بیماری کاوازاکی کودکان، نحوه تشخیص و درمان

بیماری کاوازاکی نوعی بیماری نادر در کودکان است که بر رگ‌های خونی اثر می‌گذارد. علائم سندرم کاوازاکی به مدت چند روز شدید است و والدین را نگران و هراسان می‌کند. اما اکثر کودکان می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را پس از چند روز انجام دهند.

بیماری تب کاوازاکی به سرخرگ‌های کرونری صدمه می‌زند که خون را به عضله قلب می‌رسانند. اکثر کودکانی که تحت درمان قرار می‌گیرند، بدون تحمل عوارض جانبی درازمدت بهبود می‌یابند. این بیماری در میان کودکان یک تا دو سال بیشترین شیوع را دارد و در کودکان بزرگتر از ۸ سال کمتر مشاهده می‌شود. این بیماری مسری نیست و از کودک بیمار به بقیه همسن و سالانش منتقل نمی‌شود. نشانگان کاوازاکی قابل پیشگیری نیست، البته خوشبختانه نشانه‌ها و علائم اکثر کودکان معمولاً ظرف چند هفته برطرف می‌شود و بیمار بهبودی حاصل می‌کند.

چنانچه علائم بیماری کاوازاکی را در فرزندتان مشاهده کردید، به سرعت به متخصص اطفال مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام غالباً از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند. درمان باید در اولین فرصت ممکن، ترجیحاً ده روز پس از شروع تب، آغاز شود. درمان معمول شامل تزریق سرم گاماگلوبین (پادتن‌های خالص)، یعنی یکی از اجزاء تشکیل دهنده خون می‌شود که در مقابله با عفونت به بدن کمک می‌کند. همچنین دوز بالایی از آسپرین برای کاهش احتمال ناراحتی‌های قلبی تجویز می‌شود. اگر سرخرگ‌های کرونری کودک آسیب ندیده باشد، کودک به طور کامل بهبود خواهد یافت. متخصص اطفال کودک را به مدت چند هفته تا چند ماه پس از درمان تحت نظر می‌گیرد، تا اطمینان حاصل کند که کودک دچار مشکلات قلبی نشده است.

علل

علل بیماری کاوازاکی کودکان مشخص نیست، اما دانشمندان معتقداند که این بیماری مسری نیست. در فرضیه‌های مختلف باکتری‌ها، ویروس‌ها یا دیگر عامل‌های محیطی عامل ابتلا به تب کاوازاکی دانسته می‌شود، اما هیچ یک از این فرضیات اثبات نشده است. ژن‌های معین کودک را مستعد ابتلا به بیماری کاوازاکی می‌سازد.

عامل‌های خطر

عامل‌های زیر احتمال بروز بیماری تب کاوازاکی در کودکان را افزایش می‌دهد:

سن:

سندرم کاوازاکی در کودکان زیر ۵ سال بیشترین شیوع را دارد.

جنسیت:

درصد شیوع این بیماری در پسران اندکی بیشتر از دختران است.

علائم تب کاوازاکی

علائم سندرم کاوازاکی معمولاً در سه مرحله مشخص می‌شود و به مرور زمان تغییر می‌کند یا نمود می‌یابد و به این ترتیب تشخیص را برای متخصص دشوار می‌سازد. علائم سندرم کاوازاکی به شرح زیر است:

- ورم یا قرمزی دست یا پا

- راش روی بالاتنه یا کشاله ران

- قرمزی چشم

- قرمز شدن و ترک خوردن لب‌ها و قرمز و متورم شدن زبان

- بزرگ شدن و التهاب غدد لنفاوی گردن

- تحریک‌پذیری

- درد مفصل

- پوسته پوسته شدن پوست دست و پا

- اسهال

- استفراغ

- دل درد

- بزرگ شدن کبد یا کیسه صفرا

احتمال دارد که بیمار مبتلا به تب کاوازاکی تمام این علائم را نشان ندهد. چنین مواردی بیماری کاوازاکی ناقص یا غیرمعمول نامیده می‌شود که بیشتر در میان نوزادان کوچکتر از 6 ماه شایع است.

عوارض

تب کاوازاکی علت اصلی بیماری‌های قلبی اکتسابی در کودکان به شمار می‌آید، اما اگر کودک تحت درمان مناسب قرار بگیرد، فقط درصد اندکی از کودکان دچار آسیب مزمن می‌شوند. عوارض قلبی شامل موارد زیر می‌شود:

- التهاب رگ‌ها (واسکولیت) که معمولاً سرخرگ‌های کرونری مسئول خونرسانی به قلب را درگیر می‌کند.

- التهاب عضله قلب (میوکاردیت)

- مشکلات دریچه قلب

هر یک از عوارض فوق ممکن است به قلب کودک آسیب بزند. التهاب سرخرگ‌های کرونری به ضعیف و برآمده شدن دیواره‌های سرخرگ‌ها (آنوریسم) منجر می‌شود. آنوریسم احتمال لخته شدن خون و انسداد سرخرگ را افزایش می‌دهد که ممکن است به حمله قلبی یا خونریزی داخلی کشنده بیانجامد. بیماری کاوازاکی کودکان برای درصد بسیار کمی از کودکان دچار ناراحتی‌های سرخرگ کرونری کشنده است و حتی اگر درمان انجام شود، باز هم امیدی به نجات کودک نیست.

