درباره تخمک اهدایی، همه اطلاعات لازم

در برخی از موارد تجویز دارو یا روش های مختلف کمک باروری قادر به برطرف کردن علل ناباروری نمی باشد. بطور مثال در بعضی زنان با وجود سالم بودن اندام باروری به علت وجود مواردی نظیر سن بالا، کیفیت ضعیف تخمک ها، یائسگی زودرس و اختلالات دیگر امکان باروری وجود ندارد. برای این افراد استفاده از تخمک اهدایی تنها راه باروری است. در این موارد در محیط آزمایشگاه تخمک اهدایی و اسپرم های مردی که همسر گیرنده تخمک است، لقاح یافته و جنین حاصل به داخل رحم زن نابارور منتقل می شود.

تاریخچه تخمک اهدایی
پس از تولد اولین نوزاد حاصل از روش تخمک اهدایی در سال ۱۹۸۴، امید فرزند دار شدن در دل زوج های نابارور بیشتر شد. پیشینه این درمان در ایران به اواخر دهه ۷۰ باز می گردد و درحال حاضر این روش پس از عبور از مراحل شرعی و قانونی سال هاست که به عنوان یک روش کمک باروری در مراکز درمان ناباروری مورد استفاده قرار می گیرد.

چه افرادی کاندید استفاده از تخمک اهدایی هستند؟
خانم هایی که تخمک آنها کیفیت ضعیفی دارد یا خانم هایی که حداقل در سه سیکل کمک باروری، جنین آن‌ها کیفیت خوبی نداشته است یا در مواردی که بیماری ژنتیکی از مادر به حنین قابل انتقال است و استفاده از روشهای آزمایشگاهی موجود نظیر PGD و … نتواند برای درمان و شناسایی اختلالات ژنتیکی کاری انجام دهد، فرد به استفاده از روش های جایگزین نظیر تخمک اهدایی روی می آورد. بطور کلی می توان گفت افراد زیر می توانند برای باروری از تخمک اهدایی استفاده کنند:
افراد بالای ۳۹ سال
خانم‌های مبتلا به هایپرگنادوتروپی
مبتلایان به نارسایی زودرس تخمدان‌ها
افراد دارای سابقه جراحی اووفورکتومی (خارج کردن تخمدان‌ها)
افراد دارای سابقه شیمی درمانی یا پرتودرمانی
پاسخ ندادن تخمدان‌ها به داروهای تحریک تخمک گذاری
وجود علائم قطعی ذخیرۀ پایین تخمدان
سقط مکرر غیر قابل درمان
زنان یائسه

مراحل قبل از انجام IVF با تخمک اهدایی
قبل از انجام عمل اهدای تخمک، فرد اهدا کننده باید طبق برنامه اعلام شده از جانب مرکز ناباروری به مرکز مراجعه کند. در اولین مراجعات، فرد اهدا کننده باید توسط پزشک زنان معاینه شده و مورد سونوگرافی قرار گیرد. سپس اهدا کننده تخمک باید آزمایشاتی نظیر ایدز، هپاتیت، اعتیاد و … را انجام دهد. پزشک پس بررسی تمام موارد به فرد، مجوز اهدای تخمک می دهد.

مراحل انجام IVF با تخمک اهدایی
برای انجام IVF با استفاده از تخمک اهدایی، پزشک سیکل قاعدگی فرد گیرنده را با فرد اهدا کننده تخمک هماهنگ می کند. این موضوع در حدود یک ماه زمان می برد. البته پزشک برای انتخاب اهدا کننده مناسب برای هر فرد، علاوه بر سلامت فرد اهدا کننده تخمک موارد نظیر تشابه خصوصیات ظاهری (فنوتیپی) از جمله رنگ پوست، رنگ چشم، رنگ مو و ساختمان بدنی اهداکننده و دریافت کننده و محرمانه ماندن هویت اهدا کننده از دریافت کننده را نیز در نظر می گیرد.
سپس فرد اهدا کننده تخمک پس از انجام سونوگرافی وارد پروسه مصرف داروهای تحریک تخمدان و تخمک گذاری می شود. اغلب این دارو ها برای مدت ۱۰ روز مصرف می شوند. پس از اینکه فولیکول ها به اندازه مناسب رسید، پزشک روز خاصی را برای خارج کردن تخمک ها از تخمدان فرد اهدا کننده تخمک تعیین می کند. در همان روز از همسر فرد گیرنده تخمک اهدایی نیز نمونه اسپرم گرفته می شود. سپس تخمک اهدایی با اسپرم همسر فرد گیرنده تخمک اهدایی در آزمایشگاه تحت لقاح قرار می گیرد. عمل تخمک کشی یک عمل سرپایی با بیهوشی مختصر می باشد.
لازم به ذکر است قبل از انجام تخمک کشی، فرد اهدا کننده تخمک و همسر فرد گیرنده تخمک برای مدت چند ساعت صیغه موقت خواهد شد تا جنین تشکیل شده در آزمایشگاه مشروع باشد.

مراحل بعد از انجام IVF با تخمک اهدایی
جنین تشکیل شده از اسپرم همسر فرد گیرنده و تخمک اهدایی به داخل رحم فرد گیرنده تخمک انتقال پیدا می کند. اغلب بین دو تا سه رویال در هر سیکل IVF انتقال داده می شود. فرد گیرنده تخمک پس از ۱۴ روز می تواند برای انجام آزمایش بارداری اقدام کند.

