چگونه در دوران بارداری از پوست خود مراقبت کنیم؟

شهرزاد: طی دوران بارداری بدن مادر با تغییرات هورمونی و متابولیک زیادی روبه روست. بدن ابتدا این تغییرات را تحمل می کند اما بعد از مدتی اثرات برهم خوردن تعادل هورمونی به صورت بثورات و تغییرات پوستی نمایان می شوند.

تلاش های رسانه های مختلف در سال های اخیر باعث شده امروز بیشتر خانم های باردار بدانند که در دوران بارداری چه خوراکی هایی را باید بخورند و از کدام ها پرهیز کنند. زنان باردار همچنین می دانند که کدام فعالیت ها برای شان مفید است و باید از چه فعالیت هایی چشم بپوشند اما شاید بیشتر خانم های باردار تا به حال با خود فکر نکرده باشند که استفاده از محصولات مراقبت از پوست هم در دوران بارداری بایدها و نبایدهایی دارد چرا که محصولات موضعی می توانند وارد لایه های زیری شده و در نهایت جذب خون شوند.

در ماههای بارداری چطور باید از پوست مراقبت کرد؟

در اینجا سوالی مطرح می شود:«با تغییرات پوستی دوران بارداری چه کنیم؟» دکتر بهروز باریک بین متخصص پوست و مو و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی به ما می گوید که بارداری چه تاثیری بر پوست دارد و در این ۹ ماه چطور باید از پوست مراقبت کرد؟ طی دوران بارداری بدن مادر با تغییرات هورمونی و متابولیک زیادی روبه روست. بدن ابتدا این تغییرات را تحمل می کند اما بعد از مدتی اثرات برهم خوردن تعادل هورمونی به صورت بثورات و تغییرات پوستی نمایان می شوند. به علت شرایط خاص روحی و روانی زنان باردار، این تغییرات می توانند سبب بروز نگرانی هایی شوند که ممکن است مربوط به زیبایی ظاهری، امکان عود در بارداری های بعدی، اثرات بالقوه برجنین یا مجموعه ای از آن ها باشد.

تیرگی پوست

با شروع بارداری رنگدانه های پوست بیشتر و درنتیجه پوست تیره تر می شود. این حالت در ۹۰ درصد زنان باردار بین هفته های اول تا چهاردهم بارداری رخ می دهد. اگر پوست و موی خانمی تیره باشد تیرگی ناشی از بارداری هم در او بیشتر است. به علاوه آن قسمت هایی از پوست که به طور طبیعی تیره تر هستند تیرگی بیشتری پیدا می کنند، مثلا خط میانی شکم.

خال ها

در طول بارداری خال های تیره ممکن است بزرگ تر یا تیره تر شده و خال هایی که قبلا مورد توجه قرار نگرفته اند، مشخص شوند. خال ها همگی با هم تغییر می کنند اما اگر تنها یک یا چند خال دچار تغییرات واضح در اندازه یا رنگ، خارش، سوزش یا خونریزی شود، حتما باید توسط متخصص پوست بررسی شود.

ترشحات عروقی، عرقی و غددی

عروق پوست: طی بارداری ساختمان و کارکرد عروق پوست دچار تغییرات متعددی می شود. از آنجا که این تغییرات منحصر به بارداری نبوده و ممکن است به دنبال مشکلات بدن هم بروز کند مشورت با پزشک معالج ضروری است.

غدد چربی: ترشح غدد چربی پوست حین بارداری افزایش یافته و پس از زایمان به حالت طبیعی برمی گردد.

غدد عرق: غدد عرق منتشر در تمام بدن و مخصوصا کف دست ها و پا ها به طور طبیعی در اثر افزایش درجه حرارت محیط یا فعالیت فیزیکی فعال تر می شوند. زیر بغل و کشاله های ران نوعی دیگر از غدد عرق را دارند که ترشحات شان بوی بد تولید می کند. طی بارداری فعالیت و میزان ترشح غدد عرق منتشر به طور قابل ملاحظه در تمام بدن به جز کف دست و پا افزایش می یابد و منجر به افزایش جوش های عرق سوز می شود. در مقابل، فعالیت غدد متمرکز کاهش می یابد و عرق و جوش های آن نواحی کمتر می شوند.

قرمزی کف دست

این حالت در ۴۰ درصد زنان سفید پوست و ۳۰ درصد زنان تیره پوست باردار دیده می شود که ممکن است به صورت نقاط منتشر در تمام کف دست یا فقط در برجستگی های کف دست باشد.

ماسک حاملگی

حدود ۷۰ درصد زنان باردار مخصوصا سبزه ها در نیمه دوم بارداری دچار این نوع تغییر رنگ می شوند. این تیرگی عموما لب بالا، گونه ها، پیشانی و چانه را درگیر می کند و در اثر تماس پوست با آفتاب نیز تشدید می شود. این نواحی تیره عموما قهوه ای و در دو طرف قرینه هستند. ماسک حاملگی ممکن است بعد از زایمان از بین برود یا به درجاتی پایدار باقی بماند.

