تشخیص و درمان کیست تخمدان، حتما بخوانید

کیست تخمدان، کیسه هایی پر از مایع هستند، که در داخل و یا روی تخمدان ها تشکیل می شوند. تخمدان ها اندام های باروری در زنان محسوب می شوند، که در پشت لگن و در طرفین رحم قرار دارند. هر تخمدان سایز و شکلی مشابه با بادام دارد و منجر به تولید تخم می شود و منبع عمده هورمون های زنانه (استروژن و پروژسترون) محسوب می شوند. شایع ترین انواع کیست های تخمدانی، کیست های عملکردی نام دارد. این کیست تخمدان معمولا در طول چرخه قاعدگی ایجاد می شود. خیلی از کیست های تخمدانی علائم مشخصی ندارند. اما برخی کیست ها می تواند منجر به درد در ناحیه لگن، خونریزی غیر طبیعی و اضافه وزن شود. پزشکان اغلب این کیست ها را در معاینات معمول می یابند. وقتی وجود کیست تخمدان مشخص شد، تست هایی انجام می شود تا به برنامه ریزی درمانی کمک کند. نمی توان از بروز کیست های تخمدانی جلوگیری کرد. اغلب این کیست ها منجر به بروز علائم نشده و سرطانی نیز نمی شوند و خود به خود از بین می روند. اغلب کیست های عملکردی در طول سال های باروری خانم اتفاق می افتد. خانم هایی که در دوران بعد از یائسگی به کیست تخمدان مبتلا می شوند در خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند. اگر احساس می کنید کیست تخمدان دارید، با پزشک تان در این مورد مشورت کنید.

کیست تخمدان چیست؟

تخمدان ارگان جفتی است، که سبب باروری در خانم ها می شود. تخمدان ها در لگن، در طرفین رحم قرار دارند. رحم ارگانی توخالی و به شکل گلابی است که جنین در آن رشد می کند. هر کدام از تخمدان ها به لحاظ ظاهر و اندازه شبیه بادام هستند. تخمدان ها، تخم ها و هورمون های زنانه را تولید می کنند. هورمون ها ترکیبات شیمیایی هستند که در کنترل عملکرد ارگان ها نقش دارند. در هر ماه و در طول چرخه قاعدگی، تخم درون تخمدان رشد می کند. رشد تخم در کیسه های کوچکی به نام فولیکول انجام می شود. وقتی تخم بالغ گردید، کیسه پاره شده و تخم رها می شود. تخم به منظور باروری از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می کند. فولیکول پاره شده به شکل جسم زرد در می آید. جسم زرد هورمون هایی را تولید می کند که به آماده شدن برای تخم بعدی کمک می کند. تخمدان ها منبع اصلی استروژن و پروژسترون هستند این هورمون ها بر موارد زیر تاثیر می گذارند:

- رشد سینه ها و مو ها

- شکل بدن

- چرخه قاعدگی

- بارداری

انواع کیست های تخمدان

کیست همانند کیسه ای است که از مایع پر شده است. کیست ها در نقاط مختلفی از بدن تشکیل می شوند. کیست های تخمدانی در داخل و یا روی تخمدان تشکیل می شوند. شایع ترین کیست تخمدان، کیست های عملکردی یا فانکشنال است. کیست های عملکردی در طول چرخه قاعدگی تشکیل می شود. دو نوع این کیست ها عبارت است از:

کیست های فولیکول:

این کیست ها وقتی شکل می گیرند که فولیکول برای آزاد کردن تخم پاره نمی شود، بنابراین روند رشد خود را حفظ می کند. این گونه کیست ها بین ۱ تا ۳ ماه از بین می روند.

کیست جسم زرد:

این کیست ها از فولیکول هایی ایجاد می شود که متلاشی نشده اند. فولیکول ها بعد از آزاد کردن تخم، مهر و موم می شوند و مایعاتی درون آن ایجاد می شوند. اغلب این کیست ها بعد از چند هفته از بین می رود. این کیست ها می توانند تا حدود ۴ اینچ رشد کنند و منجر به خونریزی، بروز درد و پیچ خوردن تخمدان شود. این کیست ها به ندرت سرطانی می شوند. برخی داروها که منجر به تخمک گذاری می شود مانند دارویی با نام تجاری Clomid یا Serophene می تواند شانس ابتلا به این نوع کیست ها را افزایش دهد.

