تغییرات هفتگی نوزاد، تولد تا بازی کردن

وقتی که نوزاد خود را در میان دستان‌تان می‌گیرید، محال است به شش ماهگی و یکسالگی‌اش فکر نکنید. نوزاد شما با روندی آرام و طبیعی رشد می‌کند و بزرگ می‌شود؛ اما مهم‌ترین نکته‌ای که باید در این زمینه به خاطر داشته باشید، این است که رشد کودکان با هم تفاوت دارد.

کودک شما همانند سایر کودکان می‌خندد، سرش را تکان می‌دهد، شروع به گفتن حرف‌های نامفهوم می‌کند، دست می‌زند، بعضی چیزها را در دست می‌گیرد و ... ولی در عین حال او یک کودک منحصر به فرد است و برخی ویژگی‌های خاص خودش را دارد. او همان زمان که شما می‌خواهید، انجام کاری را شروع نمی‌کند، بلکه هر وقت که آمادگی داشته باشد، هر مهارتی را می‌آموزد.

مطالعه مقالات و کتاب‌ها در این مواقع به ما کمک می‌کنند تا با نوع و چگونگی رشد کودک آشنا شویم. این رشد را نمی‌توان تسریع کرد، اما وقتی که به او عشق و توجه بیشتری ابراز می‌کنیم و به دقت نیازهای اصلی‌اش را برآورده می‌کنیم، امکان رشد مناسب او را فراهم می‌آوریم.

تولد
بیان احساس نوزادی که از شکم مادر بیرون آورده و در دستان او جای گرفته، غیر ممکن است. با طی روند رشد در رحم، کودک کم‌کم برای ورود به دنیای خارج آماده می‌شود.

صورت نوزاد
تعجب نکنید! صورت نوزاد تازه متولدشده کمی فشرده شده و مچاله به نظر می‌رسد و چشم‌هایش پف دارند؛ اما چند هفته پس از زایمان چهره پف کرده و کوفته‌اش بهتر شده و وارد مرحله جدیدی می‌شود؛ به‌طوری که کم‌کم تشخیص می‌دهید شبیه کدام یک از والدینش است.

وزن تولد
یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که بلافاصله بعد از تولد یک نوزاد به ذهن اطرافیان می‌رسد، وزن اوست. وزنش چقدر است؟ اینکه همه از وزن نوزاد تازه متولد شده سؤال می‌کنند، نشان می‌دهد مسأله مهمی است. در واقع وزن کودک در هنگام تولد تا حدودی نشان‌دهنده سلامت و میزان انرژی اوست. وزن 3-4 کیلوگرم را می‌توان وزنی ایده‌آل برای نوزادان دانست.

کودکان زیر 2/5 کیلوگرم ممکن است با برخی خطرات از جمله کمبود مواد مغذی در رحم مادر روبه‌رو باشند. سلامت مادر، تغذیه او در طول دوران بارداری، عوامل ژنتیکی، شرایط روحی و روانی، چاق و لاغر بودن مادر، جنسیت نوزاد و برخی عوامل دیگر روی وزن نوزاد اثر می‌گذارند.

در نخستین هفته بعد از تولد، نوزاد دچار افت وزن می‌شود و چیزی حدود 5-8 درصد از وزن هنگام تولدش را از دست می‌دهد که این مسأله کاملاً طبیعی است. بدن او از محیطی تاریک، آرام و دنج و آبکی وارد دنیایی پر از نور و صدا می‌شود؛ جایی که می‌تواند نفس بکشد و به جای آنکه به‌طور خودکار غذا بخورد، از سینه مادرش تغذیه می‌کند و این تغییرات بزرگ با کاهش نسبی وزن او همراه خواهد بود. در 2-3 هفتگی، او مجدداً به وزن هنگام تولدش باز می‌گردد.

