فیبروم رحم در زنان، چیست و چه علائمی دارد؟

اگر بدانید یک ضایعه غیر عادی در بدنتان رشد کرده قطعا نگران خواهید شد. واقعیت این است که بیشتر خانم ها چنین ضایعاتی را در رحمشان دارند که به عنوان فیبروئید نیز شناخته شده است. بیشتر فیبروم ها هم بی خطر هستند و اسیبی به فرد وارد نمی کنند. در این مقاله سعی می کنیم به همین موضوع بپردازیم و اطلاعاتی که در این باره نیاز دارید را در اختیارتان قرار دهیم.

فیبروم ها تورموهایی از سلول های عضلانی دیواره رحم هستند که داخل یا بر روی رحم زنان رشد پیدا می کنند. این ها رایج ترین تومورهایی هستند که در سیستم تولید مثل خانم ها دیده می شوند. برخی از مطالعات موجود نشان می دهد بیش از ۸۰ درصد خانم ها در طول سن باروری شان چنین تومورهایی را تجربه می کنند هر چند بیشتر آن ها هیچ نشانه قابل تشخیصی از خود بروز نمی دهند و در نهایت تشخیص داده نمی شوند. نام های مختلفی برای فیبروئید بیان می شود. اندازه و تعداد آن ها هم ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از خانم ها خوشه ای از فیبروئیدها را دارند و برخی تنها یک گزینه از آن را دارند. برخی ممکن است به کوچکی یک دانه باشد و برخی هم ممکن است کل فضای داخلی شکم را پر کند.
در بیش از ۹۹ درصد موارد، فیبروئید بی خطر است و سرطانی نیست. متخصصان بر این باورند که داشتن فیبروئید رحمی خطر ابتلا به سرطان را در طولانی مدت افزایش نمی دهد.

در بیشتر موارد علت رشد فیبروم ناشناخته است. استعداد ژنتیکی و هورمون های استروئیدی بیشترین نقش را در تشکیل و رشد فیبروئیدها دارند. انواع مختلفی از فیبروئیدها وجود دارد که بسته به موقعیتشان با هم فرق دارند:
-فیبروم های اینترامورال( داخل عضله رحم) شایع ترین نوع فیبروئید است و در داخل دیواره رحم رشد می کند.
-ساب سروزال (به صورت توده برجسته‌ای خارج رحم) که خارج رحم رشد می کند.
-زیرمخاطی که زیر دیواره رحم رشد می کند و ممکن است حفره رحمی را اشغال کند و به خونریزی شدیدی منجر گردد.
-فیبروم های های Pedunculated که بر روی مواردی که به دیواره رحم وصل است رشد می کند.

چه چیزی باعث رشد فیبروم رحمی می شود؟
همانطور که قبلا نیز بیان کردیم علت بروز چنین شرایطی ناشناخته است. یکی از نظریه های موجود نشان می دهد سلول های غیر عادی عضلانی در رحم به خاطر هورمون های استروئیدی به خصوص هورمون هایی که چرخه قاعدگی را منظم می کنند تکثیر می یابند. هورمون ها همان چیزی هستند که باعث رشد فیبروئیدها می شوند.
این موضوع نشان می دهد چرا فیبروم ها در زنان باردار ممکن است سریع تر از فیبروم های زنانی که باردار نیستند رشد پیدا کند.
سطح بالای هورمون های استروژن و پروژسترون در طول دوران بارداری رشد فیبروم ها را تسریع می نماید. همچنین این موضوع نشان می دهد فیبروئیدها بعد از یائسگی پس رفت می کنند. به نظر می رسد در رشد فیبروم ها فاکتورهای ژنتیکی هم دخیل باشد. زنانی که مادر، مادربزرگ یا خواهرانشان فیبروم داشته اند به احتمال زیاد ممکن است خودشان هم با چنین شرایطی مواجه شوند.