سایر انواع کیست های تخمدانی عبارت است از:

Endometriomas:

این کیست ها در خانم های مبتلا به اندومتریوز ایجاد می شود. اندومتریوز به حالتی گفته می شود که لایه پوشاننده رحم به خارج از رحم کشیده می شود. این بافت ممکن است به تخمدان متصل شده و منجر به ایجاد توده ای شود. این کیست ها می تواند در طول نزدیکی جنسی و در طول خونریزی ماهانه درد ایجاد کنند.

Cystadenomas:

این کیست ها از سلول های سطح بیرونی تخمدان شکل می گیرند. درون آن ها از مایعی آبکی یا ژلی چسبناک و غلیظ پر شده است. این کیست ها می تواند بزرگ شده و منجر به ایجاد درد گردد.

درموئید:

این کیست ها حاوی نوع خاصی از سلول هاست. درون این کیست ها ممکن است از مو، استخوان یا سایر بافت هایی پر شود که تبدیل به جزئی از کیست گردند. این دسته از کیست ها نیز بزرگ شده و می تواند منجر به درد شود.

تخمدان های پلی کیستیک: این کیست ها وقتی ایجاد می شود که تخم ها درون کیست بالغ شده اما آزاد نمی شوند. این کیست ها مرتبا بزرگ شده و کیست های بیشتری تشکیل می شود.

علائم کیست تخمدان

خیلی از این کیست ها علامتی ایجاد نمی کنند، اما برخی از علائم احتمالی کیست تخمدان عبارت است از:

- فشار، درد یا تورم در ناحیه شکم

- درد در ناحیه لگن

- درد در ناحیه کمر و ران ها

- مشکلاتی در دفع ادرار

- درد در حین نزدیکی جنسی

- اضافه وزن

- درد در طول خونریزی های ماهانه

- خونریزی های غیرنرمال

- تهوع و استفراغ

- درد در سینه ها

در صورتی که علائم زیر را داشته باشید، فورا باید به پزشک مراجعه کنید:

- درد همراه با تب و استفراغ

- درد شدید و ناگهانی در ناحیه شکم

- غش، ضعف و احساس گیجی

- تنفس سریع

تشخیص کیست تخمدان

پزشکان اغلب کیست ها را در طول معاینات معمولی که از ناحیه لگن به عمل می آورند، تشخیص می دهند. پزشک می تواند تورم کیست در تخمدان را احساس کند. وقتی وجود کیست تشخیص داده شد، برای برنامه ریزی های درمانی تست هایی انجام می شود. این تست ها عبارت است از:

۱- اولتراسوند:

در این تست از امواج صوتی استفاده می شود تا تصویری از بدن ایجاد شود. با استفاده از اولتراسوند پزشک می تواند شکل، سایز، موقعیت و توده کیست تخمدان (این که از مایع پر شده و یا جامد است و یا میکسی از هر دو است) را تشخیص دهد.

۲- تست بارداری:

این تست برای کنار گذاشتن احتمال بارداری انجام می شود.

۳- تست میزان هورمون ها:

میزان هورمون ها باید چک شود تا مشخص شود، آیا مشکلی در ارتباط با هورمون ها وجود دارد یا خیر.

۴- آزمایش خون:

این تست انجام می شود تا مشخص شود آیا کیست سرطانی است یا خیر. در این تست ماده ای در خون به نام آنتی ژن سرطان (CA-۱۲۵) اندازه گیری می شود. مقدار بالای این مارکر با سرطان تخمدان ارتباط دارد. البته در برخی از انواع سرطان های تخمدان مقدار این مارکر به اندازه ای بالا نمی رود که بتوان از روی آن بیماری را تشخیص داد. در برخی بیماری های غیر سرطانی نیز میزان این مارکر افزایش می یابد، از جمله فیبروئید رحم و اندومتریوز. در خانم های زیر ۳۵ سال افزایش این مارکر عمدتا نشان از شرایطی غیر سرطانی دارد. سرطان تخمدان به ندرت در این سنین اتفاق می افتد. تست CA-۱۲۵ اغلب در خانم هایی انجام می شود که:

- بالای ۳۵ سال هستند.

