بیماری آسم در کودکان، روش تشخیص

آسم نوعی بیماری التهابی مزمن ریه­ ها و مجاری هوایی است منظور از مجاری هوایی لوله ­هایی هستند که هوا را به داخل ریه­ ها می دهند و از آنجا خارج می­ سازند. در نوزادان مبتلا به آسم، این مجاری هوایی تحریک شده و متورم هستند، و لذا این مسئله می­ تواند بر توانایی تنفس کودکان تاثیر بگذارد.

به منظور پیشگیری و درمان حملات آسمی کودکان، استفاده از مراقبتهای بهداشتی و درمانی بسیار ضروری است. با استفاده از داروهای صحیح، آموزش­ های مناسب، طرح ­­ریزی درمان ­های عملی مناسب برای آسم، و با انجام پیگیری­ های منظم پزشکی، اغلب کودکان مبتلا به آسم می ­توانند زندگی سالم و طبیعی داشته باشند.

در طول یک حمله حاد آسم چه اتفاقی می افتد؟

اگر نوزادی یک حمله حاد آسمی را تجربه کند، در واقع در این وضعیت بافت داخلی مجاری هوایی او ملتهب ­تر شده و مخاط بیشتری تولید خواهند نمود. سپس عضلات اطراف مجاری هوایی وی منقبض شده و مجاری تنفسی اش نیز تنگتر خواهد شد. در این حالت ممکن است وی به سرعت نفس بکشد، سرفه کند، یا صدای خس خس مانندی از گلویش شنیده بشود (صدایی شبیه صدای سوت)، زیرا بدلیل تنگ­ شدن مجاری هوایی، تنفس وی به سختی صورت می ­گیرد. همچنین ممکن است والدین در این حین متوجه شوند که سوراخهای بینی کودکشان به سرعت در حال باز و بسته شدن بوده و یا پوست اطراف دنده­ هایش با هر تنفسی به سرعت به سمت پایین مکیده می ­شود.

در صورت عدم درمان و یا تاخیر در استفاده از مراقبت های پزشکی، حمله­ ی آسمی می ­تواند کشنده باشد. به محض اینکه متوجه وجود هر یک از علائم حملات آسمی در فرزند خود شدید، فوراً داروی آرام بخش تجویز شده توسط پزشک متخصص اطفال را برای وی استفاده کنید (چنانچه به هیچ یک از کمک­ های پزشکی دسترسی ندارید، با اورژانس تماس بگیرید و یا فرزندتان را به نزدیکترین بخش اورژانس برسانید).

به محض اینکه داروی مسکن باعث گشادتر شدن مجاری تنفسی فرزندتان شد، باید علائم وی فروکش نمایند. ولی اگر این علائم ادامه یافتند و یا حتی بدتر شدند، در این صورت حتماً با اورژانس تماس بگیرید و یا کودک خود را فوراً به نزدیکترین بخش اورژانس برسانید.

آلرژی ­ها چه تاثیری روی آسم دارند؟

مواجهه با آلرژن­ هایی مانند کرم­ های ناشی از گرد و غبار، سوسک، کپک، دانه­ های گرده، و یا پوست و شوره بدن حیوانات خانگی می ­توانند سبب بروز و یا بدتر شدن علائم آسمی در برخی از کودکان مبتلا شوند. این نوع از آسم معمولاً به عنوان آسم آلرژیک شناخته شده است.

آلرژی­ های فصلی نسبت به دانه­ های گرده موجود در هوا (که اصطلاحاً تب یونجه نیز نامیده می ­شود) معمولاً تا رسیدن کودکان به ۴ یا ۵ سالگی مشکلی ایجاد نمی­ کنند، زیرا مواجه ­ی کودکان با دانه­ های گرده فرایند زمانبری بوده و لذا ایجاد حساسیت در کودکان نسبت به این گرده‌ها معمولاً چندین سال به طول می ­انجامد. ولی بالعکس آلرژی به کرمهای ناشی از گرد و غبار، کپک و یا پوست بدن حیوانات خانگی از جمله آلرژی ­هایی هستند که ممکن است در اوایل زندگی نیز ظاهر شوند.

