بیماری شایع در زنان، علت تا درمان

بعضی بیماری‌ها یا مشکلات گاهی بیشتر از مردان گریبان زنان را می‌گیرند. کم خونی و فقر آهن یکی از این بیماری هاست. زنان به دلایل شرایط فیزیکی و عادات ماهانه و بارداری و زایمان بیشتر از مردان دچار این اتفاق می‌شوند. این بیماری خاموش است و معمولا علائم خاصی ندارد، ولی اگر جدی گرفته نشود می‌تواند عواقب بدی داشته باشد.
کم خونی یا آنمی اختلال خونی شایعی است که در آن گلبول‌های قرمز و یا هموگلوبین کافی در خون برای رساندن اکسیژن به سایر بافت‌های بدن وجود ندارد. هموگلوبین ترکیبی پروتئینی است که وظیفه حمل اکسیژن به بافت‌های بدن را به عهده دارد.
کم خونی وضعیتی است که در آن گلبول‌های قرمز قادر نیستند وظیفه اکسیژن رسانی به سلول‌ها را انجام دهند و به همین دلیل است که معمولا کم خونی با مشکلات تنفسی و احساس ضعف و خستگی همراه است. بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود ۲۵ درصد از مردم جهان از کم خونی رنج می‌برند که نیمی از این میزان به کمبود آهن در افراد مربوط می‌شود. معمولا خانم‌ها به دلیل خونریزی ماهانه، کودکان در سنین رشد و خانم‌های باردار بیشتر در معرض کم خونی قرار دارند.

دلایل کم خونی
عوامل متعددی در بروز کم خونی نقش دارد. گاهی هموگلوبین توسط مغز استخوان تولید نمی‌شود و در برخی موارد این هموگلوبین‌ها به صورت خونریزی از بدن دفع می‌شوند. علاوه بر این در برخی موارد از دست رفتن هموگلوبین در داخل بدن رخ می‌دهد.
کم‎خونی فقر آهن، شایع‎ترین گونه کم‎خونی در زنان است. این بیماری به دلیل کمبود آهن در تغذیه، دفع بیش‎ از حد خون در بلندمدت (مانند خونریزی گوارشی) یا سوءجذب آهن رخ می‌دهد.
علت ‎اصلی کم‎خونی کمبود آهن در زنان، هدر رفتن خون در زمان عادت‎ ماهیانه است. از طرف دیگر کمبود آهن بدون کم‎خونی در دختران ‎نوجوان سبب پایین ‎افتادن کیفیت ‎تحصیلی و ضریب‎ هوشی می‌شود. از عوامل ایجادکننده کم خونی می‌توان به کمبودهای تغذیه ای، خونریزی، ناهنجاری‌های ژنتیکی، بیماری‌های مزمن یا مسمومیت‌های دارویی اشاره کرد.

علائم
بیشتر افرادی که دچار کم خونی جزئی هستند معمولا متوجه آن نمی‌شوند. شدت و میزان علائم بستگی به شدت، نوع و سرعت بروز کم خونی دارد. اگر کم خونی به تدریج بروز کند، فرد به مرور با علائم آن رو به رو می‌شود و دیرتر متوجه مشکل شده و دیرتر به پزشک مراجعه می‌کند، اما به طور کلی کم خونی خود را با نشانه هایی مثل ضعف، خستگی، افزایش ضربان قلب، تنگی نفس، رنگ پریدگی، سردرد، سرگیجه، افت فشار و... نشان می‌دهد.
عناوین مرتبط:
هرچه که باید درباره ناخن بدانید
البته در برخی انواع کم خونی علائمی مثل درد در شکم، کمر یا سینه، اختلالات دید، زردی و تورم اعضای بدن نیز دیده می‌شود. توجه داشته باشید کم خونی در افراد سالمند خطر مرگ ناشی از بیماری، سکته قلبی یا سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
نیاز روزانه به آهن بسیار اندک و در حدود یک میلی‎گرم است
در کم‏ خونی، حتی اگر رنگ پوستتان معمولی باشد، لب‏های شما، کم رنگ‏تر از حد طبیعی است. پوست شما بی‏حال و خسته است. احساس خستگی می‌کنید. سردردهای پی در پی دارید و یا اشتهایی برای غذا خوردن ندارید.
از نشانه‌های کلی کم خونی می‌توان به خستگی و احساس فرسودگی، رخوت و بی حالی، ریزش مو، بی قراری و ناراحتی، تنگی نفس و یا مشکل در تنفس، تمرکز ضعیف، تپش قلب، حساسیت به هوای سرد، حساسیت به هوای سرد، درد قفسه سینه، وزوز گوش ها، سردرد، تاثیر بر حس چشایی، خشکی زبان، مشکل در بلعیدن غذا، سندرم پای بی قرار، ناخن‌های خشک و پوسته پوسته هم اشاره کرد.