سرعت یکسانی برای رشد این ها وجود ندارد. فاکتورهایی که بر روی نرخ رشد فیبروئیدها اثر می گذارد عبارت است از :
-سن: فیبروم ها بیشتر در زنان ۳۰ الی ۴۰ سال دیده می شود. نرخ رشد در زنان زیر ۳۵ سال افزایش و با بالا رفتن سن کاهش پیدا می کند.
--نژاد: زنان سیاه بیشتر تحت تاثیر این شرایط قرار می گیرند. نرخ رشد فیبروئید در میان زنان سیاه نسبت به زنان سفید پوست بیشتر است.
-بارداری: فیبروم ها در زنان باردار و در سه ماهه اول بارداری با سرعت بیشتری رشد می کند. همانطور که قبلا نیز بیان کردیم این موضوع به خطر افزایش سطح هورمون هایی همچون استروژن و پروژسترون است.
-وزن: زنانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند بیشتر در معرض ابتلا به چنین شرایطی قرار دارند. در این افراد احتمال رشد سریع تر فیبروئید بالاتر است.
یکی از مطالعات انجام شده نشان می دهد میانگین نرخ رشد فیبروم ۹ درصد در طول دوره ۶ ماهه است. حتی ممکن است فردی فیبروئیدهای مختلفی داشته باشد که با نرخ متفاوتی رشد می کنند.

از کجا می توان فهمید فرد فیبروم ها دارد؟
بیشتر خانم هایی که فیبروم رحمی دارند هرگز نشانه ای احساس نمی کنند و نمی دانند با چنین شرایطی مواجه هستند. نشانه ها و علائمی که فرد ممکن است تجربه کند به نوع فیبروئید، اندازه و تعداد فیبرومی که دارد بستگی خواهد داشت.شایع ترین نشانه های فیبروئید رحمی در برگیرنده موارد زیر است:
-خونریزی شدید در دوران قعدگی
-گرفتگی های شدید و دردناک در طول دوران قاعدگی
-خونریزی شدید بین دوره های عادت ماهیانه
-نشانه های چرخه قاعدگی که ممکن است بیش از یک هفته طول بکشد
-فشار لگنی یا درد
-تکرر ادرار
-یبوست
-درد به هنگام مقاربت جنسی
-فشار یا پری در بخش پایینی شکم
-تورم قسمت های پایینی شکم
-توده سفت در شکم که توسط پزشک احساس می شود.
گاهی از اوقات فرد ممکن است به طور غیر عمدی وجود فیبروم رحمی را در خود تشخیص دهد. در این شرایط فرد برای بیماری های دیگری همچون بارداری یا تخمک گذاری مورد بررسی قرار می گیرد و در نهایت پزشک متوجه می شود او فیبروم دارد. اگر فیبروئید هیچ نشانه ای ایجاد نکند و بزرگ نباشد پزشک آن را دست نخورده باقی می گذارد.

فیبروم ها چگونه تشخیص داده می شوند؟
اگر نشانه ای دارید باید با پزشک مشورت کنید. او می تواند وجود فیبروئید یا نبود آن را شناسایی کند. گاهی از اوقات پزشک زنان و زایمان در طول معاینه لگنی با توده ای مواجه می شود و برای تایید تشخیص خود شما را به سراغ ازمایش های بعدی می فرستد. تست هایی که برای تایید تشخیص فیبرو م رحمی انجام می شوند عبارتند از :
-سونوگرافی ترانس واژینال: سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویر استفاده می کند. در این نوع سونوگرافی، ابزاری در واژن قرار می گیرد تا بتواند تصاویری از رحم و تخمدان را ایجاد نماید.
- MRI لگنی: در این نوع تست تصاویر دو بعدی از رحم، تخمدان ها و سایر اندام های لگنی برداشته می شود
-اشعه ایکس: انرژی الکترومغناطیسی برای ایجاد تصویر از استخوان ها و اندام های داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.
- Hysterosalpingography: در این روش از رنگ برای مشخص کردن حفره رحمی و لوله های فالوپ در تصاویر اشعه ایکس استفاده می شود. این تست در طول درمان ناباروری هم مورد استفاده قرار می گیرد تا مشخص شود لوله های فالوپ مسدود شده اند یا خیر.
- هیستروسکوپی: اسکوپ کوچک و نورداری در داخل رحم قرار می گیرد. سالین داخل رحم تزریق می شود تا آن را توسعه دهد.

