آلودگی هوا و نوزادان، ربط به هم دارند؟

آمارهای جهانی نشان می‌دهد سالانه حدود ۳/۳ میلیون نفر در جهان بر اثر تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم آلودگی هوا از دنیا می‌روند. این آمار که آخرین بار سال ۱۳۹۴ در نشریه معتبر نیچر (Nature) به روزرسانی شده است، نشان می‌دهد حدود ۷۵درصد مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا به دلیل سکته‌های قلبی و ۲۵درصد ناشی از بیماری‌های مزمن ریوی است. بیشترین آمار این مرگ و میر نیز مربوط به قاره آسیا و بخصوص کشورهای چین و هند است که آلوده‌ترین شهرهای جهان را دارند. بیشترین میزان این آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه‌ای است.

تصویر هوای آلوده دقیقا چطور نابودمان می‌کند؟

با وجود این آمارها، حتی افرادی که از آلودگی هوا جان سالم به در می‌برند، ممکن است با مشکلات و بیماری‌های مزمن تا آخر عمر دست به گریبان باشند. با افزایش شدت آلودگی هوا در تهران و کلانشهرها اکنون زمان آن رسیده که تدبیر جدی‌تری برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و انتشار بیهوده گازهای گلخانه‌ای در نظر بگیریم.

افزایش احتمال حمله قلبی

محققان انجمن قلب آمریکا معتقدند تنفس هوای آلوده می‌تواند باعث بروز التهاب قلبی و افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی و در نهایت افزایش خطر مرگ شود. محققان بعد از انجام ۳۶ مطالعه روی مردم کشورهای مختلف از سال ۱۳۳۹ تا ۱۳۸۹/ ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۰ عوامل مختلف بروز حملات قلبی را بررسی و در نهایت اعلام کردند آلودگی هوا به اندازه مصرف الکل یا کافئین بیش از حد باعث ایجاد حملات قلبی می‌شود. این مطالعات حتی نشان می‌دهد آلودگی هوا عامل بروز حدود ۵ تا ۷ درصد حملات قلبی است، در حالی که مصرف الکل یا قهوه تقریبا ۵ درصد احتمال بروز حملات قلبی را افزایش می‌دهد. اکنون ارتباط بیماری‌های قلبی و عروقی با آلودگی هوا، ارتباطی شناخته شده برای جهان است، اما واقعیت این است که هوای آلوده می‌تواند طیف وسیعی از اثرات منفی را بر سلامت جسمی و روانی انسان داشته باشد و در مواردی جان انسان‌ها را تهدید می‌کند.

افزایش شکستگی‌ها بر اثر از دست دادن تراکم استخوان

پوکی استخوان مشکلی است که بسیاری از افراد میانسال و مسن با آن مواجه هستند. معمولا با افزایش سن تراکم استخوان کمتر می‌شود و باعث افزایش شکستگی‌های بی‌دلیل استخوان می‌شود. اما امروز مطالعات جدیدی نشان می‌دهد آلودگی هوا به شکل غیرمستقیم روی کاهش تراکم استخوان تاثیرگذار است.

مطالعه محققان روی بیش از 9/2 میلیون فرد بالای 65 سال و مقایسه افراد مبتلا به شکستگی‌های استخوانی بر اثر پوکی استخوان با میزان ذرات موجود در هوا، نشان می‌دهد خطر بروز شکستگی استخوانی هنگام افزایش آلاینده‌های هوا افزایش می‌یابد. در آزمایشی دیگر محققان با مطالعه 692 فرد میانسال دریافتند شکستگی بی‌دلیل استخوانی در افرادی که در مناطق با هوای آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر است. در این مناطق میزان آلودگی منتشر شده از خودروها بیشتر و سطح هورمون پاراتیروئید که در ساخت و نگهداری توده استخوانی نقش دارد، کمتر است. این مطالعات همچنین نشان می‌دهد افرادی که در این شرایط به مدت طولانی زندگی می‌کنند، تعداد حفره‌های استخوانی بیشتری در بافت استخوان نسبت به دیگر افراد دارند.

افزایش فشار خون

مطالعه‌ای روی ۴۱هزار نفر از ساکنان کشورهای اسپانیا، آلمان، دانمارک، سوئد و نروژ نشان می‌دهد هوای آلوده در بعضی شهرهای این کشورها، خطر بالا رفتن فشار خون را افزایش می‌دهد. این مطالعات در راستای تحقیقی در اروپا انجام شده است که اثرات آلودگی هوا بر کیفیت زندگی افراد را بررسی می‌کند.

این آزمایش روی افرادی انجام شده است که هیچ نشانه‌ای از فشار خون بالا نداشتند و در عرض چند سال، با قرار گرفتن در معرض هوای آلوده دچار بیماری فشار خون شده‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد در شهرهای آلوده این کشورها، حداقل یک نفر از هر صد نفر دچار افزایش فشار خون می‌شود.

از آنجا که در بسیاری از شهرهای بزرگ و صنعتی سراسر جهان، تقریبا همه افراد در عمر خود در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند، باید انتظار افزایش این بیماری در آینده را بیشتر داشت که این اتفاق بار مسئولیت زیادی روی افراد و جامعه وارد می‌کند.

اثرات منفی روی تولد نوزادان

بتازگی مطالعه روی موش‌ها،‌ ثابت کرده است قرار گرفتن در معرض هوای آلوده در دوران بارداری، با تولد زودرس نوزادان و کاهش وزن نوزاد هنگام تولد در ارتباط است. این آزمایش روی موش‌ها قابل مقایسه با شرایط انسان در سه ماهه نخست یا سه ماهه دوم بارداری است.