از طرفی حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد کودکان مبتلا به آسم، آلرژی های قابل توجهی نیز دارند. اگر فرزند شما مبتلا به آسم می­باشد و شما نسبت به وجود آلرژی­ هایی مشکوک هستید، بهتر است برای انجام معاینات و درمان ­های بیشتر و به منظور پیشگیری از بروز حملات آسمی، فرزندتان را نزد پزشک متخصص آلرژی ببرید.

آیا عوامل دیگری نیز وجود دارند که موجب شروع حمله‌های آسمی شوند؟

بله، سایر عوامل احتمالی عبارتند از هوای سرد، عفونت های ویروسی (مانند سرماخوردگی)، دود سیگار، و سایر آلاینده های هوا و یا حتی بازی کردن و دویدن. یعنی ممکن است حتی دویدن­ های سریع محرکی برای شروع حملات آسمی فرزندتان شوند. در واقع، اگر فرزندتان معمولاً بعد از بازی و ورزش به سرفه و خس خس کردن می­ افتد، ممکن است وی مبتلا به شکلی از آسم باشد که اصطلاحاً آسم ناشی از ورزش یا آسم ورزشی نامیده می ­شود.

آیا آسم بیماری شایعی در کودکان می­ باشد؟ آسم از شایع­ ترین بیماری­های مزمن و حاد دوران کودکی است، و سومین عامل بستری شدن کودکان زیر ۱۵ سال در بیمارستان­ها می­ باشد. علائم و نشانه­ های ۵۰ تا ۸۰ درصد از کودکان مبتلا به آسم معمولاً قبل از رسیدن آنها به ۵ سالگی بروز می­کند.

چگونه می توانم تشخیص دهم که آیا کودک من مبتلا به آسم می ­باشد یا خیر؟

برای پاسخ قطعی به این سوال، شما باید با یک پزشک مشورت نمایید. تشخیص آسم در کودکان کمتر از ۲ سال معمولاً کار دشواری است، زیرا گاهاً شرایطی به غیر از آسم نیز می ­توانند موجب خس خس سینه یا ایجاد صداهای خس خس مانندی در نوزادان بشوند. در واقع، عفونت ­های تنفسی ویروسی شایع­ترین علت خس خس سینه ­ی نوزادان می­ باشند.

با این حال، اگر کودک شما مرتب سرفه­ می­ کند و آلرژی­ یا اگزماهایی دارد، و در خانواده­ تان نیز سابقه آسم، آلرژی و یا اگزما وجود دارد (به خصوص اگر هر دوی والدین مبتلا به چنین بیماریهایی هستند)، در این صورت احتمال زیادی می‌رود که کودک شما نیز مبتلا به آسم باشد. نشانه‌های این بیماری معمولاً شب‌ها وخیم‌تر می‌شوند.

به طور خلاصه، پزشک فرزند شما را به طور دقیق مورد بررسی قرار داده و شرح حال دقیقی، از جمله درباره­ ی سابقه وجود بیماریهای خانوادگی بدست خواهد آورد تا بتواند با استفاده از این موارد به تشخیص دقیق و درستی درباره فرزندتان برسد.

به عنوان یک والد برای درمان فرزند مبتلا به آسم خود، چه کارهایی می­ توانم انجام دهم؟

اگر کودک شما آسم دارد، باید با همکاری پزشک او برنامه‌ ای جهت پیشگیری و رسیدگی به حمله‌های آسمی تدارک ببینید. ابتدا باید بفهمید که چه چیزی موجب بروز حمله‌های آسمی می‌شود و سپس باید تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تماس وی با این عوامل محرک‌ بنمایید. به عنوان مثال، برخی از کودکان فقط در مواقع سرماخوردگی دچار حملات آسمی می­شوند، در حالی که عده­ ای دیگر از کودکان پس از مواجهه با یک ماده آلرژی­زا یا محرکی مانند دود سیگار دچار حملات آسمی می­گردند.

