شیردهی مادران شاغل، برنامه‌ریزی قبلی می‌خواهد؟
برای مادران شاغلی که پس از زایمان به علت بازگشت به کار، کودک خود را از شیر می‌گیرند و اغلب احساس گناه می‌کنند...
برای مادران شاغلی که پس از زایمان به علت بازگشت به کار، کودک خود را از شیر می‌گیرند و اغلب احساس گناه می‌کنند، شیر دادن به نوزاد در حین اشتغال، این احساس گناه را از بین می‌برد.
ادامه تغذیه نوزاد با شیر مادر، با دوشیدن و ذخیره کردن شیر، کاری عملی و به نسبت آسان است.
شیر مادر اثرات مفید و منحصر به فردی دارد که یک پرستار بچه نمی‌تواند آن را با دادن شیر خشک به نوزاد تأمین کند.
شیر دادن به نوزاد، برای خانم‌های شاغل گرچه کاری دشوار است، دارای فواید زیادی برای مادر و نوزاد است. مادر با شیر دادن به نوزاد، خود را با رشد و تکامل نوزاد وفق می‌دهد و در عین حال به بعضی از تمایلات غریزی و طبیعی خود نیز پاسخ می‌دهد.
پس از مدت‌ها تجربه، بالاخره جامعه به این نتیجه رسیده است که شیر مادر برای نوزاد ماده‌ای حیاتی است و شیر دادن مادر به نوزاد کار باارزشی است. کارفرمایان باید بدانند که تغذیه نوزاد برای مادر اهمیت زیادی دارد و مادران شاغل با رضایتی که از این پیوند بین خود و نوزاد کسب می‌کنند، به کارشان دلگرم‌تر می‌شوند. ضمن این که تغذیه نوزاد اشکالی در کار مادر به‌وجود نمی‌آورد، در مقابل مزدی که کارفرما می‌پردازد کار لازم نیز انجام می‌شود.
برنامه‌ریزی قبلی
با این که برنامه‌ریزی قبلی برای شروع کار لازم است، اما بهتر است مادر، زیاد به کار و روزی که باید به کار برگردد فکر نکند. این نگرانی یا فکر شروع به کار، به‌طور ناخودآگاه پیوند عاطفی مادر را با نوزاد سست می‌کند تا بتواند در موقع بازگشت به کار از نوزاد خود آسان‌تر جدا شود.
مادر باید از مرخصی زایمان به‌طور کامل استفاده کند و در صورت نیاز با مرخصی بدون حقوق یا مرخصی‌های ذخیره شده، مدت بیشتری به استراحت ادامه دهد. مادر و نوزاد استحقاق این مرخصی را دارند.
والدین می‌توانند با مشورت آشنایان، یک نفر پرستار بچه برای نوزاد پیدا کنند و حدود دو هفته قبل از بازگشت به کارِ مادر او را به منزل دعوت کنند تا با نوزاد، محیط زندگی و برنامه‌های والدین آشنا شود. این آشنایی قبلی باعث می‌شود، وقتی مادر به کار برمی‌گردد و نوزاد را به او می‌سپارد، نوزاد احساس غریبی نکند.
والدین می‌توانند در ملاقات‌هایی که با پرستار دارند، خواسته‌های خود را برای او شرح دهند تا به تدریج با آن‌ها آشنا شود. پرستار باید با برنامه و انتظارات پدر و مادر آشنا باشد و آن‌ها را بپذیرد.
مادر باید وظایف پرستار را هنگام گریه کردن یا گرسنه شدن نوزاد برای او توضیح دهد.
والدین باید کسی را انتخاب کنند که با مهربانی به خواسته‌های نوزاد جواب بدهد.
مادر شاغل باید درباره برنامه شیر دادن خود با کارفرمایش صحبت کند و اگر او با این امر مخالف است، از پزشک خود بخواهد تا لزوم شیر دادن به نوزاد را برایش گواهی کند. در صورت امکان و با موافقت کارفرما ترتیبی دهد که نوزاد را برای شیر دادن نزد او به محیط کار بیاورند، یا دست کم فرصتی بخواهد که در محل کار بتواند شیر خود را بدوشد و برای نوزاد ذخیره کند.