در این مطالعه، موش‌های باردار در معرض هوای آلوده که ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی است، قرار گرفتند که شرایط مشابهی با هوای بسیاری از مناطق شهری دارد. نتایج آزمایش نشان داد قرار گرفتن در معرض هوای آلوده در اوایل دوران بارداری باعث مرگ زودرس 83 درصد جنین‌ها می‌شود. همچنین وزن جنین هنگام تولد در 50 درصد موارد، کاهش 11 درصدی داشته است. این مطالعات نشان می‌دهد تنفس ذرات معلق در هوای آلوده مستقیم روی جنین تاثیر منفی می‌گذارد و ممکن است خطراتی برای سلامت جنین به وجود آورد.

احتمال افزایش ناباروری

قرار گرفتن در معرض محیط آلوده و مواد شیمیایی به عنوان یک عامل بالقوه در سلامت کوتاه‌مدت و بلندمدت افراد تاثیرگذار است. اکنون نتیجه تحقیقی که در تایوان انجام شده نشان می‌دهد سطوح بالای آلودگی هوا ممکن است باعث افزایش ناباروری بخصوص در مردان شود. محققان با آزمایش و زیر نظر گرفتن روند تولید اسپرم در بازه‌ای سه ماهه در هوای آلوده و در مورد ۶۵۰۰ مرد ۱۵ تا ۴۹ ساله، دریافتند روند اسپرم‌زایی در این شرایط ضعیف‌تر می‌شود. دانشمندان در این آزمایش این ارتباط را بین ذرات معلق موجود در هوا و اندازه و میزان اسپرم‌های تولیدشده اثبات کردند. به نظر می‌رسد علت این اثرگذاری برای جبران ریخت‌شناسی (مورفولوژی) به خطرافتاده این سلول‌هاست.

خطر سکته مغزی

سکته مغزی سالانه باعث مرگ حدود پنج میلیون نفر در جهان می‌شود و مهم‌ترین علت ایجاد معلولیت‌های بلندمدت برای افراد است. آخرین مطالعات مراکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر در جهان نیز نشان می‌دهد آمار وقوع سکته مغزی در جهان در حال افزایش است و یکی از مهم‌ترین دلایل آن تحت تاثیر محیط زندگی افراد است.

مطالعه حدود 6/2 میلیون مورد سکته مغزی در 28 کشور جهان از سال 1363 تا 1393/ 1984 تا 2014 ارتباط معناداری بین هوای آلوده و بروز سکته مغزی را نشان می‌دهد. آلودگی ناشی از انتشار گازها و وجود ذرات معلق بیش از میزان مجاز در هوا عوامل اصلی این اتفاق هستند. نتایج این مطالعات سال 1394/ 2015 در نشریه BMJ منتشر شده و ارتباط کوتاه‌مدت و بلندمدت قرارگرفتن در معرض سطوح مختلف هوای آلوده و پیامدهای ناگوار سکته مغزی را نشان می‌دهد. این در حالی است که این آمارها فقط تاثیر مستقیم هوای آلوده روی سکته مغزی را در نظر گرفته است و آمار دقیقی از تاثیر غیرمستقیم هوای آلوده در دسترس نیست.

احتمال بروز بیماری‌های کلیوی

آخرین مطالعات گروهی از محققان روی تاثیر آلودگی هوا بر بدن انسان نشان از کاهش عملکرد کلیه در افرادی دارد که به طور پیوسته در معرض هوای آلوده قرار می‌گیرند. این مشکلات در صورت تشدیدشدن باعث آسیب دائمی یا حتی نارسایی کلیه می‌شود. محققان گزارش داده‌اند حتی سطوح پایین آلودگی هوا روی کلیه‌ها تاثیر دارد و با افزایش آلودگی تاثیرات آن به صورت خطی افزایش پیدا می‌کند.

این محققان به کمک ماهواره‌های سازمان فضایی آمریکا (ناسا) اطلاعاتی در مورد سطح آلودگی هوا در مناطق مختلف جمع‌آوری کردند و داده‌ها را با نشانه‌های بیماری‌های کلیوی در این مناطق تطبیق دادند. در نهایت این مطالعات نشان می‌دهد هیچ سطح از آلودگی و حتی آلودگی‌ای که محدودیتی برای گروه‌های حساس ایجاد می‌کند، برای کلیه‌ها ایمن نیست و خطراتی به همراه دارد.

آسیب به بهداشت روانی افراد

علاوه بر آسیب‌هایی که آلودگی هوا روی اندام‌ها و بافت‌های بدن دارد، زندگی در هوای آلوده بهداشت روانی افراد را نیز تا حد زیادی تهدید می‌کند. در آزمایشی که حدود 6000 نفر به صورت داوطلبانه در آن شرکت داشتند، سطوحی از پریشانی روانی با توجه به توضیحات آنها در مورد احساسات ناامیدی، غم و اندوه،‌ عصبانیت و دیگر احساسات مشابه ارزیابی شد. این مطالعات نشان داد با افزایش آلودگی هوا، خطر بروز آسیب‌های شدید روانی در افراد بیشتر می‌شود. استادیار اپیدمیولوژی دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه واشنگتن آمریکا درباره نتایج این تحقیق می‌گوید: اثرات آلودگی هوا بر سلامت قلب و عروق،‌ بیماری‌های ریوی مانند آسم و... کاملا مشخص شده است، اما سلامت روان افراد موضوع جدیدی است که باید نسبت به آن هوشیار باشیم. این تحقیقات در زمینه سلامت مغز و روان افراد در معرض آلودگی هوا همچنان ادامه دارد.