خارش بارداری

حدود ۲۰ درصد زنان باردار به درجاتی دچار خارش می شوند که در اکثر موارد ناشی از یک بیماری شناخته شده مانند کهیر، اگزما، حساسیت های دارویی یا ابتلا به عفونت های انگلی مانند گال است. اما گروه کوچکی از خانم های باردار تنها مبتلا به یک خارش شدید هستند که ضایعه پوستی مشخصی ندارند. این حالت همان خارش بارداری است که در ۳ ماهه سوم بارداری شروع شده و اغلب محدود به شکم است (اگرچه ممکن است کاملا منتشر باشد) که ناشی از اختلال در ترشح صفرا در کبد است. این خارش معمولا بعد از زایمان از بین می رود ولی در بارداری های بعدی یا هنگام مصرف قرص های ضدبارداری عود می کند. این حالت عموما تاثیری بر سرنوشت بارداری یا سلامت جنین نداشته و تنها خطر بالقوه آن افزایش احتمال بروز سنگ های صفراوی در زنان مبتلا به این عارضه است.

خطوط کشش یا استریا

این خطوط در ۹۰ درصد زنان باردار طی ماه های ششم و هفتم بارداری ابتدا در دیواره شکم ظاهر شده سپس به میزان کمتری در سینه ها نیز نمایان می شوند این خطوط ممکن است با شیوع و شدت کمتری در سایر نواحی بدن هم دیده شوند.

علت پیدایش این خطوط:

تغییرات هورمونی

کشش بیش از اندازه پوست

پارگی برخی الیاف بافت نگهدارنده آن قسمت

ویژگی های این خطوط: طول این خطوط چند سانتی متر بوده و پهنای آن ها از یک تا ۱۰ میلی متر متغیر و به رنگ صورتی تا ارغوانی و گاهی همراه با خارش مختصر ظاهر می شوند. این خطوط معمولا کمی بعد از زایمان به رنگ پوست در می آیند، مختصری فرورفته و سرانجام چروکیده می شوند.

بثورات کهیری دوران بارداری

۰/۵ درصد زنان طی ۳ ماهه سوم بادراری دچار ضایعات کهیری می شوند. این بیماری عموما در بارداری اول شکل می گیرد و به ندرت در بارداری های بعدی تکرار می شود و چنانچه عود داشته باشد شدت آن کمتر است. علت بیماری دقیقا معلوم نیست و به افزایش غیرطبیعی وزن در مادر و جنین نسبت داده می شود.

از نشانه های این بیماری می توان به پیدایش بثورات کهیری به شدت خارش دار و سلب خواب شبانه اشاره کرد. این بثورات معمولا از ناحیه شکم شروع شده و بیشتر محدود به خطوط استریا هستند اما گاهی قسمت فوقانی بازو ها و ران ها نیز ممکن است گرفتار شود. در اغلب موارد ضایعات در عرض ۲ تا ۳ هفته پس از زایمان از بین می روند. اما ممکن است تشدید قابل توجهی بلافاصله پس از زایمان مشاهده شود.

آویزهای پوستی

ضایعاتی هستند که در ماه های آخر بارداری ظاهر و به طور نسبی یا کامل پس از زایمان ناپدید می شوند. اندازه آن ها از سر یک سوزن تا یک نخود متفاوت بوده و به صورت زواید برجسته به رنگ پوست یا کمی تیره تر در طرفین صورت، گردن و سینه ها بروز می کنند. این زواید شبیه زگیلند و ممکن است مادر را بترسانند.

محصولات مجاز زیبایی در دوران بارداری کدامند؟

۱. رتینوئیدها

این مواد قوی در محصولات ضدپیری پوست وجود دارند و سبب کاهش چروک ها و اصلاح رنگ پوست می شوند. رتینوئید ها در اصل نوعی ویتامینA هستند که سرعت تقسیم سلولی را افزایش می دهند و از شکستگی رشته های کلاژنی پوست جلوگیری می کنند. مطالعات نشان داده اند میزان بالای ویتامین A در دوران بارداری می تواند سلامت جنین را به خطر بیندازد، بنابراین مصرف رتینوئیدهای خوراکی در دوران بارداری مثل ایزوترتینوئین (آکوتان) سبب نقص مادرزادی می شوند. البته اگر شما باردار هستید و محصولات موضعی حاوی رتینوئید را مصرف می کنید لازم نیست بترسید زیرا این نوع محصولات حاوی مقدار خیلی زیاد رتینوئید نیستند.