سر نوزاد
جمجمه نوزاد از استخوان بسیار نرمی تشکیل شده است تا به هنگام زایمان (زایمان طبیعی) فشار ناشی از زایمان را تحمل کند. این خاصیت نرمی و انعطاف‌پذیری باعث می‌شود که سر کودک بعد از تولد کمی بد شکل و نافرم به نظر برسد؛ به خصوص اگر زایمان با جراحی هم همراه بوده باشد. این مسأله هیچ آسیبی به نوزاد نمی‌زند. او به‌طور عادی رشد می‌کند و سرش خیلی زود به شکل طبیعی در می‌آید.

نرمی این بخش از جمجمه نوزاد آنقدر زیاد است که شما می‌توانید ضربان نبض او را در آنجا مشاهده کنید. اگر خیلی زود به دنیا آمده باشد، می‌توانید رگ‌های ریز و کوچک خونی را روی صورتش ببینید و سرش کمی بنفش به نظر می‌رسد.

نوزاد شما چه حسی دارد؟
احساس یکباره هوا و فضا روی پوست نوزاد، او را دچار شوک می‌کند. نوزادان در نخستین لحظات پس از تولد بسیار هوشیار هستند و این هوشیاری بسیار بیشتر از هر زمان دیگری در اولین روزهای زندگی است. مسلماً خستگی بعد از درد شدید زایمان مانع از آن می‌شود که به میزان هوشیاری نوزاد خود دقت کنید؛ اما اگر به رغم تمام خستگی‌ها به او توجه ویژه‌ای کنید، او به هر گونه تماس، صدا و گرما از جانب شما پاسخ می‌دهد.

او را نوازش کنید، در آغوش بگیرید، با او حرف بزنید و بگذارید عشق میان شما و خودش را بیشتر حس کند. این لحظات نخستین، بهترین فرصت برای شما و نوزادتان است تا یکدیگر را بشناسید؛ اما اگر این فرصت را از دست دادید، نگران نباشید؛ شما فرصت‌های زیادی دارید تا تمام این احساسات را با نوزادتان تجربه کنید...

تأثیر تولد روی نوزاد
انتقال کودک از شکم مادر به اتاق زایمان یعنی به وجود آوردن برخی تغییرات در روش زندگی او. بزرگ‌ترین این تغییرات هم توانایی نفس کشیدن به‌طور مستقل است. وقتی که جنین در رحم مادر است، ریه‌ها از مایعی پُر است که با زایمان و فشاری که ایجاد می‌شود، این مایع خارج می‌گردد.

این جدایی نوزاد از رحم مادر یعنی آزادانه نفس کشیدن. جریان خون به سرعت در بدن او اکسیژن را به تمام بافت‌ها می‌رساند تا بلافاصله خود را با زندگی خارج از رحم مطابقت دهد. به این ترتیب کودکانی که از طریق زایمان سزارین به دنیا می‌آیند، باید پاکسازی ریه شوند، زیرا فشار زایمان طبیعی را متحمل نشده‌اند.

موهای نوزاد
وقتی که نوزاد شما درون شکم‌تان است، از نوعی موی کرک مانندبه نام «لانوگو» پوشیده شده است. برخی از نوزادان، به‌خصوص آنهایی که تولد زود هنگام دارند، موقع تولد، تمام سطح بدنشان از این موهای بسیار ریز و نازک پوشیده شده است و این کاملاً طبیعی است. این موها چند هفته پس از تولد می‌ریزند. موهای سر او تماماً طی یک‌سال می‌ریزند و موهای جدید شروع به رشد می‌کنند.

سایر ویژگی‌های ظاهری نوزاد
ممکن است دستگاه تناسلی نوزادتان بعد از تولد کمی متورم به نظر برسد. علت آن هم هورمون‌هایی است که مادر از طریق جنین به او می‌رساند. این تورم چند روز بعد از بین می‌رود.

نوزاد شما به عشق نیاز دارد
رشد کودک شما با جداسازی او از دنیای پیرامون امکان‌پذیر نیست. او یاد می‌گیرد و پیشرفت می‌کند؛ ولی فقط در صورتی که بخشی از دنیا باشد. داشتن پدر و مادر، دوستان، نزدیکان و خویشاوندان برای یادگیری و رشد او ضروری است. او از اطرافیانش عشق، تصدیق، شهامت و جرأت دریافت می‌کند و به این ترتیب بسیاری از استعدادهایش شکوفا می‌شوند.

