علائم افسردگی کودکان، فقط ناراحت است؟

افسردگی کودکان با "ناراحتی" ها و هیجانات روزانه که در کودک ایجاد می‌شوند متفاوت است. تنها به این دلیل که کودک شما ناراحت به نظر می‌رسد نمی‌توان گفت که به افسردگی مبتلاست. اگر این ناراحتی ادامه پیدا کرده و یا رفتارهای مخربی که در فعالیت‌های اجتماعی، علایق، کارهای مربوط به مدرسه و زندگی خانوادگی او اختلال ایجاد می‌کنند ظاهر شوند، می‌توان گفت که کودک به بیماری افسردگی مبتلاست. به یاد داشته باشید که باوجوداینکه افسردگی یک بیماری جدی است، می‌توان آن را درمان کرد.

افسردگی در طول کودکی، افراد را در معرض خطر ابتلا به تعدادی از بیماری‌های روانی قرار می‌دهد. کودکان مبتلا به افسردگی، عملکرد ضعیف‌تری در مدرسه داشته و ممکن است به سمت مواد مخدر کشیده شوند. در بزرگسالی، افرادی که در طول کودکی و نوجوانی به افسردگی مبتلا بوده‌اند برای حفظ شغل و خانواده‌ی خود با مشکل مواجه شده و اختلالاتی در زندگی اجتماعی آن‌ها ایجاد می‌شود. برای تشخیص افسردگی، متخصص اطفال احتمالاً کودک شما را از نظر فیزیکی معاینه کرده، سؤالاتی را از او پرسیده و او را برای معاینات بیشتر به متخصص مربوطه ارجاع می‌دهد.

علل

همانند افسردگی در بزرگ‌سالان، افسردگی کودکان نیز ممکن است در اثر ترکیبی از عوامل مختلف مربوط به سلامت فیزیکی، وقایع زندگی، سوابق خانوادگی، محیط، ژنتیک و اختلالات بیوشیمیایی ایجاد شود. افسردگی یک ناراحتی زودگذر نبوده و بدون درمان مناسب نیز به صورت خود به خودی از بین نمی‌رود.

علائم

علائم و نشانه‌های افسردگی در کودکان عبارت‌اند از:

-زودرنجی و عصبانیت

-احساس مداوم ناراحتی و ناامیدی

-انزوای اجتماعی

-حساسیت بیش‌ازحد نسبت به نه شنیدن

-تغییر در اشتها - افزایش یا کاهش

-تغییر در خواب - بی‌خوابی و یا خواب بیش‌ازحد

-جیغ‌وداد و یا گریه کردن

-اختلال در تمرکز

-خستگی مفرط و کمبود انرژی

-ناراحتی‌های فیزیکی (مثل دل‌درد و سردرد ) که به روش‌های درمانی معمول پاسخ نمی‌دهند

-کاهش توانایی‌های عملکردی در فعالیت‌های خانگی، مدرسه، خارج از برنامه، تفریحات و علایق.

-احساس بی‌ارزش بودن و گناه

-اختلال در تفکر و تمرکز

همه‌ی کودکان تمامی این علائم را بروز نخواهند داد. درواقع، اکثر افراد علائم متفاوتی را در زمان‌ها و شرایط متفاوت بروز می‌دهند. البته برخی از کودکان زمانی که در محیط مناسب قرار می‌گیرند عملکرد خوبی خواهند داشت ولی اکثر کودکان مبتلا به افسردگی شدید در فعالیت‌های اجتماعی خود دچار تغییرات شدیدی شده و علاقه‌ی آن‌ها به مدرسه و عملکرد آن‌ها افت خواهد کرد، همچنین ممکن است تغییراتی در ظاهر آن‌ها مشاهده شود.

انواع افسردگی کودکان

در زمان تشخیص افسردگی و اختلالات از این قبیل، پزشکان و متخصصین روان‌پزشکی طبقه‌بندی‌های مختلفی خواهند داشت. همگی انواع افسردگی، حالت افسرده شدن فرد را به صورت مشترک خواهند داشت ولی این حالت به شکل‌های مختلفی بروز پیدا می‌کند برای مثال:

-افسردگی شدید به حالتی از افسردگی گفته می‌شود که اخیراً ایجاد شده و بیش از ۲ هفته باقی مانده است.

