چند نوع بازی با بچه ها، مخصوص پرستاران

بعید است کسی از اهمیت بازی برای کودکان غافل باشد. اغراق نیست اگر بگوییم بازی بهترین وسیله برای رشد ذهنی، جسمی و حرکتی کودک است. کودک از طریق بازی کردن هیجانات مثبت و منفی اش را تخلیه می کند، مهارت های زندگی کردن و تعاملات اجتماعی را تمرین می کند، به رشد عصبی عضلانی و ادراک خود کمک می کند، مفاهیم پایه ای و اساسی می آموزد، سرگرم شده و لذت می برد و از طریق غرق شدن در زمان حال، آینده اش را می سازد.
بنا به تجربه شخصی یک بازی درمانگر، درمانگر شاهد این مسئله بوده است که والدین یا پرستار کودک بازی های چندانی نمی دانند و به دلایل متعدد موجه و غیر موجهی مثل کم بودن فضای خانه، نا امن بودن فضای بیرون از خانه، سرد بودن یا گرم بودن هوا، بی ادب بودن کودکان همسایه، عبث دانستن بازی ها، نداشتن اسباب بازی، اوقات فراغت یا مشکلات مالی و … به نحوی روند بازی فرزندان شان را خواسته یا ناخواسته با موانعی روبرو می کنند.
از طرف دیگر از آن جا که طی سالیان اخیر اسباب بازی های همه کاره و با فناوری بالا بازار اسباب بازی ها را تصرف کرده است، ذهنیت والدین به این سمت گرایش پیدا کرده است که بازی نیاز مبرمی به استفاده از اسباب بازی های این چنینی دارد در حالی که معمولا ً چنین اسباب بازی هایی کودک را تبدیل به یک نظاره گر بی تجربه می کند و خود اسباب بازی است که بازی می کند، مثلا ً کودک فقط اسباب بازی را کوک می کند، و سپس به نظاره حرکت و آواز و تیراندازی و حرف زدن اسباب بازی اش می نشیند!
… مشکل دیگری که والدین یارستار کودک برای بازی با کودکان شان با آن مواجه هستند کوچک بودن فضای خانه و آپارتمان نشینی است. گویا تصور غالب این است که بازی همیشه نیازمند تحرک و جنب و جوش است.
در این مقاله قصد داریم به معرفی ۵ بازی ساده که همگی فقط نیازمند کاغذ و قلم هستند بپردازیم و فواید درمانی و آموزشی آن را نیز به اختصار توضیح می دهیم. کودکان سنین دبستانی می توانند بیش از سایرین از این بازی ها بهره مند شوند و این بازی ها شاید وسیله ای برای آشتی دادن کودکان با قلم و کاغذ، نوشتن و حساب و کتاب باشد!
۱) یکی از بازی های خوب که بازی سرگرم کننده ای نیز می باشد، این است که والد یا پرستار کودک و کودک به طور یک در میان به نوشتن اسامی به دنبال هم بپردازند به این نحو که حرف اول هر اسم از حرف آخر اسم قبلی استفاده کرده باشد. احمد _ دارا _ ابراهیم _ مانی _ یاسمن و … سپس می توان این بازی را روی اسامی اسباب خانه، حیوانات، میوه ها و … انجام داد و رنگ و لعاب آموزشی مطلوبی نیز به آن داد.
این بازی سبب بهبود قدرت طبقه بندی، افزایش دامنه واژگان در دسترس، افزایش تمرکز و توجه، افزایش تحمل و … می شود. نوع دیگر این بازی که سخت تر می شود، نوشتن اسامی بی نقطه، یا اسامی با نقاط هم تعداد می باشد. برای مثال احمد، حامد، علی و… که بی نقطه اند. یا زهرا، فاطمه، ناصر و … که همگی یک نقطه دارند و … .
۲) بازی جذاب و پر هیجان دیگر به این گونه است که والد یا پرستار کودک ابتدا یک شعر یا قصه کوتاه را انتخاب می کند، سپس برخی از کلمات آن را تصویرسازی کرده و نقاشی آن را روی کاغذی می کشد. سپس از کودک می خواهد که همان طور که به شعر یا قصه پرستار کودک گوش می دهد، با انگشت یا یک قلم، به همان کلمه ای که می شنود و نقاشی اش نیز در کاغذ وجود دارد اشاره کند.
