اثرات بازی های رایانه ای بر کودکان، خوب و بدش را بدانید

این پدیده جدید دانش بشری تقریبا در همه شئون زندگی انسان راه یافته است و مانند دیگر ساخته های دست بشر، دو رو دارد. یک روی آن استفاده صحیح در کارها و کمک به رشد و سعادت انسان است. روی دیگر آن استفاده غلط است که معمولاً در غیر موارد علمی و شغلی از آن استفاده می شود. آنچه بیشتر کودکان و نوجوانان را شیفته خود می کند بازی های رایانه ای است. پیشرفت کیفیتی این بازی ها به فاصله کوتاهی در ایران رواج یافته و بازار اسباب بازی و لوازم سمعی و بصری را به تسخیر خود درآورده است.

عاملی که بر تعداد طرفداران این بازی ها افزوده، قیمت مناسب آنها برای مصرف کننده است علاوه بر این چون کودکان و نوجوانان خود اجرا می کنند و در بطن بازی هستند برای آنها بسیار جذاب است. این بازی ها با استفاده از تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج دنیایی از هیجان را به این انسان های تشنه جنب و جوش ارزانی می کند و همین جاذبه روح و جسم آنان را مطیع خود می سازد و به عالمی از تخیلات می برد که خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارند.

بطور کلی می توان مزایای بازی های رایانه ای را اینگونه خلاصه کرد:

1ـ باعث هماهنگی چشم و دست و پرورش عضلات ظریف کودک می شود.

2ـ به کودکان کمک می کند تا مهارت هایی را تمرین کند.

3ـ یادگیری را آسان و توجه بچه ها را جلب می کند.

4ـ مفاهیم و مبانی ریاضیات را با کمک شکل های کودکانه آموزش می دهد.

5 ـ با رایانه هر چند بار که بخواهد، می تواند موضوعی را ببیند و مرور کند.

6ـ کودک بدون کثیف کردن لباس ها و اطراف می تواند به راحتی نقاشی بکشد و رنگ ها را عوض کند. مثلاً اگر از رنگ سبز لباس نقاشی اش خوشش نیامد به رایانه می گوید رنگ قرمز کن و رنگ قرمز رضایت او را فراهم نکرد رنگ آبی و غیره.

7ـ رایانه برنامه های متنوعی دارد که به کودکان امکان می دهد تا نقاشی ها یا داستان هایی را خلق کنند و یا بازی هایی هستند که آنها را به تاریخ یا جغرافیا علاقمند می کند.

8 ـ بازی های رایانه ای بچه ها را وارد دنیایی می کنند که کنترلش در دست آنهاست و به همین دلیل آنها از این بازی ها لذت می برند.

تأثیرات منفی اعتیاد به بازی‌های ویدئویی_آسیبهای روانی

افزایش پرخاشگری در کودکان

مهم‌ترین مشخصه بازی‌های رایانه‌ای حالت جنگی اکثر آن هاست و اینکه فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد. " خشونت " مهم‌ترین محرکه‌ای است که در طراحی جدیدترین و جذاب‌ترین بازی‌های رایانه‌ای به حد افراط از آن استفاده می‌شود و البته بعضی از بازی‌های رایانه‌ای ماشین سواری است که آن‌ها را بسیار ساده و راحت به نمایش گذاشته‌اند که باعث می‌شود در آینده کودکان به همان نحو برخورد کرده و فکر کنند که همان‌طور می‌توان با رمز تصادف را درست کرد.

افت تحصیلی

عوامل بسیاری باعث افت تحصیلی می‌شود. شاید بتوان گفت هر چیزی که ذهن دانش آموزان را درگیر واز مسیر آموزش منحرف کند، یکی از عوامل افت تحصیلی است. با خصوصیت‌هایی که برای بازی‌های رایانه‌ای نام بردیم بدون شک آنها از عوامل مؤثر در افت تحصیلی محسوب می‌شوند. چرا که وقت زیادی از دانش آموز را اشغال می‌کنند و فکر و ذهن او را درگیر مسائل غیرآموزشی می‌کنند.

اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای

یکی از خطرناک‌ترین اثرات منفی بازی‌های رایانه‌ای " اعتیاد " به این بازی هاست که بیش از هر چیز کودکان و خصوصاً نوجوانان را تهدید می‌کند. این تهدید آن قدر جدی است که گاه منجر به مرگ می‌شود.

تنبل شدن ذهن کودکان و نوجوانان

در این بازی‌ها به دلیل این که کودک یا نوجوان با ساختنی‌ها و برنامه‌های دیگران به بازی می‌پردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آنها را پیدا می‌کند، اعتماد به نفس او در برابر ساختنی‌ها و پیشرفت دیگران متزلزل می‌شود. تصور بیشتر خانواده‌ها این است که در بازی‌های رایانه‌ای فرد مداخله فکری مداوم دارد، اما این مداخله فکری نیست، بلکه این بازی‌ها سلول‌های مغزی را گول‌می‌زنند و از نظر حرکتی نیز فقط چند انگشت کودک را حرکت می‌دهند.