-افسردگی مزمن (که به آن دیستمی نیز گفته می‌شود) نوع خفیف‌تری از افسردگی بوده که به صورت تدریجی ایجاد شده و به مدت ۲ سال و یا بیشتر باقی مانده است.

-اختلالات سازگاری همراه با حالت افسردگی به نوعی از افسردگی گفته می‌شود که پس از یک واقعه‌ی ناراحت کننده ایجاد شده باشد - هر چیزی از یک حادثه‌ی طبیعی گرفته تا مرگ یک نفر از اعضای خانواده.

-اختلال خلقی فصلی نوعی از افسردگی است که با ساعات روز در ارتباط است. این نوع از افسردگی زمانی ایجاد می‌شود که ساعات روز کوتاه‌تر می‌شوند مثل فصل زمستان.

-اختلال دوقطبی (با نام افسردگی شیدایی و افسردگی دوقطبی نیز شناخته می‌شود) -عارضه‌ای است که در آن فرد در برهه‌های زمانی از زندگی خود دچار افسردگی و در برهه‌های دیگری دچار شیدایی (هیجانات شدید) می‌شود.

-عارضه‌ی بی نظمی خلقی اخلالگر به الگویی از بدمزاجی‌های مکرر، عصبی شدن‌های ناگهانی و زودرنجی و بدخلقی گفته می‌شود که در یک کودک بالای ۶ سال بیش از یک سال وجود داشته‌اند.

تشخیص

اگر علائم افسردگی در کودک شما بیش از دو هفته باقی مانده‌اند، والدین باید یک وقت معاینه با پزشک او رزرو کنند تا از عدم وجود دلایل فیزیکی برای این علائم اطمینان حاصل شود و کودک به‌خوبی مورد درمان قرار گیرد.

یک جلسه‌ی معاینه‌ی روانی شامل مصاحبه با والدین و کودک آن‌ها بوده و ممکن است تست‌های روانشناسی دیگری نیز در صورت نیاز انجام شوند. اطلاعاتی از معلمان، دوستان و همکلاسی‌های کودک ممکن است برای مشخص کردن وجود این علائم به هنگام انجام فعالیت‌های مختلف توسط کودک مفید باشد. همچنین می‌توان مشخص کرد که این علائم در چه زمانی بروز پیدا کرده‌اند. هیچ آزمایش مخصوصی - چه از نظر پزشکی و چه از نظر روانشناسی - برای تشخیص افسردگی وجود ندارد ولی ابزارهای خاصی مثل یک پرسشنامه (برای کودک و والدین او) و بررسی اطلاعات فردی می‌توانند برای تشخیص افسردگی در یک کودک مفید باشند. در برخی از موارد، جلسات درمانی و این پرسشنامه‌ها می‌توانند در تشخیص عارضه‌های دیگر مربوط به افسردگی مثل بیش فعالی کمک کنند.

درمان

در صورت تشخیص افسردگی در کودک، متخصصین احتمالاً روش‌های درمانی را پیشنهاد می‌کنند. در این روش‌های درمانی بر روی از بین بردن هرگونه عارضه‌ی پزشکی که ممکن است باعث افسردگی شده و یا آن را تشدید کرده باشد تمرکز می‌شود. برای مثال فردی که با عارضه‌ی کمبود هورمون‌های تیروئیدی ممکن است تحت هورمون درمانی با لووتیروکسین قرار گیرد. دیگر بخش‌های یک برنامه‌ی درمانی ممکن است شامل تغییر در سبک زندگی و رفتارها، روان درمانی، روش‌های درمانی مکمل و احتمالاً داروهایی برای افسردگی متوسط تا شدید باشد. اگر علائم بیماری تا حدی شدید باشند که درمان با دارو مناسب به نظر برسد، استفاده از دارو به همراه جلسات روان درمانی باعث می‌شود تا علائم بیماری با سرعت بیشتر و برای مدت‌زمان طولانی‌تری بهبود یابند.

