیح، این قرص‌ها می‌توانند احتمال بارداری را ۷۵ تا ۸۹ درصد کاهش دهند. قیمت قرص‌های حاوی لوونورژسترول بین ۲۵ تا ۵۵ دلار است (قیمت‌ها در ایران ممکن است متفاوت باشد).
دومین نوع قرص هورمونی تنها توسط یک برند ساخته می‌شود و ella نام دارد. این قرص حاوی هورمون اولیپریستال استات است. برای تهیۀ این قرص به نسخۀ پزشک نیاز دارید. قبل از مراجعه به داروخانه برای تهیۀ این قرص، ابتدا با داروخانه تماس بگیرید تا از در دسترس بودن آن مطمئن شوید. قرص الا به‌عنوان مؤثرترین نوع قرص صبح روز بعد در نظر گرفته می‌شود و نرخ موفقیت آن ۸۵ درصد است. قیمت این قرص معمولاً بین ۵۰ تا ۶۰ دلار است (قیمت‌ها در ایران ممکن است متفاوت باشد).
دستگاه آی‌یودی پاراگارد (ParaGard IUD)

دستگاه آی‌یودی پاراگارد می‌تواند هم به‌عنوان پیشگیری اضطراری از بارداری و هم به‌عنوان روشی مداوم برای جلوگیری از بارداری تا ۱۲ سال استفاده گردد. برای جایگذاری این دستگاه در زهدان باید به پزشک زنان مراجعه کنید. در صورت استفادۀ صحیح، این دستگاه می‌تواند احتمال بارداری را تا ۹۹٫۹ درصد کاهش دهد.
ذکر این نکته مهم است که تمام این روش‌ها از بارداری جلوگیری کرده و بارداری را ملغی نمی‌کنند؛ یعنی اگر فردی درحال‌حاضر باردار است، استفاده از این روش‌ها بارداری او را متوقف نخواهد کرد.

چه زمانی باید قرص اورژانسی را مصرف کرد؟
می‌توانید بعد از رابطۀ جنسی محافظت‌نشده از قرص اورژانسی برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید. همچنین اگر فکر می‌کنید که روش پیشگیری از بارداری موفق نبوده، می‌توانید این قرص را مصرف کنید. روش‌های جلوگیری از بارداری که ممکن است موفق نباشند عبارت‌اند از:
پارگی کاندوم یا نخوردن یک یا تعداد بیشتری از قرص‌های ضد بارداری
اگر فکر می‌کنید که قرص ضد بارداری به دلیل مصرف سایر داروهای مصرفی موفق عمل نکرده است
رابطۀ جنسی محافظت‌نشدۀ غیرمنتظره داشته‌اید
برای پیشگیری از بارداری با استفاده از قرص اورژانسی باید آن را سریعاً بعد از رابطۀ جنسی مصرف کنید. جدول زمانی مصرف این قرص‌ها به شرح زیر است:

هرگز نباید بیش از یک دوز قرص اورژانسی را در یک مرتبه مصرف کنید.

عوارض جانبی
روش‌های پیشگیری اضطراری از بارداری (قرص و دستگاه آی‌یودی) به‌طورکلی برای اغلب افراد بی‌خطر هستند، بااین‌حال ممکن است با برخی عوارض جانبی همراه باشند.
عوارض جانبی شایع و خفیفِ قرص صبح روز بعد ازاین‌قرار‌است:
خونریزی یا لکه‌بینی (اسپاتینگ) بین دوره‌های قاعدگی
حالت تهوع
استفراغ یا اسهال
حساسیت سینه‌ها
سبکی سر
سردرد
خستگی
اگر تا دو ساعت بعد از مصرف قرص «صبح روز بعد» استفراغ داشتید، باید قرص دیگری میل کنید.
بسیاری از زنان در حین جایگذاری دستگاه آی‌یودی گرفتگی یا درد را تجربه می‌کنند و در روز بعد نیز ممکن است مقداری درد داشته باشند. عوارض جانبی شایع و خفیف آی‌یودی پاراگارد که می‌توانند سه تا شش ماه ادامه داشته باشند عبارت‌اند از:
گرفتگی و کمردرد تا چندین روز بعد از جایگذاری آی‌یودی
لکه‌بینی (اسپاتینگ) بین دوره‌های قاعدگی
افزایش شدت دوره‌های قاعدگی و گرفتگی‌های آن

