فرزندان والدین معتاد، چیزهایی که نباید دید

یک روانشناس با بیان اینکه اعتیاد مادر بر سلامت روانی فرزندان تاثیر مستقیمی دارد، گفت: مادر نقش تعیین‌کننده‌ای در آرامش خانواده دارد و قطعا می‌تواند فرزندان خوبی را به جامعه تحویل دهد اما مادری که دچار اعتیاد باشد فاقد تمام ملاک‌های مادری است و با این شرایط در تربیت فرزند دچار مشکل می‌شود.

دکتر افسانه صمدزاده گفت: خانواده یک واحد اجتماعی کوچک و حساس است و والدین جزو افرادی هستند که شخصیت فرزندان را شکل می‌دهند.

وی با بیان اینکه نحوه شکل‌گیری شخصیت کودکان حاصل ۳ فرایند جسمانی، شناختی و اجتماعی است، توضیح داد: فرآیند جسمانی را می‌توان به محیط قبل تولد، حین تولد و بعد از تولد طبقه‌بندی کرد. قبل از تولد، همان دوران جنینی است، مادری که باردار می‌شود موظف است در این دوره از کودک محافظت و نگه‌داری کند و قطعا مادری که گرفتار مواد مخدر است در محیط قبل تولد بر روی جنین تاثیر گذاشته و موقعیت جنین را به خطر انداخته است.

این استاد دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز ادامه داد: مادران معتادی که تحت پوشش بهزیستی و یا سازمان‌های حمایتی هستند در دوران بارداری، زایمان و تولد نوزاد تحت کنترل می‌باشند چرا که در خیلی از موارد اینگونه مادران در هنگام زایمان به مشکل برخورده‌اند حتی اخیرا در زایمان مادری که بسیار تحث تاثیر مواد بود، پزشکان به مشکل برخوردند و مجبور شدند از مواد مخدر برای تسهیل در زایمان استفاده کنند بنابراین مواد مخدر در فرآیند جسمانی جنین و نوزاد تاثیر به سزایی دارد .

صمدزاده بیان داشت: مورد بعدی فرآیند شناختی نوزاد است که به بینش، آگاهی و طرحواره‌هایی که در ذهن نوزاد شکل گرفته است، برمی‌گردد. قطعا در زمان ورود فرزند به دنیا اولین طرحواره، طرحواره مکیدن سینه مادر و شیر خوردن می‌باشد حالا یک مادر معتاد که هیچ گونه مهارت فرزندپروری ندارد چگونه می‌تواند این بینش و آگاهی را به فرزندش انتقال دهد زیرا این آگاهی برای دوره قبل تولد است و قطعا هرچه سن فرزند بالاتر می‌رود نیازمند حمایت بیشتر از خانواده علی‌الخصوص مادر ست اما متاسفانه تمام این طرحواره‌ها به صورت ناقص در فرزندان شکل می‌گیرد.

وی افزود: به عنوان مثال در طرحواره اعتماد نفس، ما می‌گوییم کودکی که اعتماد به نفس خوبی دارد قطعا مادری با اعتماد به نفس خوب توانسته این طرحواره را در وجود فرزندش شکل دهد و سطح آگاهی فرزندش را بالا ببرد ولی متاسفانه وقتی مادر این وضعیت را نداشته باشد این طرحواره در فرزند هم شکل نمی‌گیرد، وقتی هم که فرزند احساس رضایت از خود را ندارد، کوتاهی از مادر بوده که در دوران فرزندپروری این حس خوب را در فرزندش به وجود نیاورده و او را از طریق پاداش و تشویق تایید نکرده است.

این روانشناس با تاکید بر اینکه والدین معتاد فاقد صلاحیت اخلاقی برای تربیت فرزند هستند، گفت: فرزندان این خانواده‌ها احساس‌ خودکم‌بینی، لجاجت، افسردگی و اضطراب دارند و در برابر حرف دیگران توانایی "نه" گفتن را ندارند.

صمدزاده عنوان کرد: نادیده گرفتن فرزند در خانواده‌های گرفتار اعتیاد، فرزند را دچار عواقب بدی می‌کند و فرزند هیچگونه آموزشی از لحاظ اخلاقی و تربیتی نمی‌بیند، در این خانواده‌ها شاهد خشونت‌های خانگی، جنسی و حتی طلاق یا تعدد زوجات و روابط غیر اخلاقی پدر یا مادر هستیم و فرزند نیز هیچگونه محور و معیار اخلاقی را آموزش نمی‌بیند. در صورتیکه در مهارت‌های فرزندپروری این جزو اصول است که پدر و مادر باید برخی مهارت‌ها را آموزش ببینند تا بر سلامت روانی فرزندشان تاثیر مثبتی داشته باشند.

