تفسیر جواب ماموگرافی، پاسخ به ۱۰ سوال متداول

اهمیت سلامتی زنان و تاثیر آن بر بهبود جنبه‌های مختلف زندگی همه افراد بر هیچ کس پوشیده نیست. زنان باید با کمک ابزارها و روش‌های موجود به بررسی وضعیت سلامت خود بپردازند و با کمک راه حل‌های مختلف از ابتلا به بیماری‌ها پیشگیری کنند. یکی از ابزارهای مهم در بررسی سلامتی زنان ماموگرافی است. در این روش که اولین قدم در تشخیص سرطان سینه است، از بافت پستان عکسبرداری شده و تفسیر آن موجب بدست آوردن اطلاعات مفیدی درباره وجود یا عدم وجود توده‌های مشکوک به سرطان می شود. با اینکه وظیفه تفسیر جواب ماموگرافی به عهده پزشک است اما داشتن اطلاعاتی درباره جواب ماموگرافی عالی خواهد بود. ما در این متن به ۱۰ سوال معمول شما در این خصوص جواب می‌دهیم.

BI-RADS از سرواژه عبارت گزارش عکس برداری از سینه و سیستم پایگاه داده تشکیل شده است. در واقع رادیولوژیست‌ها از این سیستم نمره دهی برای توضیح نتایج ماموگرافی استفاده می‌کنند. این سیستم همچنین ارزیابی‌ها را توضیح داده و اهمیت یافته‌ها را تفسیر می‌کند. ارزیابی‌ها از ۰ تا ۶ نمره دهی می‌شوند. هر کدام از این گروه‌ها معنی خاص خود را دارند که در پایین آن‌ها را تبیین می‌کنیم.

گروه ۰

نمره ۰ نشان دهنده آزمایش ناکامل است. احتمالاً خواندن و تفسیر جواب ماموگرافی مشکل خواهد بود. در بعضی موارد پزشک عکس‌های جدید با عکس‌های قدیمی‌تر مقایسه می‌کند تا بتواند وجود هرگونه تغییری را تشخیص دهد. اگر نمره BI-RADS صفر باشد، یعنی باید آزمایش‌ها و عکس برداری‌های بیشتری انجام شود تا بتوان ارزیابی نهایی را انجام داد. 

این نمره به معنی تأیید منفی بودن نتیجه ماموگرافی است. در تفسیر جواب ماموگرافی، نمره ۱ نشان می‌دهد که هیچ سرطانی مشاهده نشده و سینه‌های شما سالم هستند. اما توجه داشته باشید که ادامه دادن عکس برداری‌های مورد نیاز حائز اهمیت است.

نمره ۲ نیز نشان دهنده عادی بودن نتایج ماموگرافی است. هیچ نشانه‌ای از سرطان وجود ندارد، اما شاید پزشک چند کیست خوش خیم را در جواب شما مشاهده کرده باشد. در این حالت توصیه می‌شود ملاقات‌های عادی خود با پزشک را ادامه دهید.

نمره ۳ در تفسیر جواب ماموگرافی نشان می‌دهد که احتمالاً نتایج شما عادی هستند، اما ۲ درصد احتمال سرطان وجود دارد. در این حالت پزشک توصیه خواهد کرد که در شش ماه آینده نیز به مراجعات خود ادامه دهید تا خوش خیم بودن یافته‌ها اثبات شود. مراجعات منظم از نمونه برداری‌های متعدد و غیر ضروری جلوگیری می‌کند. همچنین، در صورت وجود سرطان پزشکان می‌توانند آن را در همان مراحل ابتدایی تشخیص دهند.

نمره ۴ بر یافته‌های مشکوک یا غیر عادی دلالت دارد. در این حالت احتمال سرطان ۲۰ تا ۳۵ درصد است. پزشک از شما نمونه برداری خواهد کرد تا ابتلا یا عدم ابتلای شما به سرطان را مشخص سازد.

خود این نمره به سه زیرمجموعه دیگر تقسیم می‌شود:

- ۴A: مشکوکیت اندک نسبت به ابتلای به سرطان یا وجود یافته‌های بدخیم.