شرایط گیرندگان تخمک اهدایی
داشتن معرفی نامه پزشک برای استفاده از تخمک اهدایی
سن زیر ۴۵ سال
عدم ابتلا به بیماری های که سبب ایجاد خطر جدی برای مادر و جنین می شود
عدم ابتلای زوجین به بیماری های نظیر ایدز، هپاتیت، سفیلیس و …
عدم اعتیاد زوجین
داشتن رحم و آندومتر مناسب برای بارداری

مدارک لازم برای دریافت تخمک اهدایی
شناسنامه زوجین و کپی از صفحات اول و دوم آن
سند ازدواج و کپی از صفحات یک تا چهارم آن
یک قطعه عکس ۴×۳ از هر کدام از زوجین
دفترچه بیمه

مدارک لازم برای اهداکنندگان تخمک
شناسنامه و کپی از صفحات اول و دوم آن
سند طلاق و یا فوتنامه همسر و کپی از صفحات آن
یک قطعه عکس ۴×۳
دفترچه بیمه

شرایط اهدا کنندگان تخمک
سن بین ۲۱ الی ۳۵ سال
بیوه یا مطلقه غیرشیرده
ترجیحا دارای فرزند سالم
سلامت کامل از نظر ژنتیکی
عدم ابتلا به بیماریهای نظیر ایدز، هپاتیت، سفلیس و ….
عدم اعتیاد
حجم و ذخیره نرمال تخمدان ها
مشاوره با روانکاو یا روانپزشک

نظر فقه و قانون درباره تخمک اهدایی
با توجه به وجود تفاوت نظر مراجع عظام تقلید توصیه می شود در صورت تمایل برای استفاده از تخمک اهدایی یا اهدای تخمک نسبت به فتاوای مرجع تقلید خود آگاهی های لازم کسب شود. از طرفی جهت انجام امور قانونی قبل از شروع پروسه، طی یک جلسه مشاوره حقوقی، زوج دریافت کننده تخمک اهدایی و اهدا کننده تخمک نسبت به حقوق و وظایف خود مطلع شده و به سوالات آنها پاسخ داده می شود. پس از رضایت طرفین دریافت کننده و اهدا کننده تخمک، قراردادی فی مابین آنها منعقد خواهد شد.
لازم به ذکر است فرد اهدا کننده تخمک نسبت به جنین حاصل از IVF هیچ حق و حقوقی نخواهد داشت و از لحاظ قانونی جنین های حاصل به زوج دریافت کننده تخمک اهدایی تعلق خواهد داشت.

خطرات اهدای تخمک برای اهدا کننده
مشکلات تزریق
پزشک برای تحریک تخمدان از داروهای هورمونی تزریقی استفاده می کند تا تخمدان تخمک های سالم آزاد کند. اغلب افراد در حین تزریق هیچ گونه مشکلی نخواهند داشت اما در برخی از موارد عده ای دچار حساسیت، قرمزی، کبودی و در موارد نادر دچار احتباس مایعات در بدن، درد سینه ها و کج خلقی می شوند. بعلاوه تزریق داروهای هورمونی ممکن است سبب نامنظم شدن قاعدگی در سیکل های بعدی قاعدگی شود.
کیست تخمدان
بروز کیست تخمدان، در حدود ۱ درصد از زنان اهدا کننده تخمک گزارش شده است.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها
در برخی از موارد اهدا کننده دچار سندروم تحریک بیش از حد تخمدان و عوارضی نظیر کم آبی بدن، آسیب کلیه ها، تجمع مایعات در اندام ها و اختلالات لخته شدن خون می شود. در واقع برای انجام عمل تخمک کشی هورمون های تحریک تخمدان به فرد تزریق می شود تا تخمدان بتواند چندین تخمک رها کند. اگر بدن فرد اهدا کننده نتواند هورمون های تزریقی را کنترل کند ممکن است دچار حساسیت شده و سلامتی فرد در معرض خطر قرار گیرد.
خطرات حین عمل تخمک کشی
در صورتی که فرد برای انجام عمل تخمک کشی به مراکز غیر معتبر یا پزشکان کم تجربه مراجعه کند، احتمال بروز آسیب به روده ها، مثانه، عروق اطراف تخمدان و آسیب به اعضای مجاور تخمدان ها افزایش می یابد.
گر گرفتگی
از جمله عوارض تزریق هورمون های تحریک کننده تخمدان، گر گرفتگی، عرق کردن، اضطراب، خشکی واژن، بی خوابی، ضربان قلب سریع و احساس گرمای شدید می باشد.
افسردگی و مشکلات روانی
برخی از اهدا کنندگان تخمک پس از اتمام پروسه، دچار افسردگی می شوند. توصیه می شود فرد قبلا اقدام برای اهدا از لحاظ روانی خود را آماده کند.
سرطان دستگاه های تناسلی
مطالعات نشان می دهد اهدای تخمک به دفعات می تواند احتمال بروز سرطان های زنانه را افزایش دهد. چرا که فرد در حین پروسه اهدا مقدار زیادی داروی هورمونی مصرف می کند.