بعضی چیزها به صورت اتفاقی روی می‌دهند؛ مثل در آغوش کشیدن کودک، حرف زدن با او، آرام کردن او وقتی که می‌گرید و به این ترتیب به او حس امنیت، اعتماد و اطمینان می‌دهید و او با این احساس رشد می‌کند و پر از شور و نشاط می‌شود.

پوست نوزاد
بعد از تولد، گویی نوزاد شما را با نوعی ماده روغنی و کرم مانند که «ورنیکس» نام دارد، پوشانده‌اند. این ماده چرب از پوست او محافظت می‌کند و نمی‌گذارد از مایع آمینوتیک موجود در رحم اشباع شود و بلافاصله بعد از تولد هم پاک می‌شود. پوست نوزاد کمی آبی به نظر می‌رسد.

این کبودی کم‌کم وقتی که نفس کشیدن‌های او مرتب‌تر و منظم‌تر می‌شوند و گردش خون و اکسیژن در بدنش بهبود می‌یابد، به سمت صورتی می‌رود. همچنین پوست کمی چروکیده به نظر می‌رسد؛ زیرا هنوز هیچ لایه چربی زیر پوست وجود ندارد. دو تا سه هفته بعد از تولد نوزاد، پوست او خشک و پوسته پوسته می‌شود و برخی نقاط سفید روی آن ظاهر می‌گردد که به آن، نقاط شیری می‌گویند. این نقاط که غده‌های چربی هستند، خود به خود از بین می‌روند.

شما هم رشد می‌کنید
هم زمان که کودک یاد می‌گیرد و با مهارت‌های بیشتری آشنا می‌شود، پدر و مادرها نیز خود را با نیاز آنها سازگار می‌کنند. وقتی که کودک شما چهار ماهه می‌شود، احتمالاً به این فکر می‌افتید که یک برنامه مرتب روزانه شامل شیر دادن، چرت‌زدن، کمی راه رفتن، حمام کردن، غذا دادن، خواب شبانه و ... برای او تعیین کنید. این برنامه منظم و روزانه نه تنها به کودک‌تان حس اطمینان و امنیت می‌دهد، بلکه متقابلاً شما هم همین احساس را پیدا خواهید کرد.

فرآیند رشد
رشد، یک فرایند طولی نیست. گاهی اوقات رشد کودک یک قدم به عقب بر می‌گردد؛ مثلاً ممکن است نوزاد شما مدتی به‌طور مرتب هر شب خوب بخوابد و بعد از چند روز به‌طور ناگهانی و بی‌دلیل هر شب چند بار از خواب بیدار شود، یا اینکه چند روز با اشتها غذا بخورید و خود به خود چند روز اشتهایش کم شود. این عقب گرد کاملاً طبیعی است. هر عقب گرد نشان دهنده یک جهش رشدی است که به زودی اتفاق می‌افتد.

بازی کردن یعنی یادگرفتن
بازی کردن با کودک نه تنها او را سر گرم می‌کند، بلکه تجربه‌های یادگیری را نیز برای او به ارمغان می‌آورد. هر وقت که با او بازی می‌کنید، نه فقط او راسر گرم کرده‌اید، بلکه چیزهای ارزشمندی در مورد خودش، خودتان و محیط اطراف به او آموخته‌اید.

مثلاً هر وقت که جغجغه‌اش را تکان می‌دهید تا صدایش در آید، به او مفهوم علت و معلول را می‌آموزید؛ به طوری‌که او به زودی یاد می‌گیرد با تکان دادن جغجغه می‌تواند صدای آن‌را بشنود. وقتی که خرس کوچولویش را پنهان می‌کنید، به او مفهوم پیچیده‌تر وجود اشیاء بدون آنکه دیده شوند را می‌آموزید و او یاد می‌گیرد که خیلی چیزها وجود دارند، ولی دیده نمی‌شوند.