- ۴B: مشکوکیت متوسط نسبت به ابتلای به سرطان یا وجود یافته‌های بدخیم.

- ۴C: مشکوکیت بسیار نسبت به ابتلای به سرطان یا وجود یافته‌های بدخیم.

نمره ۵ در تفسیر جواب ماموگرافی نشانه‌ای از مشکوکیت بسیار نسبت به ابتلای فرد به سرطان است. در این حالت احتمال ابتلای به سرطان سینه دست کم ۹۵ درصد است. توصیه می‌شود که حتماً نمونه برداری انجام دهید و دیگر مراحل درمان را مشخص سازید.

تنها زمانی نمره ۶ را دریافت خواهید کرد که نمونه برداری را انجام داده و مشخص شوید که به سرطان سینه مبتلا هستید. این گروه و عکس‌های مرتبط آن به عنوان نمایش دهنده مقایسه چگونگی واکنش به درمان‌های ضروری از قبیل: شیمی درمانی، جراحی یا ... استفاده می‌شوند.

همانطور که از اسمش هم پیداست به تجمع کلسیم در بافت بدن، مثلا پستان کلسیفیکاسیون می‌گویند. این توده‌ها در تصویر ماموگرافی به صورت لکه‌های سفید رنگ دیده می‌شوند و خوشبختانه معمولا خوش‌خیم هستند. کلسیفیکاسیون به دو نوع ماکرو کلسیفیکاسیون و میکرو کلسیفیکاسیون تقسیم می‌شود. در نوع ماکرو نقاط یا خطوط سفید رنگی که در تصویر ماموگرافی دیده می‌شود بزرگ هستند و معمولا همیشه غیر‌ سرطانی‌اند. اما در میکرو کلسیفیکاسیون نقاط ریز و کوچک به مانند دانه‌های شن در تصویر قابل مشاهده است. اگر این نقاط دارای الگوهای خاصی باشند، باید از روش‌های مکمل ماموگرافی برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر درباره آنها استفاده کرد.

پس از آزمایش ماموگرافی، درصد کمی از زنان یافته‌هایی را به دست می‌دهند که نیازمند عکس برداری‌های تشخیصی بیشتر است. به این حالت فراخوانی گفته می‌شود. در تفسیر جواب ماموگرافی، اگر بیماری فرا خوانده شود، باید عکس برداری‌های بیشتری انجام شوند. اما تنها حدود ۲ درصد از زنان به نمونه برداری نیاز دارند. در نمونه برداری، رادیولوژیست متخصص عکس برداری از سینه یک کلیپ فلزی کوچک را وارد سینه می‌کند. به این ترتیب محل نمونه برداری برای مواردی که مستلزم آزمایشات بیشتری هستند، مشخص می‌شود.

ماموگرافی سه بعدی یا توموسنتز تصاویر دقیق‌تر و واضح‌تری از بافت پستان را به نمایش می‌گذارد. این تکنیک توانایی و دقت ماموگرافی را برای تشخیص زودهنگام توده‌های مشکوک و سرطان پستان افزایش داده و می‌تواند رسوب کلسیوم به قطر ۷۰ میکرون را نیز نشان دهد. در توموسنتز دستگاه با چرخش همراه است که تصاویر مختلفی از تمام جهات از پستان ثبت می‌کند و اطلاعات مناسبی از بافت آن را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. به این ترتیب توده‌هایی که در عمیق‌ترین و پنهان‌ترین لایه‌های بافت پستان قرار گرفته‌اند، قابل مشاهده خواهند بود. همچنین به دلیل رزولوشن و وضوح بالاتر تصاویر، بررسی و تفسیر جواب ماموگرافی بهتر و دقیق‌تر می‌شود. توموسنتز اجازه می‌دهد اخطار‌های غیر صحیح نیز کمتر دیده شوند.

می‌توانید اسکن ام. آر. آی سینه را برای آزمایشات بیشتر انجام دهید. اما نمی‌توان به عنوان جایگزین ماموگرافی از آن استفاده کرد. اسکن‌های ام. آر. آی معمولاً برای موارد زیر کاربرد دارند:

- ریسک بالای عکس برداری برای بیماری که احتمال ابتلای او به سرطان در طول زندگی، بیش از ۲۰ درصد است.