تشخیص

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص تب کاوازاکی در کودکان وجود ندارد و تشخیص عمدتاً از نوع افتراقی است و با رد احتمال ابتلا به بیماری‌های با نشانه‌ها و علائم مشابه، از قبیل موارد زیر انجام می‌شود:

- تب اسکارلت یا مخملک که عامل آن باکتری استرپتوکوک است و با تب، راش، تب و لرز و گلو درد همراه است.

- آرتروز مفصلی کودکان

- سندرم استیون جانسون، اختلال غشاء مخاطی

- سندرم شوک سمی

- سرخک

- بیماری تب کنه‌ای یا تب راجعه

پزشک بیماری را پس از معاینه بالینی و انجام آزمایش‌های زیر تشخیص می‌دهد:

آزمایش ادرار:

پزشک با توجه به نتایج این آزمایش احتمال ابتلا به دیگر بیماری‌ها را رد می‌کند.

آزمایش خون:

آزمایش خون علاوه بر تشخیص افتراقی برای شمارش گلبول‌های سفید نیز ضروری است که ممکن است تعداد آن در اثر ابتلا به سندرم کاوازاکی افزایش یابد. همچنین آزمایش خون برای بررسی وجود نشانه‌های تب کاوازاکی، مانند کم‌خونی و التهاب انجام می‌شود. وجود ماده‌ای به نام پپتید ناتریورتیک نوع B نیز بررسی می‌شود که هنگام تحت فشار بودن قلب آزاد می‌شود، بر اساس پژوهش‌های اخیر، وجود این ماده به تشخیص زودهنگام بیماری کمک می‌کند، البته برای تایید این نتیجه باید پژوهش‌های بیشتری انجام شود.

نوار قلب (الکتروکاردیوگرام):

برای اندازه‌گیری تکانه‌های الکتریکی ضربان قلب کودک، الکترودهایی به پوست کودک متصل می‌شود. سندرم کاوازاکی به اختلال‌های ریتم قلبی دامن می‌زند.

اکوکاردیوگرام:

در این آزمایش به کمک تصویربرداری سونوگرافی عملکرد قلب نشان داده می‌شود و ناهنجاری‌های سرخرگ کرونری نیز، در صورت وجود مشخص می‌شود.

درمان تب کاوازاکی

متخصص اطفال درمان تب کاوازاکی را در اولین فرصت ممکن، پس از بروز نشانه‌ها و علائم، ترجیحاً زمانی که کودک هنوز تب دارد، شروع می‌کند تا احتمال بروز عوارض کاهش یابد. هدف از درمان اولیه پایین آوردن تب و التهاب کودک و پیشگیری از آسیب دیدن قلب است. چون احتمال بروز عوارض جدی وجود دارد، درمان اولیه معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود. متخصصین اطفال روش‌های زیر را برای درمان تب کاوازاکی توصیه می‌کنند.

گاماگلوبین

اینفیوژن پروتئین ایمنی (گاما گلوبین) درون سیاهرگ احتمال بروز مشکلات عروق کرونری را کاهش می‌دهد.

آسپرین

دوز بالایی از آسپرین برای درمان التهاب تجویز می‌شود. آسپرین تب و درد و التهاب مفصل را کاهش می‌دهد. درمان کاوازاکی یکی از موارد استثناء منع مصرف آسپرین برای کودکان است، البته آسپرین تحت نظارت دقیق متخصص اطفال مصرف می‌شود تا سندرم ری در اثر استعمال آسپرین بروز نیابد.

مراقبت پس از درمان

کودک پس از دریافت درمان اولیه از بیمارستان مرخص می‌شود و پزشک دوز پایینی از آسپرین را برای مصرف روزانه در یک دوره 8 ـ 6 هفته‌ای تجویز می‌کند. خستگی و بی‌حالی شدید کودک به مدت چند هفته در دوران بهبود نگران کننده نیست. کودک باید استراحت کند. پوسته پوسته شدن پوست دست و پا نیز قابل پیش‌بینی است و جایی برای نگرانی ندارد. بسیار مهم است که کودک تحت نظارت متخصص اطفال باشد تا متخصص بر روند بهبود نظارت کند و مطمئن شود که مشکل آنوریسم سرخرگی به وجود نیامده است. آنوریسم عموماً چند هفته پس از بیماری بروز می‌یابد. بنابراین اکوی قلب در فواصل دو و شش تا هشت هفته‌ای پس از شروع تب انجام می‌شود. چنانچه نتیجه غیرمعمولی و ناهنجاری در اکو دیده شود، اکوها و مراقبت بیشتر برای کودک در نظر گرفته می‌شود. آن گروه از کودکانی که تحت درمان بیماری کاوازاکی قرار می‌گیرند و به آنوریسم مبتلا نمی‌شوند، از درمانی موفقیت‌آمیز بهره‌مند می‌شوند و دچار عوارض مزمن نمی‌گردند. با این حال ضروری است که کودک سبک زندگی و رژیم غذایی سالمی را در پیش بگیرد تا سلامت قلب تضمین شود. میزان کلسترول باید هر 5 سال یک بار کنترل شود.