چگونگی متوقف کردن حملات آسمی

پزشک شما احتمالاً یک یا چند دارو برای کودک‌تان تجویز خواهد کرد. این داروها تحت عنوان آرام‌بخش­ های فوری شناخته می‌شوند، که معمولاً برای متوقف کردن حمله آسمی به کار می‌روند. این داروهای سریع­الاثر، انقباض و گرفتگی مجاری تنفسی را متوقف کرده و تنفس را آسان‌تر می­ سازند. مقدار این آرام‌بخش‌های فوری مانند آلبوترول با استفاده از یک اسپری مه‌ پاش (نبولایزر) یا استنشاق‌ کننده­ای با دوز اندازه‌ گیری‌شده (MDI) تنظیم می‌شود.

مه‌ پاش یا نبولایزر نوعی دستگاه برقی یا باتری‌دار است که دارویی مایع را به حالت گاز در می­ آورد تا کودک بتواند آن را از طریق ماسک استنشاق نموده و به داخل ریه‌های خود بفرستد. درمان‌های مبتنی بر تنفس مه‌پاش، معمولا حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشند.

دستگاه MDI، یک آئروسل (دستگاه مبدل مایع به گاز) کوچک است که به درون لوله بلندی به نام محفظه نگه‌دارنده یا فاصله‌انداز وارد می‌شود، که ماسک کوچکی نیز به انتهای آن متصل شده است. داروی آلبوترول به داخل محفظه نگه‌دارنده اسپری می‌شود و کودک هنگام تنفس از طریق این ماسک، این دارو را استنشاق می‌کند. این نوع درمان تنفسی را می‌توان حتی ظرف مدت کمتر از یک دقیقه نیز انجام داد.

انتخاب مه‌پاش یا MDI عمدتاً به این موضوع بستگی دارد که استفاده از کدام دستگاه برای شما و فرزندتان راحت‌تر می­باشد. در مجموع، هردوی آنها کارآیی یکسانی در رساندن دارو به ریه‌ها و توقف حملات آسمی دارند.

پیشگیری از وقوع حملات آسمی

داروهایی موسوم به کنترل‌کننده، برای پیشگیری از بروز حملات آسمی مورد استفاده قرار می­ گیرند. این داروها شامل استروئیدهای استنشاقی می‌باشند که می‌توانند به کاهش التهاب و تورم و جلوگیری از خس‌خس کردن، کمک نمایند. بسته به نوع استروئیدی که توسط دکتر برای فرزندتان تجویز شده است، شما می­ توانید این داروهای استروئید استنشاقی را روزانه با استفاده از دستگاه MDI یا یک نبولایزر به کودک خود بدهید.

در صورتی که کنترل آسم کودک دشوار باشد پزشک ممکن است او را به یک متخصص آسم ارجاع دهد.

باید مطمئن شوید که تمامی مراقبان و پرستاران فرزندتان از چگونگی وضعیت وی اطلاع دارند و می‌دانند که چگونه باید یک حمله آسمی را درمان کنند.

برای پیشگیری از ابتلای کودکم به بیماری آسم، چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؟

اگر استعداد ابتلا به بیماری آسم به صورت ژنتیکی در کودکتان وجود داشته باشد، بنابراین شما نمی‌توانید به طور کامل از بروز آن پیشگیری کنید. البته تا زمانی که کودک شما نشانه‌های مداومی، از قبیل خس‌خس کردن و سرفه دائمی را از خود بروز نداده، نمی‌توانید بفهمید که او آسم دارد یا خیر. البته اگر کارهای زیر را انجام دهید، می‌توانید از شدت علائم بیماری کودک خود کاسته و شروع حملات آسمی وی را تا بزرگتر شدن و قدرتمندتر شدن ریه­ هایش به تعویق بیاندازید:

میزان قرار گرفتن او در معرض کرمهای ناشی از گرد و غبار را کاهش دهید: تشک کودک را در یک پوشش غیرقابل ‌نفوذ قرار دهید، فرش و موکت‌ها و اسباب‌بازی‌های پر شده با پر را از اتاق او خارج کنید، به جای پرده‌های ضخیم پارچه‌ای از پرده‌های نورگیر غیرپارچه‌ای استفاده کنید و رختخواب او را هفته‌ای یک‌بار در آب داغ بشویید.

