تفاوت اچ آی وی با ایدز، چیست؟

تاریخ کشف بیماری اچ آی وی (HIV: Human Immunodeficiency Virus) به سال ۱۹۸۱ برمی‌گردد. پس از آن تاریخ، جهان درگیر پاندمی (همه گیری) HIV شد و مقابله با این بیماری به یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های بهداشتی و پزشکی در سطح جهانی تبدیل شد. HIV و ایدز کلماتی هستند که برای همگان به درستی معنا نشده‌اند و بین معنای این دو واژه سردرگمی وجود دارد. عموم مردم و پزشکان تمایل به استفاده از HIV و ایدز به جای یکدیگر دارند. اما ایدز و HIV با هم تفاوت دارند، HIV به معنای عفونت با ویروس‌ نقص ایمنی بدن است و ایدز به سندرم‌های مرحله‌ی انتهایی HIV اشاره دارد که پس از اچ ای وی ایجاد می شود و به سیستم ایمنی فرد آسیب جدی می رساند. سندروم مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌هایی است که با هم ظاهر می‌شوند و مشخصه‌ی یک بیماری پزشکی هستند. به عنوان مثال، فرد می‌تواند به ویروس اچ آی وی مبتلا شود اما ایدز نداشته باشد.

آمار بیماری HIV و ایدز در جهان و ایران
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۶، حدود ۳۶.۷ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به HIV بودند که از این تعداد ۲.۱ میلیون کودک زیر ۱۵ سال سن بودند. از زمان شروع همه گیری، ۷۶.۱ میلیون نفر به HIV مبتلا شده‌اند و عوارض ناشی از ایدز باعث مرگ ۳۵ میلیون نفر شده است. طبق آمار وزارت بهداشت، تا کنون در ایران بیش از ۳۴ هزار نفر مبتلا به ایدز ثبت شده اند، از این تعداد ۱۶ یا ۱۷ هزار نفر تحت درمان مداوم قرار دارند ولی سایرین درمانی انجام نداده‌اند و یا تحت مراقبت مراکز مشاوره‌ی بیماری‌های رفتاری قرار ندارند. به دلیل اهمیت بالای این بیماری و تاثیر آن بر زندگی بیماران، پیشگیری و درمان ایدز جزو برنامه‌های مهم وزارت بهداشت ایران و سایر کشورها قرار دارد.

مراحل مختلف اچ آی وی
اولین تفاوت بین HIV و ایدز در مراحل عفونت است. عفونت HIV در سه مرحله اتفاق می ‌افتد. بدون درمان مناسب، به مرور زمان بیماری وخیم ‌تر می‌شود و در نهایت بر سیستم ایمنی بدن غلبه می‌ کند. علائم بیمار به مرحله‌ی عفونت بستگی دارد.

مرحله‌ ی اول یا عفونت اولیه ‌ی HIV
معمولا ۲ تا ۶ هفته پس از آلودگی به ویروس فرد علامتی ندارد و از بیماری خود نیز آگاه نمی‌باشد ولی بدن در حال مبارزه با ویروس بیگانه است و فرد در دوره‌ی کمون یا دوره‌ی پنجره قرار دارد. به این مرحله سندرم حاد ویروسی یا عفونت اولیه‌ی HIV گفته می‌شود. در این مرحله آزمایشات تشخیص HIV منفی می‌شوند و جهت اطمینان و کشف ابتلا به بیماری، باید ۶ ماه بعد آزمایشات تکرار شوند. علائم این مرحله می‌تواند شامل سردرد، خستگی، درد عضلانی، گلو درد و تورم غدد لنفاوی باشد که گاهی با آنفولانزا اشتباه گرفته می‌شود. انجام هرچه سریع‌تر آزمایش‌های تشخیصی در این مرحله بسیار مهم است زیرا میزان ویروس HIV در خون و مایعات بدن بسیار زیاد است و بسیار مسری و قابل انتقال به دیگران می‌باشد. شروع هر چه سریع‌تر درمان به تقویت سیستم ایمنی بدن و سهولت در بهبود علائم نیز کمک می‌کند.

مرحله‌ ی دوم عفونت HIV
بعد از اینکه سیستم ایمنی بدن در نبرد با ویروس HIV شکست خورد، علائم شبه آنفولانزا از بین می‌روند اما اتفاقات زیادی در بدن رخ می‌دهد. این دوره‌ی به نام دوره‌ی بدون علامت یا عفونت مزمن HIV نامیده می‌شود. در بدن نوعی گلبول سفید به نام سلول‌های CD۴ پاسخ سیستم ایمنی بدن را تنظیم می‌کنند، تعداد سلول‌های CD۴ در افراد سالم بین ۵۰۰ تا ۱۶۰۰ در هر میلی متر مکعب خون است. در این مرحله، HIV سلول‌های CD۴ را از بین می‌برد و سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود.

مرحله‌ ی سوم یا مرحله ‌ی ایدز
در واقع ایدز مرحله‌ی پیشرفته‌ی عفونت HIV است. ایدز معمولاً به مرحله‌ای از بیماری HIV گفته می‌شود که تعداد سلول‌های CD۴ (سلول‌های ایمنی بدن) به زیر ۲۰۰ می‌رسد و سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب پذیر می‌شود.