خطرات احتمالی
عوارض جانبی جدی یا خطرات شناخته‌شده‌ای وجود ندارند که با مصرف قرص‌های پلن بی مرتبط باشند. اغلب علائم و عوارض بعد از یک یا دو روز فروکش می‌کنند.
بسیاری از زنانی که از آی‌یودی استفاده می‌کنند نیز تجربۀ عوارض جانبی ندارند یا عوارض مضر نیستند. با‌این‌وجود، در موارد نادر، استفاده از این دستگاه با خطرات و عوارضی همراه است که عبارت‌اند از:
ابتلا به عفونت باکتریایی در حین یا بعد از جایگذاری دستگاه که باید با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان شود
آسیب دیدن دیوارۀ رحم توسط آی‌یودی که این وضعیت به جراحی و جداسازی دستگاه نیاز دارد
ممکن است دستگاه جابه‌جا شده و از رحم بیرون آید که در این حالت دستگاه برای جلوگیری از بارداری مؤثر نیست و باید دوباره جایگذاری شود
زنانی که علیرغم داشتن آی‌یودی باردار می‌شوند بسیار بیشتر در خطر حاملگی خارج‌رحمی هستند. اگر فکر می‌کنید که با جایگذاری آی‌یودی همچنان باردار خواهید شد، سریعاً به پزشکتان مراجعه کنید. حاملگی خارج‌رحمی می‌تواند به فوریت پزشکی تبدیل شود.
اگر آی‌یودی دارید و موارد زیر را تجربه می‌کنید، حتماً با پزشکتان تماس بگیرید:
طولِ ریسمانِ دستگاه آی‌یودی تغییر کرده است
دشواری تنفس دارید
بدون هیچ دلیلی به لرز یا تب دچار می‌شوید
درد یا خونریزی در حین رابطۀ جنسی بعد از چندین روز از جایگذاری دستگاه
فکر می‌کنید که باردار هستید
حس می‌کنید که قسمت پایینیِ آی‌یودی به داخل گردن رحم رفته است
تجربۀ گرفتگی شکم شدید یا خونریزی شدید

اقدامات پس از مصرف قرص اورژانسی
به مصرف قرص ضد بارداری و محافظت ادامه دهید
بعد از استفاده از روش‌های پیشگیری اضطراری از بارداری (قرص اورژانسی یا آی‌یودی) به استفادۀ منظم از سایر روش‌های جلوگیری از بارداری در هنگام رابطۀ جنسی ادامه دهید. روش‌های پیشگیری اضطراری از بارداری نباید به‌عنوان روش دائمی جلوگیری از بارداری استفاده شوند.
انجام آزمایش بارداری
حدود یک ماه پس از مصرف قرص اورژانسی یا استفاده از دستگاه آی‌یودی یا در صورت تجربه نکردن قاعدگی، آزمایش بارداری را انجام دهید. اگر قاعدگی‌تان دیر شده و آزمایش بارداری منفی است، چند هفته‌ای صبر کنید و دوباره آزمایش دهید. ممکن است پزشکان با استفاده از آزمایش‌های ادرار و خون برای تشخیص بارداری اقدام کنند، چراکه گاهی اوقات می‌توان با این آزمایش‌ها بارداری را زودتر تشخیص داد.
آزمایش عفونت‌های مقاربتی (STIs)
اگر فکر می‌کنید که به عفونت‌های مقاربتی مبتلا شده‌اید، با پزشک زنان یا کلینیک محلی خود تماس بگیرید و برای انجام آزمایشات لازم اقدام کنید. آزمایش کامل STI معمولاً مواردی نظیر بررسی ترشحات واژن برای تشخیص سوزاک، کلامیدیا و تریکومونیاز را شامل می‌شود. این آزمایش همچنین بررسی خون برای تشخیص HIV، سیفیلیس و هرپس تناسلی را در برمی‌گیرد. در برخی مواقع پزشک آزمایش فوری و شش ماه بعد آزمایش دوباره برای تشخیص HIV را توصیه می‌کند.

اگر قرص اورژانسی اثر نکند
اگرچه احتمال موفقیت قرص اورژانسی و دستگاه آی‌یودی در پیشگیری از بارداری بالا است، اما در موارد نادر امکان شکست وجود دارد. اگر آزمایش بارداری‌تان مثبت است، برای اقدام بعدی با پزشکتان مشورت کنید. اگر می‌خواهید بارداری را ادامه دهید، پزشک می‌تواند برنامۀ مراقبت پیش‌زایمانی را برایتان ترتیب دهد. اگر بارداری‌تان ناخواسته است، برای بررسی گزینه‌های مورد نظر با پزشکتان صحبت کنید.