وی گفت: لازمه یک خانواده سالم این است که پدر و مادر از سلامت روحی و روانی فرزندشان آگاهی داشته باشند و بدانند فرزندشان با چه کسانی رفت و آمد و مراوده دارند اما متاسفانه بسیاری از کودکانی که در خانواده‌های معتاد مجبور به درآمدزایی برای تامین مواد مخدر هستند، ناگزیر با انواع آسیب‌های اجتماعی روبه رو هستند که در شکل‌گیری شخصیت فرزند تاثیر دارد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در یک خانواده مادر نقش تعیین‌کننده‌ای در آرامش خانواده دارد و قطعا می‌تواند فرزندان خوبی را به جامعه تحویل دهد اما مادری که دچار اعتیاد باشد فاقد تمام ملاک‌های مادری است و با این شرایط در تربیت فرزند دچار مشکل می‌شود.

صمدزاده اظهار کرد: در خانواده‌های گرفتار اعتیاد، مادر مهارت "نه" گفتن را به فرزند یاد نداده است و معمولا بیشتر این کودکان سکوت می‌کنند تا والدین خود را راضی نگه دارند و به این علت به هیچ فردی "نه" نمی‌گویند به ویژه افرادی که در حوزه قدرت وجود دارند و متاسفانه کودکانی که در این خانواده‌ها بزرگ می‌شوند هویت واقعی خودشان را از دست می‌دهند، این ‌کودکان در هر نوع رابطه‌ای دچار احساس ترس، اضطراب و شکست می‌شوند و حتی در بزرگسالی به علت همین ترس و عدم اعتماد به نفس نمی‌توانند در رابطه‌های خود موفق باشند زیرا هیچ طرحواره اعتماد به نفسی به آنها آموزش داده نشده و در ازدواج‌هایشان نیز رفتارهای غیر منتظره و انتخاب‌های نادرستی دارند.

وی ادامه داد: فرزندان در این خانواده‌ها یاد می‌گیرند دائم دروغ بگویند، خیانت و دزدی کنند، آنان جرم‌های بسیاری را مرتکب می‌شوند، چرا که معمولا کودکان در خانواده‌های ناامن بزهکار می‌شوند و این موارد خطر اعتیاد آنان را در آینده افزایش می‌دهد.

این روانشناس گفت: در حوزه اجتماعی می‌دانیم که کودک در محیط خوب می‌تواند سالم رشد کند اما محیط بد عمیق‌ترین بدبختی و تباهی را برایش وجود می‌آید، معمولا والدینی که دچار آلودگی به مواد مخدر هستند و فرزندانشان از هر لحاظ آسیب‌پذیرتر می‌شوند مادر معتاد آن خانواده، روان‌رنجوری و پریشان احوالی را به فرزند منتقل می‌کند و او را آماده بزهکاری می‌کند؛ چرا که هیچ تعهدی به آینده و سرنوشت فرزندش ندارد؛ به همین علت ناامیدی، یاس و سرخوردگی در این فرزندان بارز است.

صمدزاده با بیان اینکه نوع مخدری که مادر استفاده می‌کند هم بسیار مهم است، تصریح کرد: آسیب‌های هر نوع ماده مخدر با یکدیگر متفاوت است مثلا اگر مادری به سیگار اعتیاد دارد نسبت به مادری که به حشیش و شیشه و... اعتیاد دارد کاملا متفاوت است زیرا تاثیرگذاری‌های تک تک این مواد می‌تواند ویژگی‌های خاصی را در فرد به وجود بیاورد به عنوان مثال یکی از مشخصه‌های مادر معتاد به حشیش تونیک، فراموشی دوره‌ای و زوال شخصیت است و حتی در مهارت‌های حرکتی نیز دچار اختلال می‌شود و این مادر دائما در حال تلو تلو خوردن و بیهوشی است و فرزندی هم که از این مادر به وجود می‌آید دچار ترس‌های درونی می‌شود، پرخشگر می‌شود، حساسیت‌های بین فردی او بالا می‌رود و یا دچار اختلال شخصیت می‌شود.

وی در پایان گفت: نقش تخریبی مادر معتاد از یک پدر معتاد بسیار بیشتر است و به دلیل اینکه فرزند با مادر مراوده بیشتری دارد، متاسفانه فرزندان در خانواده با مادر معتاد از مراوده دور هستند.