تأثیرات منفی اعتیاد به بازی‌های ویدئویی_ آسیب‌های اجتماعی

متزلزل شدن روابط خانواده

پیشرفت تکنولوژی سبب دور شدن اعضای خانواده از یکدیگر می‌شود. به طوری که هر یک از افرادخانواده به خاطر مشغول بودن به تماشای تلویزیون یا درگیر بودن با رایانه و اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای، کمتر وقت می‌کنند با یکدیگر بنشینند و صحبت کنند. این خود باعث سرد شدن روابط بین والدین و فرزندان شده‌است، به گونه‌ای که آنان کمتر حوصله یکدیگر را دارند و عاطفه و علاقه در خانواده بسیار کم می‌شود.

منزوی شدن کودکان و نوجوانان

وقتی کودکان به انجام بازی‌های رایانه‌ای مشغول می‌شوند گذشت زمان را به هیچ وجه احساس نمی‌کنند و وقتی به خود می‌آیند که ساعت‌های زیادی از وقتشان صرف این بازی‌ها شده‌است. تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که دائماً از بازی ویدئویی استفاده می‌کنند درونگرا می‌شوند و در جامعه، منزوی و در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران ناتوان می‌گردند.

صدمات جسمانی

در کنار آثار مخرب روحی بازی‌های رایانه‌ای، کار با این وسیله مشکلات و عواقب جسمی نیز برای استفاده کنندگان به دنبال دارد:

مشکلات بینایی

چون کودکان در هنگام بازی مدام به صفحه کامپیوتر خود خیره می‌شوند چشمانشان از نظر بینایی دچار عوارض می‌شود. به اعتقاد پزشکان، کودکانی که به مدت طولانی از رایانه استفاده می‌کنند در معرض خطر نزدیک بینی قرار می‌گیرند.

از شدت این عوارض با رعایت نکات زیر می‌توان کاست:

۱-فاصله صفحه نمایشگر و چشم کودک، از ۲۸ - ۱۸ اینچ کمتر نباشد. ۲-صفحه نمایشگر رایانه بهتر است کوچک باشد. ۳-نور صفحه نمایشگر کم باشد. ۴-چشم‌ها باید مسلط به صفحه رایانه باشد. ۵-روشنایی اتاق به نحوی تنظیم گردد که زنندگی نور صفحه رایانه به حداقل برسد. ۶-برای صفحهٔ نمایشگر از پوشش استفاده کنید.

مشکلات اسکلتی

مشکلات نواحی مچ، گردن و پشت، کودکانی را که به مدت طولانی از کامپیوتر استفاده می‌کنند، تهدید می‌کند؛ زیرا فرد در یک وضعیت ثابت ساعت‌ها می‌نشیند و در نتیجه ستون فقرات و استخوان بندی او دچار مشکل می‌شود. همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف‌ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتاً ثابت و طولانی مدت با رایانه‌است.

از شدت این عوارض با رعایت نکات زیر می‌توان کاست:

۱-پشت به وسیله صندلی حمایت شود. ۲-به عقب زانوها فشار وارد نشود. ۳-زاویه بین ساق پا و ران بیش از ۹۰ درجه نباشد. ۶-صفحهٔ مانیتور طوری قرار گیرد که کودک در حین بازی به راحتی آن را ببیند و مدام گردنش را به عقب یا جلو خم نکند. ۷-تجهیزات مناسب (صندلی راحت، میز ثابت) در محل کار وجود داشته باشد

چاقی

از دیگر عوارض جسمانی که به دنبال استفاده بیش از حد از رایانه و برنامه‌های آن به وجود می‌آید، چاق شدن کودکان و نوجوانان به علت کم‌تحرکی در مقابل این دستگاه است.

مخرب‌ترین بازی‌های تصویری

مخرب‌ترین بازی‌های تصویری، بازی‌هایی هستند که تصاویر آنها به طور مکرر بر صفحه ظاهر می‌شوند و کودک باید به تمام تصاویری که از برابر چشم وی می‌گذرند، شلیک کند، لذا توصیه می‌شود از این گونه بازی‌ها کمتر در دسترس کودک قرار گیرد. در این بازی‌ها خشونت بسیار شدید، نمایش خونریزی، کشتار، بدلحنی و... به نمایش درمی‌آید. این نوع بازی‌ها در اروپا و آمریکا برای کاربران کمتر از ۱۸ سال ممنوع اعلام شده اما متأسفانه در ایران کاربران کودکان نیز کم و بیش از این بازی‌ها استفاده می‌کنند.

چه باید کرد؟

والدین باید تا حدی با بازی‌های رایانه‌ای آشنا باشند و بدانند که هر بازی برای چه سنی است. والدین در این زمینه می‌توانند از کارشناسان کمک بگیرند.

والدین استفاده از بعضی بازی‌های رایانه‌ای را برای فرزندان خود مجاز کنند.

در خرید بازی‌های رایانه‌ای فرزندشان را راهنمایی کنند.