انواع کم خونی
کم خونی ناشی از فقر آهن: این نوع کم خونی شایع‌ترین نوع کم خونی است که حدود ۵۰ درصد آنمی‌های تشخیص داده شده را دربرمی گیرد. کاهش میزان آهن می‌تواند ناشی از خونریزی به دلیل عادت ماهانه شدید یا طولانی مدت خانم ها، فیبروم رحم، سرطان کولون یا مصرف منظم آسپیرین و همچنین داشتن تغذیه‌ای فقیر از آهن باشد. در کم خونی ناشی از فقر آهن اندازه گلبول‌های قرمز تغییر کرده و کوچک‌تر از حد معمولی می‌شوند.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ و اسید فولیک: در این نوع کم خونی گلبول‌های قرمز تغییر شکل داده و بزرگ می‌شوند که به آن کم خونی مگالوبلاستیک می‌گویند. این کم خونی انواع مادرزادی نیز دارد که نادر است. یکی از علائم مهم این آنمی علائم عصبی است.

بیماری شایع زنانه
عدم مصرف سبزیجات تازه باعث ایجاد کم خونی می شود
کمبود ناشی از اسیدفولیک نیز به دلیل افزایش نیاز در دوران رشد، دوران بارداری، حتی بیماری، عدم مصرف سبزیجات تازه، مشکلات جذب در بیماری‌های گوارشی مثل سلیاک، جراحی روده کوچک یا به دنبال مصرف برخی دارو‌ها (مانند برخی داروهای ضدصرع) بروز می‌کند.
کم خونی ناشی از بیماری‌های مزمن: برخی از بیماری‌های مزمن و گاهی درمان آن‌ها باعث کاهش میزان گلبول‌های قرمز خون می‌شود. انواع سرطان، بیماری‌های عفونی مثل ایدز، سل و بیماری‌های التهابی مثل آرتریت روماتوئید، لوپوس، کرون، بیماری‌های کبدی، کم کاری تیروئید می‌توانند روی فعالیت مغز استخوان تاثیر گذاشته و عاملی برای بروز کم خونی شوند.
کم خونی ناشی از خونریزی: از دست دادن خون زیاد به دلیل مشکلاتی مثل تصادفات شدید، عمل جراحی، زایمان و... با سرعت بیشتر کم خونی می‌آورد.
تالاسمی: تالاسمی از شایع‌ترین علل کم خونی‌های مادرزادی است که شامل طیفی از بیماری‌ها از کم خونی خفیف در نوع مینور تا شدید در نوع ماژور و نیازمند تجویز مداوم خون می‌باشد.
عناوین مرتبط:
۲ روی سکه تغذیه ایرانیان
تشخیص بیماری
پری بستامی، کارشناس ارشد مامایی در رابطه با تشخیص کم خونی می‌گوید: تشخیص این بیماری با یافته‎های غیرطبیعی در آزمایش خون و علائم‎بالینی در بدن حاصل می‌شود و ترکیبات دارای آهن مانند فروس‎سولفات در درمان و پیشگیری از کم‎خونی فقر آهن به‎کار می‎رود.

بیماری شایع زنانه

مصرف گوشت و جگر سبزی‎های دارای برگ سبز تیره و میوه‌های خشک در درمان مفید است
مصرف گوشت و جگر، مغز‌ها مانند پسته، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزی‎های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات مثل عدس و لوبیا و همچنین میوه‌های خشک (مانند برگه‌ها) و دانه‌های روغنی در درمان مفید است. مصرف ویتامین C بعد از غذا (مانند آب‎لیمو) موجب افزایش جذب آهن و مصرف چای و قهوه موجب کاهش جذب آهن می‎شوند.
نیاز روزانه به آهن بسیار اندک و در حدود یک میلی‎گرم است، البته میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت است.مثلا زنان باردار به علت افزایش حجم ‎خون، رشد جنین و جفت و سایر بافت‌ها به آهن بیشتری نیاز دارند و در شیرخوارانی که شیر مادر می‎خورند، در صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیرمادر برای ۴ تا ۶ ماه اول زندگی کافی است، اما از شش ماهگی به بعد استفاده از قطره‎آهن توصیه می‎شود.
در کودکانی که از شیرخشک استفاده می‎کنند معمولا کمبود آهن وجود ندارد و در نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، ذخایر آهن اغلب اندک بوده و باید از ۳ ماهگی، آهن‎ اضافی به صورت قطره ‎خوراکی خورانده شود و همچنین بستن پیش‎ از موقع بندناف نیز به این دلیل که نوزاد را از یک‎سوم کل خونش محروم می‎کند، خطر فقرآهن را افزایش می‌دهد.

غلات و حبوبات جوانه زده را فراموش نکنید
اسیدسیتریک و اسیداسکوربیک یا ویتامین C که در آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل‎کلم، سبزی‌ها، آب‎پرتقال، لیموشیرین، لیموترش، سیب و آناناس وجود دارند، می‌توانند عوامل افزایش ‎دهنده جذب‎ آهن در بدن باشند. اسیدمالیک و اسیدتارتاریک که در هویج، سیب‎زمینی، چغندر، کدوتنبل، گوجه‎فرنگی، کلم‎پیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذب‎ آهن می‌شوند.