عوارض بیماری اچ ای وی و ایدز
در ایدز احتمال ابتلا به عفونت‌های فرصت‌طلب افزایش می‌یابد. برخی از این عفونت‌ها عبارتند از: ذات الریه، سل، برفک دهان (عفونت قارچی دهان و گلو)، سیتومگالوویروس (CMV، نوعی ویروس تبخال)، مننژیت کریپتوکوکی (عفونت قارچی مغز)، توکسوپلاسموز (عفونت مغزی ناشی از انگل)، کریپتوسپوریدیوم (عفونت انگلی روده)، سارکوم کاپوسی (نوعی سرطان پوست) و لنفوما. علائم ایدز شامل خستگی تمام وقت، تورم غدد لنفاوی در گردن و کشاله‌ی ران، تب (بیش از۱۰ روز طول بکشد)، تعریق شبانه، کاهش وزن بدون دلیل مشخص، تنگی نفس، اسهال شدید و طولانی مدت، عفونت‌های قارچی دستگاه تناسلی و کبودی یا خونریزی غیرقابل توضیح هستند. مصرف داروهای ضد ویروسی در این مرحله به بهبود علائم کمک شایانی می‌کند.

چه مدت طول می ‌کشد تا HIV به سمت ایدز پیشرفت کند؟
عفونت HIV لزوما به سمت ایدز پیشرفت نمی‌کندبلکه تفاوت هایی بین ایدز و HIV وجود دارد. پیشرفت عفونت HIV به عوامل زیادی از جمله سن، سلامت عمومی، ژنتیک، وجود سایر عفونت‌ها و مراقبت‌های بهداشتی بستگی دارد. تا قبل از عرضه‌ی داروهای اچ ای وی، دانشمندان تصور می‌کردند نیمی از مبتلایان به HIV طی ۱۰ تا ۱۵ سال پس از آلودگی، به ایدز مبتلا می‌شوند. اما با کشف داروهای فعلی و پیشرفت روش‌های درمان چشم انداز افراد مبتلا به HIV به طرز چشمگیری تغییر کرد؛ به طوری که اگر در ابتدای عفونت داروهای ضد HIV شروع شوند و بیماران به روش‌های درمانی پایبند باشند، ممکن است هرگز دچار بیماری‌های مرتبط با HIV نشوند و سال‌ها بدون داشتن ایدز یک زندگی تقریبا عادی داشته باشند. داروهای ضد ویروسی می‌توانند با کند یا متوقف کردن اثر ویروس، پیشرفت آن را به حداقل برساند.

ویروس HIV چگونه منتقل می‌ شود؟
ویروس HIV یا ویروس نقص ایمنی انسانی (Human Immunodeficiency Virus)، به سیستم ایمنی بدن حمله می‌کند. این ویروس مسری و قابل انتقال به دیگران است و از طریق مایعات خاص بدن فرد آلوده مانند خون، مایع منی، ترشحات دستگاه تناسلی زنان و گاهی در زمان شیردهی و زایمان، منتقل می‌شود. برای انتقال ویروس، مایعات آلوده حاوی ویروس باید با غشاهای مخاطی (مانند واژن، آلت تناسلی مرد، روده یا دهان) یا بریدگی، زخم و پوست آسیب دیده تماس برقرار کنند یا مستقیما وارد جریان خون شوند. شایع‌ترین راه انتقال HIV، رابطه‌ی جنسی محافظت نشده با فرد آلوده (واژینال، مقعدی و دهانی در صورت وجود زخم در دهان)، استفاده مشترک از سرنگ‌‌های آلوده و فرآورده‌های خونی است. ابتلا به بیماری‌های مقاربتی شانس ابتلا به اچ ای وی و ایدز را افزایش می‌دهد. اگرچه ویروس از طریق خون آلوده منتقل می‌شود ولی قبل از تزریق فرآورده‌های خونی، انجام آزمایشات دقیق توسط سازمان انتقال خون باعث می‌شود که منابع خونی عاری از ویروس HIV باشند.

ویروس HIV از چه راه‌ هایی منتقل نمی ‌شود؟
HIV از طریق بزاق، اشک، عرق، تماس‌های پوستی روزانه، ادرار و مدفوع منتقل نمی‌شود. این بیماری در طی تماس‌های معمول روزانه مانند دست دادن، بوسیدن، سرفه، عطسه، تنفس و استفاده از حمام و توالت مشترک، استفاده مشترک از استخر و سونا و استفاده از ظروف غذای مشترک منتقل نمی‌شود. حتی غذای آلوده به خون دارای ویروس HIV ایجاد بیماری نمی‌کند زیرا اسید معده باعث تخریب این ویروس می‌شود و از بیماری‌زایی آن جلوگیری می‌کند. حرف H در HIV مخفف Human به معنای انسانی است به این معنی که این بیماری از طریق نیش حشرات، گزش و گازگرفتگی حیواناتی مانند سگ، گربه و مار قابل انتقال به انسان نمی‌باشد. ویروس HIV نمی‌تواند مدت طولانی خارج از بدن زنده بماند به همین جهت خطر انتقال این ویروس از طریق خون و مایعات بدن که خشک شده باشند یا مدت طولانی (چند روز) خارج از بدن باشند، وجود ندارد.

