مشکلات دوران شیردهی و هر آنچه در مورد آن باید بدانید

شیردهی در دنیا به عنوان بهترین راه تغذیه نوزاد شناخته می‌شود زیرا مادر و نوزاد را در برابر بسیاری از بیماری‌ها محافظت می‌کند. با این وجود بسیاری از بانوان پس از شروع شیردهی آن را زودتر از مدت زمان توصیه‌شده (حداقل شش ماه تغذیه صرف با شیر مادر) قطع می‌کنند. بسیاری از اوقات، شیردهی به دلیل مشکلات شایعی متوقف می‌شود. خوشبختانه با راهنمایی‌ مناسب و درمان‌ به موقع اکثر بانوان می‌توانند به این مشکلات غلبه کنند و برای زمانی طولانی‌تر به شیردهی ادامه دهند.
شایع‌ترین دلیل قطع زودهنگام شیردهی، تصور مادران مبنی بر کافی‌نبودن شیر دریافتی برای نوزادان است. در بیشتر مواقع مادر به مقدار لازم شیر تولید می‌کند، با این حال گاهی نیز ممکن است که نوزاد نتواند به خوبی از شیر مادر تغذیه کند یا شیر مادر به اندازه کافی نباشد.

تولید ناکافی شیر
تولید ناکافی شیر دلایل متعددی دارد؛ ازجمله رشد نامناسب غدد شیردهی در دوران بارداری، سابقه جراحی یا پرتودرمانی، متعادل نبودن سیستم هورمونی، مصرف بعضی داروها.

دریافت کم شیر
شایع‌ترین دلایلی که نوزادان نمی‌توانند شیر مادر را به مقدار کافی دریافت کنند، عبارت‌اند از: تعداد دفعات کم شیردهی، اتصال نامناسب نوزاد با پستان مادر، جدایی طولانی نوزاد از مادر، استفاده از غذای کمکی

تشخیص دریافت ناکافی شیر مادر
کادر درمان بر اساس معیارهای زیر تشخیص می‌دهند که آیا نوزاد شیر کافی دریافت می‌کند یا خیر.
تعداد دفعات شیردهی: در اولین هفته شیردهی مادران معمولا هشت تا دوازده بار در روز به نوزاد خود شیر می‌دهند. در هفته چهارم پس از زایمان، تعداد دفعات شیردهی به هفت تا نه بار در روز کاهش پیدا می‌کند.
تعداد دفعات دفع: در روز پنجم بعد از زایمان، دفع ادرار شش تا هشت بار در روز و دفع مدفوع حداقل سه بار در روز است.
وزن نوزاد: نوزادان به طور میانگین هفت درصد از وزن زمان تولد را در سه تا پنج روز اول از دست می‌دهند و معمولا در طی یک تا دو هفته به وزن زمان تولد بازمی‌گردند. زمانی که پستان مادر از شیر پر می‌شود (حدودا سه تا پنج روز بعد از زایمان)، نوزاد نباید همچنان وزن از دست بدهد. اگر ده درصد از وزن نوزاد کم شود یا در زمان مناسب به وزن زمان تولد برنگردد، ممکن است مشکلی وجود داشته باشد که برای تشخیص آن باید به مراکز درمانی مراجعه کرد. ذکر این نکته لازم است که ترازوهای خانگی دقت کافی را برای اندازه‌گیری وزن نوزاد ندارند و برای این هدف باید از ترازوهای مخصوص نوزادان استفاده شود.

سایر مشکلات شیردهی
درد در پستان، عفونت، ترشحات خون‌آلود از نوک پستان، تولید بیش از حد شیر.

راه‌های کمک به شیردهی
• کمک‌گرفتن از کادر درمان مانند پزشک یا ماما برای نظارت بر شیردهی و ارائه راهنمایی برای قرارگیری مناسب نوزاد و اتصالش به پستان مادر
• پرهیز از غذای کمکی یا پستانک در شش ماه اول شیردهی
• تنظیم تعداد دفعات و مدت زمان شیردهی متناسب با نیاز نوزاد
• استفاده از هر دو پستان هنگام شیردهی
• نگهداری نوزاد نزدیک به مادر هنگام شیردهی و ایجاد ارتباط پوستی به منظور آگاهی از زمان آمادگی نوزاد برای شروع شیردهی

تغذیه در دوران شیردهی
بانوان شیرده برای تامین نیازهای تغذیه‌ای خود به کالری و مواد مغذی بیشتری نیاز دارند. مادرانی که شیر آن‌ها تنها منبع تغذیه‌ای نوزاد است، پانصد کالری بیشتر در روز برای تولید شیر احتیاج دارند. حتی اگر یک خانم شیرده روزانه مقدار کالری لازم را دریافت نکند، این موضوع معمولا بر مقدار شیر تولیدی و محتوای کلی شیر تاثیر ندارد. با این وجود، تغذیه مادر بر بعضی از ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در شیر تاثیر می‌گذارد (مانند ویتامین A، ویتامین‌های گروه B، سلنیوم و ید). خانم‌هایی که این ریزمغذی‌ها را به مقدار کافی از طریق تغذیه دریافت نمی‌کنند، بهتر است از مکمل‌ها برای اطمینان از بالابودن کیفیت شیر استفاده کنند. در بیشتر موارد بهترین راه تامین انرژی و مواد مغذی، یک رژیم غذایی متعادل شامل میوه، سبزیجات، پروتئین، غلات به علاوه چربی محدود و گاهی نیز اضافه‌کردن یک مکمل است.

لاکتاول، مکملی تخصصی برای دوران شیردهی
لاکتاول فرآورده‌ای کامل برای دوران شیردهی است که نیازهای مادر و نوزاد را به ریزمغذی‌های ضروری تامین می‌کند. قرص‌های لاکتاول با دارا بودن ویتامین‌های محلول در آب (ویتامین C و تمام ویتامین‌های گروه B)، ویتامین‌های محلول در چربی (ویتامین‌های A, D, K, E) و مواد معدنی (زینک، ید، سلنیوم، کلسیم، منیزیم، آهن، مس، کروم، منگنز)، بانوان شیرده را از مصرف سایر مکمل‌های تغذیه‌ای بی‌نیاز می‌کند. به علاوه این محصول با دارا بودن گیاهان شیرافزا تولید و ترشح شیر مادر را به میزان چشمگیری بهبود می‌دهد. خاصیت شیرافزایی لاکتاول به دلیل وجود سه گیاه رازیانه، شنبلیله و خارمریم است. این گیاهان از قدیم به عنوان شیرافزا شناخته شده‌اند و پژوهش‌های متعددی اثربخشی و ایمنی آن‌ها را در افزایش تولید و ترشح شیر مادر به اثبات رسانده‌اند. همچنین طبق بعضی مطالعات این گیاهان در افزایش وزن نوزاد نیز موثر بوده‌اند. به علاوه گیاه رازیانه می‌تواند از بروز دردهای کولیکی و تجمع گاز در روده نوزاد جلوگیری کند.

منابع

۱. Lawrence RA, Lawrence RM. Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession, ۸th ed, Elsevier, ۲۰۱۵.
2. American Academy of Pediatrics and American College of Obstetricians and Gynecologists. Breastfeeding Handbook for Physicians, 2nd ed, Shanler, RJ, Krebs NF, Mass SB (Eds), American Academy of Pediatrics, 2013.
۳. Maternal health and nutrition during breastfeeding (Beyond the Basics), retrieved from: uptodate.com, March ۲۰۲۰.