کودک خود را به دور از دود دخانیات نگه دارید: دود سیگار یک عامل آلرژی‌زا تلقی نمی‌گردد، اما به هر حال موجب تحریک و وخامت وضعیت ریه‌ها می­ گردد.

میزان قرار گرفتن او در معرض آلاینده‌های هوا را کاهش دهید: آلاینده‌های هوایی از قبیل اوزون می‌توانند ریه‌ها را تحریک کرده و موجب بروز مشکلات تنفسی در افرادی شوند که مجاری تنفسی حساسی دارند. بنابراین اخبار مربوط به وضعیت هوا را پیگیری نموده و در زمان­ هایی که هوا آلوده است کودک خود را تا جای ممکن در خانه نگه دارید.

از منقل یا اجاق زغالی یا چوبی استفاده نکنید. هرچند جای گرم‌ و نرم برای کودکان مناسب می­ باشد اما دود حاصل از این قبیل وسایل می­ تواند باعث تحریک سیستم تنفسی کودک شما شود.

اگر فرزندتان به حیوان خانگی‌تان آلرژی پیدا کرده است، در صورت امکان حیوان خانگی‌تان را خارج از منزل نگه دارید. البته بسته به خُلق‌وخوی حیوان و وضعیت زندگی شما، ممکن است انجام این کار امکان‌پذیر نباشد.

میزان کپکها و قارچ‌ها را در خانه خود کاهش دهید. مثلا هنگام پخت‌وپز در آشپزخانه یا هنگام دوش گرفتن در حمام، فن خروج هوا را روشن نموده و یا پنجره‌ها را باز نمایید. در صورت لزوم از یک سیستم تهویه مطبوع یا رطوبت‌زدا استفاده کنید تا سطح رطوبت را بین ۳۵ تا ۵۰ درصد نگه دارد. درزها و شکاف‌ها را تعمیر نمایید زیرا ممکن است باعث رشد قارچ در شکاف دیوارها و یا زیر زمین شوند؛ همچنین سطوح حاوی قارچ یا کپک را با آب و صابون تمیز کنید. لباس‌ها یا سطوح مرطوب یا خیس را حتماً به سرعت خشک کنید تا از رشد قارچ جلوگیری شود.

آیا ممکن است بیماری آسم فرزندم به طور کامل بهبود یابد؟

درمانی قطعی برای آسم وجود ندارد، البته کودکانی که فقط هنگام سرماخوردگی یا عفونت بخشهای فوقانی دستگاه تنفسی خود به خس‌خس سینه دچار می‌شوند، این حالت خس‌خس آنها تدریجاً و با افزایش سنشان کاهش یافته و از بین می‌رود. در کل، بیماری آسم برای تمام عمر باقی می‌ماند، ولی با این حال تناوب و شدت نشانه‌های این بیماری ممکن است با افزایش سن کودک تغییر یابد.

معاینه‌های مرتب و دقیق و انجام درمانهای مناسب به کودک شما کمک می ­کند تا بیماری آسم خود را کنترل نماید و در نتیجه زمانی که بزرگ‌تر شد بتواند همانند سایر کودکان بدود، شنا کند و بازی کند. اکثر کودکانی که آسم دارند، معمولاً در بزرگسالی افراد سالمی هستند.

آسم ممکن است برای شما و کودک‌تان دلهره‌آور باشد اما به خاطر داشته باشید: شما تنها نیستید. حتی ممکن است شما از دانستن اینکه بسیاری از خانواده­ها چگونه با آسم کودکانشان مقابله می­ کنند متعجب و شگفت­ زده شوید. بنابراین نگرانیهایتان درباره ی آسم نوزاد خود را با سایر والدین مراجعه ­کننده به مراکز اجتماعی مربوط به نوزادان در میان بگذارید.