معمولاً قوانین کشورها فرصت شیر دادن را حق قانونی مادران شاغل می‌دانند و کارفرمایان، اتحادیه‌ها و مؤسسات دولتی و خصوصی و دادگاه‌ها نیز به این حق قانونی مادران احترام می‌گذارند.
در بعضی محیط‌های کار، مادر اجازه دارد نوزاد را همراه خود بیاورد. این مادران برای کسب درآمد، احتیاج به کار کردن دارند و به علت مضیقه مالی نمی‌توانند نوزاد خود را از شیر بگیرند و یا او را به پرستار بسپارند. این مادران اگر یک روز به علت بیماری نوزاد زودتر محیط کار را ترک کنند، در روزهای بعد با کار بیشتر آن را جبران می‌کنند.
استفاده از ساک حمل نوزاد هنگام کار
بعضی از خانم‌ها به جای این که نوزاد خود را در منزل نزد پرستار بگذارند و به‌طور نیمه وقت او را شیر بدهند، با استفاده از ساک مخصوص، نوزاد را به محل کار خود می‌برند. اگر مادر، شغل مناسبی دارد، می‌تواند از این روش استفاده کند.
بسیاری از مادرانی که در کودکستان، مهدکودک و بعضی فروشگاه‌ها و بنگاه‌ها کار می‌کنند، با موفقیت از این وسیله استفاده می‌نمایند. این روش از مدت‌ها قبل در بعضی از کشورها متداول بوده و اخیراً به کشورهای غربی نیز وارد شده است. مادران می‌توانند فرزند خود را هنگام کار نزد خود نگه دارند. کودک نیز در محیط کار با دیدن چیزهای جالب سرگرم می‌شود.
شروع تغذیه با شیر خشک
هر چه مادر دیرتر تغذیه کمکی نوزاد را شروع کند، نوزاد نیز دشوارتر و دیرتر آن را خواهد پذیرفت. در بعضی از موارد اگر تغذیه با شیر خشک زودتر، یعنی در هفته اول شروع شود، نوزاد بدعادت می‌شود و برای گرفتن سینه دچار مشکل و ابهام خواهد شد. توصیه می‌کنند که دادن شیر خشک به نوزاد، دو هفته قبل از بازگشت به کار یا حداقل در هفته ششم تولد نوزاد شروع شود.
برای شروع تغذیه مصنوعی، معمولاً نوزاد شیشه پستانک را از مادر قبول نمی‌کند و برای این کار باید از شخص دیگری کمک گرفت.
جمع‌آوری و ذخیره شیر مادر
مادر بهتر است قبل از بازگشت به کار، مدتی دوشیدن شیر و جمع‌آوری آن را تمرین کند. بعضی از نوزادان شیر خشک و غذای کودک را دوست ندارند و گاهی نسبت به آن آلرژی نشان می‌دهند. از این رو باید از شیر مادر تغذیه کنند. اگر مادر شیر خود را بدوشد و ذخیره کند، این مشکل برطرف خواهد شد. نگهداری شیر دوشیده شده در فریزر، روش خوبی برای تغذیه و تأمین سلامتی نوزاد است.
وقتی مادر، برای اولین بار اقدام به دوشیدن شیر خود می‌کند، ابتدا ممکن است مقدار آن کم باشد. این امر نباید او را دلسرد و مأیوس کند. با تمرین بیشتر و رفته رفته در روزهای بعد می‌توان در مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه حدود ۱۰۰ سی‌سی شیر جمع‌آوری کرد. مقدار شیر در هر نوبت ممکن است با نوبت قبل متفاوت و در بعضی روزها کم یا زیاد باشد. در هفته اول کار ممکن است قدری شیر از پستان تراوش کند و باعث ناراحتی شود. برای جلوگیری از این امر، مادر می‌تواند دست‌های خود را به‌طور ضربدر روی سینه‌هایش بگیرد و مدت ۱ تا ۲ دقیقه به سر سینه فشار دهد. برای این که لباسش خیس نشود، یک دستمال تا زده در جام لباس زیر خود قرار دهد تا شیر خارج شده را جذب کند و این دستمال را زود به زود عوض کند.