درمان
درمان کم خونی با توجه به انواع آن متفاوت است. کم خونی ناشی از فقر آهن با مصرف مکمل آهن و کم خونی مگالوبلاستیک (کمبود ویتامین B. ۱۲ یا اسیدفولیک) با تجویز ویتامین B. ۱۲ و فولیک اسید قابل کنترل است. قطع مصرف داروهای ایجادکننده کم خونی و جایگزین کردن آن‌ها با داروهای مناسب نیز از جمله روش‌های مقابله با کم خونی است.
خانم هایی که دچار خونریزی شدید ماهانه می‌شوند، باید از نظر وجود بیماری‌های زنان بررسی شده و در صورت نبود مشکل حتما ترکیبات آهن مناسب جهت پیشگیری از ایجاد فقر آهن دریافت کنند. درخصوص کم خونی ناشی از بیماری‌های مزمن لازم است که ابتدا بیماری زمینه‌ای درمان و کنترل شود.
از استروئید و درمان‌های سرکوبگر ایمنی در درمان برخی از انواع کم خونی‌های همولیتیک استفاده می‌شود.در کنترل دردهای ناشی از کم خونی داسی شکل، مصرف داروهای مسکن پیشنهاد می‌شود. در برخی موارد کم خونی، تزریق خون یا پیوند مغزاستخوان انجام می‌دهند.

چند پیشنهاد
برای درمان بیماری کم خونی اولین راه رفتن به پزشک است که بتواند اول تشخیص نوع بیماری شما را بدهد و بعد درمان مناسب با آن را به شما بگوید. اما شاید خودتان هم بتوانید با این راه‌های درمان گیاهی در بهبود بیماری کم خونی به خودتان کمک کنید.
۱. افسنتین، گیاهی است شفابخش که به راحتی می‌توانید آن را از عطاری‌ها تهیه کنید. ۵ تا ۶ گرم از برگ این گیاه را در یک لیتر آب جوش بریزید و چند دقیقه آن را بجوشانید و بعد بگذارید خنک شود. آن را صاف کنید و با کمی عسل شیرین کرده و قبل از ناهار و شام یک فنجان از آن را میل کنید. این جوشانده برای درمان کم خونی و لاغری بسیار موثر است.
۲. انگور به علت داشتن آهن، منگنز و منیزیم برای درمان کم خونی بسیار موثر است؛ البته انگور شیرین با پوست نازک جوابگویی بهتری دارد.
۳. نوشیدن روزانه ۳ تا ۵ فنجان شربت بارهنگ در از بین بردن کم خونی مفید است.
مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار حتما باید رعایت شود
۴. بیست گرم آب تره را با عسل مخلوط کنید و روزانه ۲ تا ۳ فنجان از آن را بخورید که درمان کامل و خوبی برای کم خونی است.
۵. بیست گرم جو پوست کنده را در یک لیتر آب سرد بریزید و بجوشانید و آب اول آن را دور ریخته و دوباره یک لیتر آب روی آن بریزید و یک ربع بجوشانید و صاف کنید و پس از هر وعده غذا یک فنجان از آن را بنوشید.
۶. جوشانده برگ یا پوست گردو بهترین دارو برای کم خونی است.
۷. یک روز در میان بعد از وعده غذایی پنج، شش عدد فندق خام بخورید.
۸. برگ‌های کلم سبز و قرمز خام را به صورت سالاد قبل از هر وعده غذایی بخورید. برگ‌های کلم دارای کلسیم و گوگرد فراوان است و بسیار برای کم خونی مفیدند.
۹. حدود ۵ گرم از ریشه خشک ریواس را به صورت پودر درآورید و داخل یک لیوان آب ولرم حل کرده و با عسل شیرین کنید و خوب هم بزنید و هر روز قبل از غذا یک فنجان از آن را بنوشید.
۱۰. کمی برگ خشک گزنه را در نیم لیتر آب سرد بریزید و ۳ تا ۵ دقیقه بجوشانید و سپس ۱۰ دقیقه کنار بگذارید تا دم بکشد، بعد آن را صاف کنید و روزی ۳، ۴ بار و هر بار یک فنجان از آن را بنوشید.

توصیه
استفاده از غذاهایی که غنی از آهن است را فراموش نکنید. منابع غذایی حاوی ویتامین ث در هر وعده غذایی بگنجانید که برای جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گریب فروت، گوجه فرنگی، کلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیموترش) خیلی مفید است. گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی حتما داشته باشید.
مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا را قطع کنید. اگر مشکلات گوارشی و یبوست دارید سریع برطرف کنید. عادت‌های غذایی نادرست (مثل مصرف مواد غیر خوراکی مانند خاک، یخ) را کنار بگذارید. حتما برای مشاوره به پزشک و متخصص تغذیه مراجعه کنید.
انگور به علت داشتن آهن، منگنز و منیزیم برای درمان کم خونی بسیار موثر است
از نان هایی که از خمیر ورآمده تهیه شده است استفاده کنید. خشکبار مثل توت خشک، برگه آلو، انجیر خشک و کشمش که منابع خوبی از آهن است را در میان وعده خود بگنجانید. غلات و حبوبات جوانه زده را فراموش نکنید. مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار حتما باید رعایت شود. مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان ۲ سالگی در کودکان را از یاد نبرید.