بازی موقعی سخت تر می شود که نقاشی ها پراکنده کشیده شده باشد، سرعت خواندن شعر یا قصه بالاتر برود، تعداد نقاشی ها زیاد شود یا اقدام به کشیدن نقاشی ها از روی مفاهیم انتزاعی مثل دوست داشتن، عدالت و … باشد ( چرا که کشیدن نماد، درک آن نماد و به خاطر سپردن این که این شکل نماد کدام مفهوم است سخت تر است )
از جمله فواید این بازی می توان به بهبود توجه شنیداری، افزایش سرعت پردازش شنیداری، افزایش سرعت رمز گردانی و رمز گشایی ( درک نماد و تبدیل مفهوم به نماد )، افزایش توانمندی ادراک بینایی برای پیدا کردن یک شکل در میان انبوه نقاشی های دیگر و در نهایت افزایش توجه، تمرکز و تحمل نشستن کودک اشاره کرد.
۳) ابتدا پرستار کودک روی کاغذ، یک جدول کوچک می کشد که حداقل ۱۲ خانه افقی و ۷ خانه عمودی داشته باشد و سپس یک جدول بزرگ تر می کشد که همان تعداد خانه داشته باشد. در نهایت داخل برخی از خانه های جدول کوچک علامت هایی می کشد ( مثلا ً صورت های خندان، گریان، اخمو … یا اشکال هندسی دایره، مربع و … ) و پرستار کودک از کودک می خواهد که با دقت کردن به حل قرار گیری هر کدام از نمادها در داخل خانه های جدول کوچک، جدول بزرگ را عینا ً پر کند.
حالت سخت تر این بازی این است که کودک را از شمردن خانه ها با انگشت یا خودکار یا علامت گذاری و … منع کنیم و از او بخواهیم که فقط با چشمانش خانه ها بشمرد. یا تعداد خانه های جدول را افزایش دهیم یا نمادهای کشیده شده در جدول را پیچیده تر کنیم یا برای اتمام این فعالیت وقت تعیین کنیم.
از جمله فواید این بازی می توان به افزایش توانمندی های ادراک بینایی، بهتر شدن قدرت نقشه خوانی و حافظه بینایی، بالا رفتن قدرت سازمان دهی عملکردی و افزایش مهارت های کپی کردن و مهارت های ترسیمی و … اشاره کرد.
۴) بازی دیگر این است که پرستار کودک بر روی پشت کودک با انگشت ( یا یک قلم که سر و ته گرفته است ) طرحی ساده، مثل یک مربع، سه گوش یا دایره و بیضی و … می کشد و از کودکش می خواهد بدون نگاه کردن به آن ترسیم، آن چه را که با پشتش حس کرده است را روی کاغذی نقاشی کند. از جمله فواید این بازی کاهش مشکلات حسایت لمسی ( نظیر قلقلک ) در کودکان، افزایش توانمندی حسی عصبی و درک ترسیم از طریق حس لامسه، افزایش توجه و تمرکز لمسی و بهبود الگوهای تماس والد _ کودک می باشد.
۵) آخرین بازی ای که در این مطلب به آن اشاره می کنم، به این گونه صورت می گیرد که پرستار کودک و کودک یک قلم را به طور مشترک در دست گرفته و قرار را بر این می گذارند که پس از گفتن ۳،۲،۱ هر یک تلاش کند تا نقاشی مد نظر خودش را بکشد. نتیجه این می شودکه نه نقاشی پرستار کودک خوب از کار در می آید و نه نقاشی کودک!
از این طریق بر اثر نامطلوب رقابت و جنگ و خودخواهی اشاره می شود. سپس پرستار کودک با کودک قرار می گذارد که هر دو با هم یک طرح بکشند و از این طریق بر نقش همکاری و تفاهم تاکید می کنند. در انتها پرستار کودک و کودک قرار می گذارند که با رعایت نوبت، با آن قلم نقاشی بکشد که این مسئله نیز سبب بهبود الگوها و ارزش گذاری بر روی توانایی تحمل نوبت و احترام متقابل می شود.
کودک از طریق اجرای این بازی هیجانات بسیار جالب توجهی را تجربه می کند، ممکن است کار به خشونت و پرخاش کشیده شود که در این صورت می توان به ارزیابی روحی روانی و عاطفی کودک پرداخت. همچنین ممکن است کودک احساس رفاقت و صمیمیت بیشتری را با والد و پرستارش داشته باشد و به طریقه ای غیر مستقیم ارزش های مورد نظر خانواده نظیر احترام متقابل، صبر، همکاری و … به کودک انتقال داده شود.