هنگامی که دستگاه تولید شیر مادر می‌خواهد با برنامه جدید وفق پیدا کند، گاهی هم‌زمان با وعده‌های شیر دادن و طبق عادت، سینه‌ها پر و بزرگ می‌شود. بعد از یک یا دو هفته که مادر با برنامه شیردوشی جدید عادت کرد، این مشکل کاهش پیدا می‌کند.
وسایل مورد نیاز برای جمع‌آوری و ذخیره شیر مادر در محیط کار، عبارتند از:
- یک دستگاه شیردوش دستی یا برقی
- دستمال نخی برای جذب شیر و خشک کردن سینه
- یک کیسه یا ساک برای حمل شیردوش
- ظرف جمع‌آوری شیر و تعدادی کیسه پلاستیکی
- یخچال یا فریزر در محل کار
آمادگی مادر برای دوشیدن شیر و تحریک رفلکس جاری شدن شیر
الف، دوشیدن شیر، هنگامی که مادر آرامش بیشتری دارد. مثلاً صبح یا پس از شیر دادن به شیرخوار که جریان شیر برقرار شده، مفیدتر است.
ب، توصیه می‌شود پیش از دوشیدن شیر، مادر دست‌هایش را با آب و صابون بشوید و ظروف مورد نیاز برای جمع‌آوری شیر را ۲۰ دقیقه بجوشاند.
ج، مادر در محیطی آرام و خلوت یا کنار یکی از نزدیکان خود (مادر و خواهر) بنشیند با این که عکس کودک را ببیند و یا لباس کودک را ببوید که به جاری شدن شیر کمک می‌کند.
د، نوشیدن مایعات گرم، دوش گرفتن یا کمپرس گرم پستان‌ها مفید است.
ه، مالش دادن پشت مادر، ماساژ دادن پستان‌ها از بالا به پایین موجب تسریع برقراری جریان شیر می‌شود.
جمع‌آوری شیر در محل کار
مادر شاغل می‌تواند در محل کار، حداقل هر سه ساعت یک بار، به کمک شیردوش شیر خود را بدوشد و آن را در یخچال یا فریزر بگذارد. اگر برای این کار برنامه و ساعت معینی ندارد، می‌تواند از وقت استراحت و تنفس بین کار یا ساعت ناهار استفاده کند. برای این که شیر بهتر ترشح شود، هنگام شیردوشی به عکس نوزاد نگاه کند و به شیر خوردن او فکر کند تا هورمون‌های مولد شیر تحریک شود و رفلکس ترشح شیر به کار افتد. استفاده از شیردوش‌های دوتایی برای صرفه‌جویی در وقت مناسب‌تر است.
مادر شاغل بهتر است برای حفظ و تداوم شیردهی خود غذای مختصری (بین وعده‌های اصلی) در محل کار مصرف کند. به قدر کافی بخورد و بیاشامد و از تجربیات دیگر زنان شاغل که شیر می‌دهند، استفاده کند.
لباس مناسب برای مادران شاغل و شیرده
بهتر است مادر شاغل، از پوشیدن لباس و روپوش‌هایی که لکه شیر روی آن‌ها جا می‌اندازد، خودداری کند. پارچه‌های کم‌رنگ، سفید و تیره یک‌دست ممکن است لکه شیر را نشان دهند. در هفته‌های اول، یک دستمال تا شده در جام سینه‌بند خود بگذارد و هر وقت خیس می‌شود آن را عوض کند. پارچه‌های پشمی و سنتزی به اندازه پارچه‌های ابریشمی لک نمی‌افتند. لباس‌های راحت و گشاد، بهتر از لباس‌های تنگ هستند.
نکاتی برای پرستار بچه
۱- نوزاد را همیشه در همان وضعیتی که از سینه مادر شیر می‌خورد، در بغل بگیرد یا روی زانوی خود بنشاند.
۲- هیچ وقت نوزاد را با شیشه شیر تنها نگذارد. تکیه دادن شیشه به یک بالش و رها کردن نوزاد در این وضع کار خطرناکی است.
۳- شیر نگهداری شده در یخچال هموژنیزه نیست و چربی آن به آسانی جدا می‌شود. وقتی آن را در یک ظرف آب، گرم می‌کند؛ چند بار به آرامی هم بزند تا چربی آن خوب مخلوط شود.