- خونی یا شفاف بودن ترشحات نوک پستان

- آزمایش قبل از عمل جراحی

- پیگیری شیمی درمانی

بسیاری اوقات پرسیده می‌شود که اگر پس از نرمال بودن تفسیر جواب ماموگرافی تغییرات یا علائمی را مشاهده کردم، باید چکار کنم؟ در پاسخ باید بگوییم که می‌توانید خودتان سینه‌های تان را آزمایش کنید. این کار حائز اهمیت است، چون به شما اجازه می‌دهد تا سینه‌های تان و حالت عادی آن‌ها را بهتر بشناسید. در صورت مشاهده علائم یا تغییرات غیر عادی در ناحیه سینه، می‌توانید درخواست آزمایشات بیشتر را بدهید. تغییرات یا علائم غیر عادی سینه را نادیده نگیرید. اما در نظر داشته باشید که تغییرات سبک زندگی، از قبیل: افزایش وزن، کاهش وزن، تغییرات هورمونی و درمان جایگزینی هورمون، می‌توانند باعث تغییر سینه‌های شما شوند.

تذکر: ممکن است پزشک پس از اولین آزمایش ماموگرافی اصلی شما را برای آزمایشات بیشتر دعوت کند، چون او هیچ ماموگرافی دیگری در اختیار ندارد تا به مقایسه تفسیر جواب ماموگرافی‌های انجام شده بپردازد. به این صورت می‌توانید تغییرات سینه خود در طول زمان را شناسایی کنید.

بله. اما این مسئله به سن کودکان نیز مرتبط است. شاید سونوگرافی یا اسکن ام. آر. آی. سینه گزینه بهتری باشند. در این مورد با پزشک متخصص خود مشورت کنید.

عدم تقارن سینه‌ها به مقایسه سینه‌ها اشاره می‌کند. رادیولوژیست ماموگرافی را به منظور نگاه کردن به تفاوت در وضعیت و شکل سینه‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد. در غالب موارد تراکم و معماری سینه‌ها دارای تقارن هستند، اما گاهی اوقات جواب ماموگرافی حاکی از عدم تقارن در تراکم سینه هاست. این حالت‌ها عمومیت دارند و معمولاً غیر سرطانی هستند. اما اگر تغییرات غیر متقارنی در بافت سینه مشاهده شود، احتمال دارد که رادیولوژیست آزمایشات بیشتری را انجام دهد. این نکته می‌تواند بر یک یافته مهم دلالت داشته باشد.

به تراکم بافت فیبر و غدد در پستان فیبروگلندولار می‌گویند. در واقع میزان تراکم فیبروگلندولار نشان دهنده تراکم بافت پستان است که در ماموگرافی نشان داده می‌شود. یکی از چالش‌های تراکم فیبروگلندولار آن است که رنگ فیبروگلندولار سفید بوده و بافت‌های مشکوک به سرطان نیز سفید رنگ هستند، بنابراین تشخیص توده‌های کوچک سرطانی می‌تواند سخت شود. یکی دیگر از چالش‌هایی که تراکم فیبروگلندولار ایجاد می‌کند آن است که چنانچه این تراکم بالا باشد، یعنی بافت سینه فرد متراکم‌تر باشد، احتمال بروز سرطان بالاتر می‌رود و این به معنای آن است که انجام معاینات دوره‌ای باید جدی‌تر گرفته شود. همچنین در افرادی که دارای تراکم فیبروگلندولار بیشتر هستند انجام ماموگرافی سه بعدی پیشنهاد بهتری است.

در تفسیر جواب ماموگرافی من نوشته شده که سینه‌ها "به صورت ناهمگونی متراکم هستند و شاید توده‌های کوچک را مبهم سازند". معنی این جمله عبارت است از اینکه بافت‌های شما نسبتاً متراکم هستند. این یک پدیده عادی است و جای نگرانی نیست. گاهی اوقات بافت‌های متراکم تفسیر صحیح جواب ماموگرافی را دشوار می‌سازند. در صورت لزوم، پزشک گزینه‌های عکس برداری مختلف را با شما مرور خواهد کرد.