۲. سالسیلیک اسید

این اسید ضعیف برای درمان برخی اختلالات پوستی از جمله آکنه تجویز می شود و تولیدکنندگان از آن در تهیه پاک کننده ها (کلینرز) و تونر استفاده می کنند. این ماده ضمن عبور از لایه چربی پوست به منافذ آن نفوذ می کند و سبب پاکسازی آن ها می شود. سالسیلیک اسید همچنین التهاب و قرمزی پوست را کاهش می دهد. خوب است بدانید بتاهیدروکسی اسید -BHA هم یک نوع سالسیلیک است که در لایه بردار ها استفاده می شود. بعد از این اوصاف باید گفت سالسیلیک اسید هم یکی از مواد مضر برای خانم های باردار است و تحقیقات در مورد انواع خوراکی این ماده نشان داده سالسیلیک اسید می تواند سبب نقایص مادرزادی در فرزند شما شود، اما به هر حال انواع محصولات موضعی حاوی این ماده خطرناک برای مادر و جنین ندارند اما اگر خانم بارداری انواع قوی محصولات حاوی سالسیلیک اسید را استفاده کند باید منتظر عواقب خطرناک آن هم باشد. در ضمن باید یادآور شوم که آلفا هیدروکسی اسید AHA ماده خطرناکی نیست.

۳. محصولات حاوی عصاره سویا

برخی خانم ها تصور می کنند مواد گیاهی فقط فایده دارند و هیچ ضرری را برای بدن به بار نمی آورند. اگرچه از دیدگاه کلی محصولات مراقبت پوست حاوی عصاره سویا برای بدن خطری ندارند اما مصرف این مواد در دوران بارداری سبب تشدید ماسک بارداری (لکه های تیره روی پوست صورت) می شود. اتفاقا استفاده از روغن ترنج هم در دوران بارداری دقیقا همین اثر را دارد. دلیل این ویژگی را باید از اثر استروژنی سویا دانست. بنابراین توصیه می شود اگر دچار لک های بارداری یا ملاسما شده اید بهتر است برای پیشگیری از تشدید رنگ این لکه ها از مصرف محصولات حاوی سویا خودداری کنید.

۴. محصولات ضد آکنه

بسیاری از خانم ها در ابتدای ۳ ماهه اول بارداری از مشکل آکنه رنج می برند حتی اگر در تمام طول عمرشان، وجود یک جوش را هم بر پوست شان تجربه نکرده باشند. اگر شما هم در دوران بارداری تان میزبان آکنه شده اید سری به پزشک متخصص پوست بزنید. در این موارد متخصص پوست برای تان آنتی بیوتیک موضعی مخصوص دوران بارداری تجویز می کند. اگر به هر دلیلی نمی توانید به متخصص پوست مراجعه کنید پیشنهاد می شود از محلول شوینده پوستی با حداکثر ۲ درصد سااسیلیک اسید کمک بگیرید. اگر هم نگران سلامت تان هستید و مرددید که این محصولات را استفاده کنید یا خیر بهتر است مشورتی هم با متخصص زنان معالج تان داشته باشید اما یادتان باشد آکنه تان هرچقدر هم شدید است به هیچ وجه در دوران بارداری نباید از درصدهای بالای سالسیلیک اسید، انواع لایه بردارو رتینوئیدهای خوراکی آکوتان استفاده کنید.

۵. ضد آفتاب

خانم های باردار اشکالی ندارد در معرض آفتاب قرار بگیرند اما قبل از خروج از منزل باید حتما قسمت هایی را که در معرض آفتاب قرار می گیرد، با ضدآفتاب مناسب بپوشانند. از بابت نفوذ ضدآفتاب به پوست هم نگران نباشید زیرا ماده خطرناکی برای شما و فرزندتان ندارد اما توصیه می شود کارهای خارج منزلتان را در ساعاتی خارج از بازه زمانی ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر انجام دهید که از شدت تابش آفتاب کاسته شده باشد و در ضمن ضد آفتاب تان را هر ۲ ساعت یک بار تجدید کنید.

۶. موبر ها

تحقیقات اثر سوئی را از مصرف موبر ها در دوران بارداری نشان نداده اند چرا که این کرم ها یا محلول ها جذب پوست نمی شوند تنها مشکل این محصولات حساسیت زایی آن هاست. پس اگر سابقه حساسیت دارید بهتر است از روش دیگری برای برداشتن مو های تان استفاده کنید. در ضمن یادتان باشد پوست بعضی از خانم ها در دوران بارداری به مراتب حساس تر از حالت عادی می شود پس بهتر است قبل از استعمال موبر ابتدا روی بخش کوچکی از پوست پشت ساعدتان تست حساسیت انجام دهید. اگر بعد از ۲۴ ساعت واکنش حساسیت نشان ندادید برای زدودن موهای زایدتان از موبر استفاده کنید.

۷. عطر و اسپری

استفاده از عطر و اسپری در دوران بارداری خطری جدی به بار نمی آورد تنها مشکل بارداری با مواد معطر این است که به دلیل حساسیت بیشتر خانم ها به بو ها در این دوران ممکن است به آن ها حالت تهوع، سرگیجه و سردرد دست بدهد. بنابراین اگر می خواهید در این دوران چنین دردسرهایی نداشته باشید بهتر است عطر و اسپری نزنید و برای رفع بوی بد قسمت هایی از بدنتان که زیاد عرق می کنند را هر چند ساعت یک بار بشویید.