چگونه خطر انتقال ویروس HIV را کاهش دهیم؟
با رعایت موارد زیر، خطر انتقال ویروس HIV به شدت کم خواهد شد:
عدم استفاده از سرنگ مشترک
عدم به اشتراک گذاری سوزن‌های آلوده به ویروس HIV، باعث در امان ماندن از ابتلا به HIV و ایدز می‌شود.
استفاده از کاندوم
در سال‌های اخیر، دلیل اصلی شیوع و ابتلا به بیماری ایدز از استفاده از سرنگ مشترک به انتقال مقاربتی تغییر کرده است که این تغییر ناخواسته جوانان و نوجوانان را تحت الشعاع قرار می‌دهد؛ به گونه‌ای که در حال حاضر عمده بیمارانی که اخیرا در ایران مبتلا شده‌‌اند از راه مقاربت جنسی دچار این بیماری شده‌اند. استفاده از کاندوم می‌تواند به محافظت در برابر ایدز و بسیاری از بیماری‌های مقاربتی دیگر کمک کند.
ختنه کردن
ختنه کردن خطر انتقال جنسی اچ ای وی از زن به مرد را تا حدود ۶۰ درصد کاهش می‌دهد. ختنه کردن همچنین خطر ابتلا به سایر عفونت‌های مقاربتی را نیز کاهش می‌دهد.

انجام تست‌ های آزمایشگاهی تشخیص HIV در افراد پرخطر
افراد دارای شرکای جنسی متعدد و افرادی که در معرض سوزن‌های تزریقی آلوده به ویروس قرار دارند، افراد پرخطر تلقی می‌شوند. خوشبختانه در ایران تست‌های تشخیص HIV و ایدز به صورت کاملا رایگان در مراکز مراقبت‌های رفتاری انجام می‌شوند و هویت فرد آزمایش‌دهنده کاملا حفظ می‌شود. به صورتی که هر مراجعه کننده تنها با یک کد شناخته می‌شود و از آوردن نام و سایر اطلاعات فرد خودداری می‌شود. لیست مراکز آزمایش ایدز تایید شده توسط وزارت بهداشت قابل دسترسی است.

استفاده از وسایل بهداشتی فردی
توصیه می‌شود از به اشتراک گذاری وسایل بهداشت فردی مانند مسواک و تیغ اصلاح صورت که احتمال انتقال ایدز به وسیله آن‌ها وجود دارد، خودداری شود.

وسایل محافظت فردی در واحدهای بهداشتی
استفاده از دستکش و ماسک در کارکنان بهداشتی و استریل کردن تجهیزات در واحدهای پزشکی، احتمال انتقال ایدز از این طریق را نزدیک به صفر می‌کند.

استفاده از داروهای ضد ویروسی پس از قرارگیری در معرض ویروس
این داروها به صورت رایگان توسط مراکز مراقبت‌های رفتاری در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. برای اثربخشی بهتر، داروهای ضد ویروسی باید طی ۷۲ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس استفاده شوند و دوره‌ی ۲۸ روزه‌ی درمان کامل شود. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین می‌زند که این درمان زودهنگام می‌تواند خطر ابتلا به HIV را تا بیش از ۸۰ درصد کاهش دهد.

غربالگری مادران باردار
یکی از آزمایش‌های روتین بارداری، غربالگری از نظر ابتلا به بیماری ایدز است. اگرچه احتمال انتقال این بیمار از مادر به نوزاد در زمان بارداری، زایمان و شیردهی به میزان ۲۵ درصد وجود دارد؛ ولی با مصرف داروهای ضد ویروسی و انجام مراقبت‌های زمان بارداری، آلودگی جنین به ویروس HIV و مراقبت‌های پس از زایمان، آلودگی نوزاد به ویروس HIV در حین شیردهی، به کم‌تر از ۲ درصد کاهش یافته است و امکان تولد نوزاد سالم از مادر HIV مثبت وجود دارد.

آیا درمانی برای اچ ای وی وجود دارد؟
اگرچه درمانی برای HIV وجود ندارد اما با رعایت مداوم درمان‌های ضد ویروسی و نکات درمانی می‌توان پیشرفت HIV را در بدن متوقف کرد. علاوه بر درمان ضد ویروسی افراد مبتلا به HIV اغلب به مشاوره و پشتیبانی روانی و اجتماعی نیاز دارند.

کلام آخر از HIV و ایدز
هرچند که بهترین راه حفظ وسایل و حریم شخصی و عدم اعتیاد به مواد تزریقی است اما در بسیاری از موارد بیماران ناخواسته به این بیماری مبتلا می‌شوند به همین دلیل افزایش آگاهی عمومی نسبت به تفاوت بیماری HIV و ایدز یک وظیفه است که باید در دسترس عموم قرار بگیرد. اگر شما هم در این رابطه نظری دارید آن را با ما در قسمت نظرات به اشتراک بگذارید.