از آسیب‌های بازی‌های رایاتنه‌ای مخرب برای فرزندشان صحبت کنند.

فرزندان باید بدانند که از رایانه هم مانند دیگر وسایل زنگی متعادل استفاده کنند؛ لذا به کودکان در ساعات معینی اجازهٔ انجام بازی‌های رایانه‌ای را بدهیم. شاید برای دفعات اول آنان کمی مقاومت نشان دهند، اما به مرور زمان به نظم استفاده از رایانه عادت می‌کنند.

والدین زمان بیشتری را در کنار فرزندان خودشان بگذرانند. هر قدر صمیمیت وارتباط صحیح بین فرزندان و والدین بیشتر باشد، زمینه استفاده از چنین بازی‌هایی کمتر فراهم می‌شود.

پروفسور پیرسون، روانشناس آموزش شورای شهر بیرمنگام معتقد است: بهترین راه حل، خارج کردن رایانه از اتاق کودک است.

استفاده از بازی‌های فکری و معمایی یکی از راه‌های رشد خلاقیت و نوآوری بچه‌ها است. بازی‌هایی که بیشتر سلول‌های مغزی را به کار وادار و فکر آنان را درگیر کند.

نرم‌افزارهای آموزشی می‌توانند نقش مهمی در این زمینه داشته باشند.

بهتر است که گه گاهی والدین در انجام بازی‌های رایانه‌ای با کودکان خود همراه شوند و در مورد معایب و محاسن بازی‌ها با آنها بحث و تبادل نظر کنند. بازی‌های دسته جمعی اعضای خانواده می‌تواند به صمیمیت روابط آنان و ایجاد رقابت سالم در میانشان کمک کند.

باید والدین و معلمان برنامه‌ریزی درستی در جهت استفاده کودکان و نوجوانان از بازی‌های رایانه‌ای در امر آموزش داشته باشند.

باید در کنار استفاده از رایانه، تحرک هم وجود داشته باشد و فرزندان را تشویق به ورزش‌های مناسب کرد.

بازی‌های رایانه‌ای در ایران:

از زمان دقیق ورود بازی‌های رایانه‌ای به ایران اطلاعات چندانی در دست نیست. بر اساس برخی اظهارنظرها، ورود بازی‌ها به ایران را می‌توان به زمانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و هنگام جنگ عراق علیه ایران نسبت داد (ایران، ۱۳۸۶).

از دیگر سو، تا سال ۱۳۸۵ که بیانات مقام معظم رهبری و تأکید ایشان بر توجه ویژه به صنعت سینما و بازی‌های رایانه‌ای و تأثیرات آن¬ها و لزوم شکل‌گیری سازمان‌هایی برای هماهنگی و گسترش درست این بازی‌ها (ساعدی، ۱۳۸۶) منجر به تشکیل «بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای» شد، در بحث مربوط به این مجموعه می‌توان دو بخش فعالان دولتی و فعالان بخش خصوصی را از هم تفکیک کرد.

بخش دولتی

در واقع فعالان اصلی عبارت از سازمان¬هایی است که مستقیماً در این حوزه نقش دارند و فعالان فرعی را سازمان¬هایی تشکیل می دهند که به طور غیرمستقیم در این حوزه مؤثر هستند.

فعالان اصلی

-بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای

-مرکز توسعه¬ی فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال

-کارگروه بازی و سرگرمی الکترونیک شورای عالی اطلاع‌رسانی

فعالان فرعی

-انجمن بازی‌های رایانه‌ای فدراسیون ورزش‌های همگانی:

-اتحادیه¬ی انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان‌

-واحد تولیدات رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

-کانون بازی‌های رایانه‌ای ایران (کبرا)

بخش خصوصی

بر اساس فهرستی که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای از شرکت‌های بازی‌ساز ایرانی استخراج کرده است، در حال حاضر حدود ۲۵ تا ۳۰ شرکت خصوصی وجود دارند که در تولید و تکثیر بازی‌های رایانه‌ای و همچنین در حوزه¬ی نشریات تخصصی بازی‌ها فعال هستند (گزارش شرکت¬های بازی‌ساز ایرانی، ۱۳۸۶). البته باید به خاطر داشت که به جز چند مورد از این شرکت‌ها مانند ویژه‌پرداز پارس]۶[، آوانمای مشرق زمین و کوثرنگارکه به‌طور تخصصی فعالیت تولید بازی‌ها را در صدر کارهای خود قرار داده‌اند، فعالیت اصلی سایر شرکت‌ها بیشتر در دیگر حوزه‌های تکنولوژی اطلاعات است؛ به عنوان مثال تخصص شرکت‌هایی چون ذهن زیبا و مهندسی نوین‌پندار افزار تولید نرم‌افزار است. دسته¬ی دیگری از این شرکت‌ها نیز مانند حور و نیازافزار، به‌طور تخصصی در حوزه¬ی پویانمایی و طرح‌های گرافیکی فعال هستند اما در حوزه¬ی بازی‌ها هم تولیدات و فعالیت‌هایی داشته‌اند