فیبروم ها چگونه درمان می شود؟
گزینه های درمانی مختلفی برای زنان مبتلا به فیبروئید وجود دارد. در مواردی که فیبروم کوچک است و مشکل یا نشانه ای ایجاد نکرده است پزشک تلاش می کند شیوه های مراقبتی را در پیش گیرد و همه چیز را تحت کنترل خودش داشته باشد. این موضوع در برگیرنده تست منظم و مداوم است تا اطمینان حاصل شود فیبروئید در حال رشد نیست و نشانه هایی ایجاد نکرده است. از انجایی که فیبروئید اغلب بعد از یائسگی خود به خود بهتر می شود و سرطانی هم نیست این روش بر جراحی ترجیح داده می شود.
زنانی که فیبروم رحمی بزرگ دارند و این شرایط باعث ایجاد نشانه هایی شده است باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرند.
بر اساس فاکتورهای مختلفی همچون سابقه خانوادگی، سن، اندازه فیبروئید، تعداد آن ها، نوع فیبروئید و موقعیت آن، برنامه باردار شدن و سلامت کلی می تواند برنامه درمانی مناسبی برایتان ترتیب دهد . گزینه های درمانی زیر برای زنانی که فیبروئید رحمی دارند در نظر گرفته می شود:
جراحی میومکتومی/ محافظه کارانه:
میومکتومی جراحی است که در آن فیبروم های رحمی بدون برداشتن بافت های سالم رحمی برداشته می شود. این نوع جراحی به زنان اجازه می دهد در سال های بعدی هم باردار شوند. چنین جراحی را می توان به شیوه های مختلف همچون بریدن شکم، لاپاراسکوپی، hysteroscopically انجام داد. انتخاب این روش ها به فاکتورهای مختلفی همچون اندازه، نوع و موقعیت فیبروئید بستگی دارد.
هیسترکتومی:
هیسترکتومی جراحی است که برای برداشتن رحم استفاده می شود. حدود یک سوم همه هیسترکتومی ها برای فیبروئید رحمی انجام می شوند. این جراحی زمانی انجام می شود که فیبروئید بسیار بزرگ و متعدد است و موجب خونریزی های شدیدی شده است. این زنان معمولا در نزدیکی یائسگی یا بعد از آن قرار دارند و نمی خواهند در اینده باردار شوند.
میولیسیس:
در این نوع جراحی، سوزنی در فیبروئید قرار می گیرد و جریان الکتریکی به آن وارد می شود. همین امر موجب می شود فیبروئید تخریب شود و رگ های خونی تامین کننده خون برای آن پاره گردد.
امبولیزاسیون رحمی:
این یک جراحی غیر تهاجمی است که در آن ذرات کوچکی به شریان هایی که رحم را پشتیبانی می کنند تزریق می شود. در چنین شرایطی منبع خون به فیبروئید مسدود می شود و باعث پاره شدن آن می گردد.
عوامل Gn-RH:
داروهایی که تولید استروژن و پروژسترون را مسدود می کنند، باعث می شوند فرد به طور موقت در وضعیت بعد از یائسگی قرار گیرد. در این شرایط فیبروئید پاره می شود و نشانه هایی همچون خونریزی شدید هم برطرف می گردد. گزینه های درمانی متعدد دیگری همچون دستگاه های IUD ازاد کننده پروژستین هم هست که می تواند نشانه ها را تسکین ببخشد. داروهایی همچون قرص های ضد بارداری خوراکی، عوامل ضد هورمونی و مسکن های ضد التهابی هم ممکن است در چنین شرایطی مورد استفاده قرار گیرد.