اکثر متخصصین، درمان افسردگی شدید را به مدت ۶ ماه تا یک سال ادامه می‌دهند تا از بروز دوباره‌ی علائم جلوگیری شود. درمان کودکان مبتلا به افسردگی می‌تواند اثر بسیار خوبی بر روی عملکرد او با همسالان خود، افراد خانواده و فعالیت‌های مدرسه داشته باشد. بدون درمان، علائم این بیماری برای مدت‌زمان بسیار طولانی‌تری باقی خواهند ماند. همچنین ممکن است این علائم بهبود پیدا نکرده و یا حتی بدتر شوند. با انجام درمان، شانس بهبودی تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند.

راه‌های بیشتر برای کمک کردن

درمان پزشکی اهمیت زیادی دارد ولی والدین نیز نقش مهمی را ایفا می‌کنند. در خانه، رعایت موارد ساده ولی مهم زیر می‌تواند به کودک در مقابله با افسردگی کمک کند.

مطمئن شوید که کودک شما غذاهای مغذی مصرف کرده، به مقدار کافی خوابیده و به صورت روزانه فعالیت‌های فیزیکی انجام می‌دهد. این موارد اثر مثبتی بر روی خلق و خوی او خواهند داشت.

از گذراندن زمان با هم لذت ببرید. زمانی را به کودک خود اختصاص داده و کارهایی انجام دهید که هم خود شما و هم کودک از آن لذت ببرند. پیاده روی کنید، بازی کنید، آشپزی کنید، کاردستی درست کنید و یا یک فیلم خنده دار تماشا کنید. تحریک آرام خلق و خو و هیجانات مثبت (مانند لذت، آرامش و شادی) می‌تواند در گذر زمان به مقابله با خلق و خوی افسرده که بخشی از بیماری افسردگی می‌باشد کمک کند.

صبور و مهربان باشید. زمانی که افسردگی باعث کج‌خلقی و بدمزاجی کودک شما می‌شود، ممکن است والدین به‌راحتی ناراحت و عصبانی شوند. به یاد داشته باشید که این حالت کودک شما بخشی از بیماری افسردگی بوده و او قصد بی‌احترامی به شما را ندارد. از بحث کردن و تند حرف زدن با او پرهیز کنید و سعی کنید صبور بوده و او را بیشتر درک کنید. رابطه‌ی قدرتمند با والدین می‌تواند به کودک در مقابله با افسردگی کمک کند.

پیشگیری

برای کودکان در سال‌های بین نوزادی و نوجوانی، رابطه‌ی محکم و سالم بین آن‌ها و والدین می‌تواند از ایجاد افسردگی جلوگیری کند. ازجمله رفتارهایی از طرف والدین که می‌توانند رابطه‌ی سالم با فرزندان را تقویت کنند می‌توان به مهر و محبت و توجه به نیازهای کودک مثل برداشتن قدم‌هایی در جهت استقلال بیشتر کودک با توجه به سن او اشاره کرد.

پیشگیری از افسردگی در کودکی نیازمند رسیدگی به عوامل خطر (ازجمله عوامل خاص و عام)، تقویت عوامل محافظتی و استفاده از رویکرد صحیح در رابطه با رشد کودک می‌باشد. این برنامه‌ها معمولاً از رویکردهای رفتاری و یا بین فردی و همچنین استراتژی‌های پیشگیرانه‌ی خانواده محور استفاده می‌کنند چراکه تحقیقات نشان داده است که این روش‌های مداخله بیشترین تأثیر را خواهند داشت. کودکان یک پدر یا مادر افسرده معمولاً انعطاف‌پذیری بیشتری داشته و توانایی بیشتری برای تمرکز بر روی فعالیت‌های مربوط به سن و سال خود، روابط و همچنین درک موقعیت پدر یا مادر خود خواهند داشت. کودکان یک فرد افسرده در معرض خطر کمتری برای ابتلا به این عارضه قرار دارند البته تا زمانی که فرد بتواند نقش خود در فرزند پروری و مسئولیت‌های خانوادگی به‌خوبی ایفا کند.