- در خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.

- کیست های نسبتا جامد دارند.

درمان کیست تخمدان

اگر شما به کیست تخمدان مبتلا هستید، برای درمان کیست تخمدان، انتخاب های درمانی محدودی دارید:

1- انتظار هوشیارانه:

اگر شما کیست تخمدان دارید، باید صبر کنید، سپس 1 تا 3 ماه بعد دوباره معاینه شوید. پزشک تان بررسی خواهد کرد آیا اندازه کیست تغییری کرده است یا خیر. این روند در خانم هایی که در سنین باروری قرار دارند یا علائمی ندارند و یا کیست هایی دارند که از مایعات پر شده است، معمول است. همچنین می توان در مورد خانم هایی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند نیز این روند را طی کرد.

2- جراحی:

اگر فرد در دوران بعد از یائسگی قرار داشته باشد و یا اگر کیست بعد از چند چرخه قاعدگی از بین نرفت و بزرگتر شد و یا در تست های اولتراسوند غیر عادی به نظر آمد و منجر به درد گردید، پزشک ممکن است بخواهد برای حذف کیست ها به جراحی اقدام کند. گزینه های موجود برای جراحی عبارت است از:

- لاپراسکوپی: اگر در اولتراسوند مشخص شود، کیست کوچک و خوش خیم است می توان از این گزینه استفاده کرد. در حین این جراحی بعد از بیهوشی، شکاف کوچکی بالا یا پایین ناف انجام می شود و از طریق شکاف ابزاری کوچک مانند یک تلسکوپ وارد ناحیه زیر شکم می شود. به این ترتیب پزشک می تواند کیست ها را از بین ببرد.

- لاپراتومی: زمانی انجام می شود که کیست بزرگ و سرطانی باشد. به این منظور فرد بیهوش شده، شکاف بزرگتری به منظور برداشت کیست روی شکم ایجاد می شود. بعد از خارج کردن کیست ها، به منظور بررسی سرطانی بودن آن ها تست هایی انجام می شود. در صورتی که کیست سرطانی باشد، لازم است تخمدان و سایر بافت ها مانند رحم برداشته شود. اگر تنها یک تخمدان برداشته شود، بدن هنوز قادر به باروری می باشد و هنوز می تواند استروژن تولید کند.

3- قرص های کنترل بارداری:

اگر شما به کیست های عملکردی دچار باشید، پزشک ممکن است به شما قرص های ضد بارداری بدهد تا مانع از تخمک گذاری شود. به این ترتیب با عدم تخمک گذاری احتمال ایجاد کیست تخمدان جدید کاهش می یابد. دارویی با نا تجاری Depo-Provera در اصل نوعی هورمون تزریقی است که درون عضله تزریق شده و به مدت 3 ماه مانع تخمک گذاری می شود.

پیشگیری از بروز کیست تخمدان

نمی توان مانع بروز کیست های تخمدان شد. البته نکته خوب این است که اغلب این کیست ها:

- منجر به علائم بالینی نمی شوند.

- سرطانی نیستند.

- خود به خود از بین می روند.

اگر متوجه نکات زیر شدید، با پزشک خود تماس بگیرید:

- تغییر در خونریزی ماهانه

- درد در ناحیه لگن

- مشاهده هرگونه علامتی که از علائم شایع کیست ها محسوب می شود.

خانم ها در چه بازه ای از زندگی خود مستعد ایجاد کیست تخمدان هستند؟

اغلب کیست های عملکردی در سنین باروری اتفاق می افتد. این کیست ها عموما سرطانی نیستند. خانم هایی که در دروان بعد از یائسگی قرار دارند (50 تا 70 سال) و به کیست تخمدان دچارند، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند. اگر احساس می کنید که به کیست مبتلا هستید، صرفنظر از سن تان، باید برای معاینه لگن به پزشک مراجعه نمائید.