زمانی که صحبت از فیبروم در بارداری رحمی به میان می آید نگرانی زیادی هم به ذهن خطور می کند. خوشبختانه بیشتر خانم هایی که فیبروم دارند نشانه ها یا عوارضی را در طول بارداری تجربه نمی کنند. با اینحال تا ۳۰ درصد از زنان باردار مبتلا به فیبروم ممکن است عوارضی را تجربه نمایند به خصوص اگر اندازه فیبروئید بزرگ تر از ۵ سانتی متر باشد. یکی از رایج ترین مشکلاتی که زنان مبتلا به فیبروئید با آن مواجه هستند عبارت است از :
-محدودیت رشد جنین
-قطع جفتی
-به دنیا آمدن نوزاد از طریق سزارین
-زایمان زودرس
-موقعیت بریچ
-به هم پیچیده شدن فیبروم
-خونریزی بعد از زایمان
اگر فیبروم دارید و می خواهید باردار شوید یا باردار هستید باید با پزشک تان مشورت نمایید. اگرچه فیبروئیدها به ندرت بر روی باروری افراد اثر می گذارند اما اگر فیبروم دارید و با ناباروری هم دست و پنجه نرم می کنید بهتر است با پزشکتان مشورت نمایید.

پاسخ واحدی برای این سوال وجود ندارد. این موضوع به اندازه و موقعیت فیبروئید و اینکه باعث بروز نشانه ای شده است یا خیر بستگی خواهد داشت. فیبروم هایی که به اندازه کافی بزرگ هستند و باعث ایجاد برآمدگی در شکم شده اند، دهانه رحم را مسدود کرده اند یا عملکرد رحم را دچار اختلال نموده اند بیشتر از سایر فیبروئیدها به برداشته شدن نیاز دارند.

می توان بدون جراحی از شر فیبروم رحم خلاص شد؟
به طور خلاصه بله. این احتمال وجود دارد که فرد بدون جراحی هم بتواند از شر فیبروم های رحمی خلاص شود. داروهای زیادی وجود دارد که با مسدود کردن انتشار هورمون، باعث نابودی فیبروم ها می شوند. با اینحال چنین داروهایی هم می توانند باعث ایجاد عوارض جانبی شوند و زنان را به طور موقت در وضعیت بعد از یائسگی قرار دهند. گزینه هایی هم هستند که کمتر تهاجمی اند و برخی از آن ها را در بخش های قبلی مورد بررسی قرار دادیم. چنین گزینه هایی می توانند فیبروئیدهای رحمی را با موفقیت از بین ببرند. تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی می تواند به نابود شدن فیبروئیدها منجر شود. زنانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند می توانند با کاهش وزن شرایط شان را بهبود ببخشند. افزایش وزن یکی از فاکتورهایی است که به رشد فیبروم کمک می کند. برخی از زنان هم با مدیریت سطح استرس و استفاده از درمان های خانگی و درمان های طبیعی همچون یوگا، مدیتیشن، طب سوزنی و ماساژ توانسته اند شرایط شان را بهتر نمایند.

سخن نهایی:
فیبروم های رحمی ممکن است در ابتدا وحشتناک به نظر برسد اما بیش از ۸۰ درصد زنان با چنین شرایطی دست و پنجه نرم می کنند. برخی ها هم اصلا نشانه ای از خود بروز نمی دهند. این تومورهای غیر سرطانی بیشتر اوقات بی خطر هستند و بیشتر زنانی که فیبروم رحمی دارند می توانند با موفقیت باردار شوند و بدون عارضه نوزادشان را به دنیا بیاورند. اگر فیبروم دارید که باعث بروز نشانه ها شده است باید با پزشک تان مشورت نمایید.