۴- اگر نزدیک به زمان آمدن مادر به منزل، کودک احساس گرسنگی می‌کند، با او بازی کند یا با مقدار کمی شیر او را آرام نماید؛ به‌طوری که سیر نشود و هنگام بازگشت مادر به خانه بتواند از شیر مادر استفاده کند.
۵- برای گرم کردن شیر، از شعله و حرارت مستقیم نباید استفاده کرد. مایکروویو نیز وسیله خوبی برای گرم کردن شیر نیست. زیرا ارزش غذایی آن را از بین می‌برد. برای ذوب کردن شیر یخ‌زده، آن را در زیر آب سرد بگیرد تا یخ آن باز شود. هر دفعه فقط مقدار کمی از شیر را که مصرف یک وعده تغذیه نوزاد است، ذوب کند و سپس آن را داخل شیشه بریزد و در یک ظرف آب گرم قرار دهد تا گرمای آن مناسب شود. هرگز شیر یخ زده‌ای را که یک بار ذوب شده، دوباره برای یخ زدن در فریزر قرار ندهد. اگر شیر را در اندازه‌های ۶۰ تا ۱۲۰ گرم در کیسه‌های پلاستیکی کوچک به‌طور جداگانه بسته‌بندی کند، کار ذوب و آماده کردن آن برای تغذیه نوزاد آسان‌تر خواهد شد.
برنامه شیردادن به نوزاد
مادر شاغل، وقتی نوزاد را ترک می‌کند، نباید از خود دلتنگی نشان دهد و وقتی به خانه باز می‌گردد، با روی خوش نوزاد را در بغل بگیرد و درست قبل از ترک منزل و به محض رسیدن به خانه به نوزاد شیر بدهد.
به پرستار بچه سفارش کند که یک ساعت قبل از آمدن او به کودک چیزی ندهد تا وقتی از کار برمی‌گردد، میل و اشتهای لازم را برای شیر خوردن داشته باشد. نوزاد معمولاً پس از این که مادرش دوباره کار را شروع می‌کند، در طول شب چند بار بیدار می‌شود تا با شیر خوردن، کمبود تغذیه روزانه را جبران کند. مادرانی که این روش را پذیرفته‌اند، در کار تغذیه و پرورش کودک خود موفق بوده‌اند. آن‌ها نوزاد را کنار خود می‌خوابانند و هنگام نیاز، به او شیر می‌دهند. این نزدیکی و تغذیه شبانه، دوری روز را جبران می‌کند.
مادر بهتر است در روزهای آخر هفته و تعطیلات و مرخصی‌ها تمام وقت به نوزاد خود شیر بدهد تا میزان شیرش نیز افزایش یابد. در این روزها اگر به‌طور مرتب شیر می‌دهد، باید انتظار داشته باشد که در روز بعد - یعنی در روز اول هفته یا روز بعد از تعطیلی - سینه‌هایش پرتر از روزهای دیگر باشد.
نتیجه تغذیه نوزاد، ایجاد نوعی هماهنگی بین مادر و نوزاد است که از بیدار شدن کامل آن‌ها جلوگیری می‌کند و از بی‌خوابی و خستگی می‌کاهد. این هماهنگی تأثیر آرام‌بخشی بر مادر می‌گذارد و خستگی کار روزانه را از تن او بیرون می‌برد.
به مادران شاغل اکیداً توصیه می‌شود که شیر دادن به نوزاد را پس از بازگشت به‌کار ادامه دهند. در پایان یک روز پرکار، وقتی مادر به خانه برمی‌گردد و نوزاد خود را در آغوش می‌گیرد و به او شیر می‌دهد، خستگی خود را فراموش می‌کند.
بعضی از مهمان‌داران هواپیمایی که گاهی چند روز دور از نوزاد خود هستند، مدت دو سال با این روش به کودکان خود شیر داده‌اند و به‌خوبی از عهده این کار برآمده‌اند.
مادرانی که به کودک خود شیر می‌دهند پیوند و صمیمیت بیشتری را بین خود و فرزندشان احساس می‌کنند و از آرامشی که هنگام بازگشت به منزل از تغذیه نوزاد به‌دست می‌آورند، لذت می‌برند.
