عوارض مصرف داروها در بارداری، بدانید

مصرف دارو در بارداری
یکی از مقولات مهم دوران بارداری استفاده از داروها در این دوران واثرات آن بر جنین می باشد. هرچند در اغلب موارد پزشک در صورت اطلاع از بارداری در تجویز دارو دقت کافی دارد اما دانستن یکسری اطلاعات برای همه خانمهای باردار و کسانی که قصد بارداری دارند میتواند مفید باشد.هر عاملی که طی دوره تکامل رویانی و جنینی موجب تغییر دائمی در شکل یا کارکرد بخشهای مختلف بدن جنین شود تراتوژن یا آسیب زا وبعبارتی خطرناک نامیده می شود .این کلمه ریشه یونانی دارد و به معنی هیولاست. تراتوژنهایی که تاکنون شناخته شده اند شامل مواد شیمیایی - ویروسها - عوامل محیطی - فاکتورهای فیزیکی و داروهاست.داروهایی که به طور شایع در بارداری استفاده می شوند: ضد استفراغ، آنتی اسیدها، ضد درد، آنتی بیوتیکها، داروی کاهنده فشار خون، آرام بخشها، خواب آورها، داروهای مدر( ادرارآور) هستند. برای اینکه ماده ای را تراتوژن یا اسیب زا بدانیم باید چند شرط داشته باشد: . اول اینکه دارو قابلیت عبور از جفت را داشته باشد. . بیمار در زمان بحرانی مربوطه در معرض آن قرار گرفته باشد. . رابطه علت و معلولی بین آسیب و آن ماده وجود داشته باشد. . ماده تراتوژن باید به اندازه کافی از جفت عبور کند تا بتواند روی تکامل جنین اثر بگذارد. حال این سوال مطرح میشود که وقتی میگوییم دارویی برای حاملگی و جنین مضر است آیا در تمام طول بارداری باید ازمصرف این دارو اجتناب کرد؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است ابتدا به این نکته اشاره کنیم که دوران بارداری شامل سه مرحله است :

. دوره قبل از لانه گزینی:

دو هفته بعد از لقاح . دوره رویانی:هفته 2 تا 8 بارداری .

دوره جنینی:
هفته ۹ تا پایان بارداری دوره قبل از لانه گزینی به نام دوره همه یا هیچ خوانده می شود.یعنی در این دوره اگر دارویی تراتوژن مصرف شود یا سبب مرگ جنین می شود یا اگر چنین پیامدی نداشته باشد جنین زنده خواهد ماند و دچار ناهنجاری دیگری نمی شود.بعبارت دیگر یا جنین میمیرد و یا زنده و سالم می ماند.پس اگر بعد از مصرف دارویی تراتوژن فرد متوجه بارداری شود در صورتی که جنین سقط نشود جای نگرانی دیگری نیست. در طی ۸ هفته اول شکل گیری و تکامل اعضای جنینی شکل می گیرد بنابراین بحرانی ترین دوره از نظر ایجاد ناهنجای ساختمانی است. مثلا قسمت عمده تکامل قلب در ۵/۳ تا ۶ هفتگی است و در ۸ هفتگی به طور کامل شکل گرفته، داروهایی که باعث ناهنجاری قلبی می شوند، تنها در صورتی اثر گذار خواهند بود که طی این مدت مصرف شوند و چنانچه بعد از این دوره مصرف شوند تاثیر مخربی نخواهد داشت. بعنوان مثال داروی ایزوترتینوئین در صورت مصرف در سه ماهه اول موجب ناهنجاریهای عمده جنینی در سر و صورت، گوشها،شکاف کام و .. می شود و یا داروهای هورمونی مردانه حاوی آندروژنها و یا پروژسترونهای قوی از هفته ۷ تا ۱۲ جنینی موجب مردانه شدن ظاهر دستگاه تناسلی جنین دختر می شود.

داروها برحسب خطر آنها در بارداری براساس تقسیم بندی سامان غذا و داروی آمریکا( FDA) به ۵ دسته تقسیم می شود:

۱.گروه A :
داروهایی که در این دسته قرار می گیرد مطالعات شاهد دار بی خطربودن آنها را در بارداری به اثبات رسانده اند و تحقیقات انجام شده روی زنان باردار خطری را برای جنین آنها به اثبات نرسانده است. برخی ویتامینها مانند اسید فولیک در این دسته قرار می گیرند.

2.گروه B :
در این دسته داروهایی قرار دارند که شواهدی در مورد خطرناک بودن آنها درانسان وجود ندارد. حتی اگر این داروها روی حیوانات خطری را نشان داده باشند روی انسان خطری وجود ندارد. داروهایی مانند آنتی بیوتیکهایی( مانند پنی سیلین - آموکسی سیلین- سفیکسیم - سفالکسین در این دسته قرار می گیرند.)

۳.گروه C :
در مورد داروهای این دسته ، نمی توان امکان بی خطری را کاملا رد کرد مطالعات انسانی روی این داروها انجام نشده است. و مطالعات حیوانی هم یا انجام نشده است یا اگر انجام شده است، خطری را نشان داده است. در مورد این داروها باید فواید را در برابر مضرات سنجید . و بعد آنها را برای خانمهای باردار تجویز نمود.

4.گروه D :
این گروه شامل داروهایی است که شواهدی از بروز خطر به دنبال مصرف آن در انسان گزارش شده است. داده های به دست آمده از پژوهشها پس از به بازار آمدن این داروها بروز خطراتی را در جنین نشان داده است. در عین حال در شرایط خاصی منافع استفاده از این داروها به مضرات آن غلبه می کند و اگر بیماری خطرناک باشد و داروی کم خطرتری وجود نداشته باشد بهتر است این داروها مورد استفاده قرار گیرند.

۵.گروه X :
این داروها در بارداری به طور کلی منع مصرف دارند و مطالعات انجام شده روی انسان و حیوان نشاندهنده بروز خطرات جدی است.